বিশেষ প্ৰতিবেদন, ২৫ মে' : ভাৰতত চাইবাৰ অপৰাধৰ সংখ্যা দিনক দিনে বৃদ্ধি পাইছে । এনে পৰিস্থিতিত এক ভয়ংকৰ তথ্য পোহৰলৈ আহিছে । এই অপৰাধৰ সৈতে বিদেশত বহু ভাৰতীয় জড়িত হৈ পৰিছে ! বলপূৰ্বকভাৱে ভাৰতীয়সকলক এই অপৰাধত জড়িত কৰোৱা হৈছে ।
শেহতীয়াকৈ কম্বোডিয়াৰ চাইবাৰ অপৰাধ কেন্দ্ৰৰ পৰা ৬০ গৰাকী ভাৰতীয়ক উদ্ধাৰ কৰা হৈছে । ইয়াৰ সৈতে কম্বোডিয়াৰ পৰা উদ্ধাৰ হোৱা মুঠ ভাৰতীয়ৰ সংখ্যা ৩৬০ লৈ বৃদ্ধি পাইছে । কিন্তু এনে ঘটনা কেৱল কম্বোডিয়াতে নহয়, ম্যানমাৰ, লাওছ আৰু ভিয়েটনামৰ দৰে দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ আন দেশসমূহতো ১,০০০ তকৈও অধিক ভাৰতীয় নাগৰিক চাইবাৰ অপৰাধ কেন্দ্ৰবোৰত আৱদ্ধ হৈ আছে ।
ইয়াক লৈ কম্বোডিয়াত ভাৰতীয় দূতাবাসৰ ৱেবছাইটত এক সতৰ্কবাণীও জাৰি কৰা হৈছে । ইয়াৰ জৰিয়তে কৰ্তৃত্বপ্ৰাপ্ত এজেণ্টৰ জৰিয়তে চাকৰিৰ বাবে সেই দেশ ভ্ৰমণ কৰিব বিচৰা ভাৰতীয় নাগৰিকসকলক সতৰ্ক কৰি দিয়া হৈছে । অন্যান্য দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ দেশসমূহতো ভাৰতীয় দূতাবাসসমূহে একে ধৰণৰ পৰামৰ্শ জাৰি কৰিছে ।
পৰামৰ্শবোৰ কি ?
কম্বোডিয়াৰ ভাৰতীয় দূতাবাসে জাৰি কৰা পৰামৰ্শ অনুসৰি কম্বোডিয়াৰ সম্ভাৱ্য নিয়োগকৰ্তাৰ পৃষ্ঠভূমি ভালদৰে পৰীক্ষা কৰাৰ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে । ভাৰতীয় নাগৰিকসকলকো চৰকাৰে ভিছা প্ৰদান কৰা উদ্দেশ্যৰ বিপৰীতে পৰ্যটক ভিছাত নিযুক্তি বিচৰা আদি অনুশীলনত লিপ্ত নহ'বলৈ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে । লাওছৰ ভাৰতীয় দূতাবাসৰ ৱেবছাইটত একে ধৰণৰ পৰামৰ্শত কোৱা হৈছে যে ভাৰতীয় নাগৰিকসকলক থাইলেণ্ডৰ জৰিয়তে সেই চুবুৰীয়া দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ দেশলৈ নিযুক্তিৰ প্ৰলোভন দিয়া হৈছে ।
ভুৱা নিযুক্তিবোৰ লাওছৰ বিশেষ অৰ্থনৈতিক ক্ষেত্ৰত কল চেণ্টাৰ কেলেংকাৰী আৰু ক্ৰিপ্টো-মুদ্ৰা জালিয়াতিৰ সৈতে জড়িত সন্দেহজনক কোম্পানীবোৰৰ 'ডিজিটেল বিক্ৰী আৰু বিপণন কাৰ্যবাহী' বা 'গ্ৰাহক সমৰ্থন সেৱা'ৰ দৰে পদৰ বাবে হ'ব পাৰে । পৰামৰ্শ অনুসৰি ডুবাই, বেংকক, ছিংগাপুৰ আৰু ভাৰতৰ দৰে ঠাইৰ এজেণ্টসকলে এক সৰল সাক্ষাৎকাৰ আৰু টাইপিং পৰীক্ষা কৰি ভাৰতীয় নাগৰিকসকলক নিয়োগ কৰি আছে আৰু ৰিটাৰ্ণ এয়াৰ টিকট আৰু ভিছা সুবিধাৰ লগতে বেছি দৰমহা, হোটেল বুকিঙৰ সুবিধাও আগবঢ়াইছে ।
ভুক্তভোগীসকলক অবৈধভাৱে থাইলেণ্ডৰ পৰা লাওছলৈ লৈ যোৱা হয় আৰু কঠোৰ আৰু প্ৰতিবন্ধক পৰিস্থিতিত কাম কৰিবলৈ বাধ্য কৰোৱা হয় । কেতিয়াবা তেওঁলোকক অপৰাধজনিত কামত ব্যৱহাৰ কৰোৱা হয় আৰু নিৰন্তৰ শাৰীৰিক আৰু মানসিক অত্যাচাৰৰ অধীনত কঠোৰ পৰিস্থিতিত কাম কৰিবলৈ বাধ্য কৰোৱা হয় ।
লাওছৰ ৰাজধানী ভিয়েনটিয়ানত ভাৰতীয় দূতাবাসে দিয়া পৰামৰ্শ অনুসৰি ভাৰতীয় শ্ৰমিকসকলক দেশৰ অন্যান্য অঞ্চললৈ খনি আৰু কাঠৰ কাৰখানাত কাম কৰিবলৈ অনা হৈছে আৰু বেছিভাগ ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকৰ সঞ্চালকসকলে তেওঁলোকক শোষণ কৰে আৰু অবৈধ কামত তেওঁলোকক ব্যৱহাৰ কৰে ।
পৰামৰ্শদাতাই কয় যে অতি কঠিন পৰিস্থিতিত কেইবাজনো ভাৰতীয়ক উদ্ধাৰ কৰা হৈছে । পৰামৰ্শ অনুসৰি থাইলেণ্ড বা লাওছত উপস্থিত হোৱাৰ ভিছাই নিযুক্তিৰ অনুমতি নিদিয়ে আৰু লাওছ কৰ্তৃপক্ষই এনে ভিছাত লাওছলৈ অহা ভাৰতীয় নাগৰিকসকলক ৱৰ্ক পাৰ্মিট জাৰী নকৰে । লক্ষণীয় যে কেৱল পৰ্যটনৰ বাবেহে পৰ্যটক ভিছা ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে ।
যোৱা বছৰ ছেপ্তেম্বৰৰ পৰা ৱেবছাইটত চলি থকা পৰামৰ্শটোত ম্যানমাৰৰ ভাৰতীয় দূতাবাসে কয় যে আন্তৰ্জাতিক অপৰাধ চক্ৰসমূহে বিভিন্ন কোম্পানীৰ জৰিয়তে ভাৰতৰ অসামৰিক অস্থিৰতা বিধ্বস্ত পূৱ চুবুৰীয়া দেশত নিযুক্তি আগবঢ়াইছে । মায়াৱাড্ডি, য়াঙ্গুন, লাউক্কাইং, লাচিঅ' আৰু টাচিলিকৰ দৰে অঞ্চলত এনে ধৰণৰ অপৰাধ চক্ৰটো চলি আছে ।
শেহতীয়াকৈ, ম্যানমাৰ চৰকাৰে নিৰ্দিষ্ট আইন অনুসৰি অনলাইন কেলেংকাৰী, ধন ৰপ্তানি আৰু মানৱ সৰবৰাহত লিপ্ত ব্যক্তিসকলৰ বাবে কঠোৰ শাস্তিৰ জাননী দিছে । পৰামৰ্শটোৱে ভাৰতীয় নাগৰিকসকলক সামাজিক মাধ্যম বা অন্যান্য অপ্ৰমাণিত উৎসৰ জৰিয়তে এনে ধৰণৰ নিযুক্তিৰ প্ৰস্তাৱ গ্ৰহণ নকৰিবলৈ সতৰ্ক কৰি দিছে ।
ভাৰতীয় নাগৰিকসকলক বিদেশত যিকোনো নিযুক্তিৰ প্ৰস্তাৱ গ্ৰহণ কৰাৰ পূৰ্বে নিয়োগকাৰী এজেণ্টৰ লগতে কোম্পানীবোৰৰ পূৰ্বসূৰী পৰীক্ষা কৰিবলৈ কোৱা হৈছে । ইফালে, এই সপ্তাহৰ আৰম্ভণিতে ৬০ গৰাকী ভাৰতীয় নাগৰিকক উদ্ধাৰ কৰাৰ পিচত কম্বোডিয়াৰ ভাৰতীয় দূতাবাসে কয় যে ভাৰতীয় নাগৰিকসকলক চাইবাৰ অপৰাধৰ সৈতে জড়িত নহ'বলৈ আৰু দূতাবাস লগতে কম্বোডিয়াৰ হটলাইন নম্বৰত যোগাযোগ কৰিবলৈ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে ।
ভাৰতীয় দূতাবাসৰ দ্বাৰা জাৰী কৰা সকলো পৰামৰ্শই এনে ফান্দত পৰা ভাৰতীয় নাগৰিকসকলৰ বাবে হেল্পলাইন নম্বৰ শ্বেয়াৰ কৰে । গতিকে, ভাৰতীয়সকল কিয় এই ফান্দত পৰিছে আৰু কল চেণ্টাৰৰ দ্বাৰা অপৰাধ চলাই থকা এই প্ৰৱঞ্চক নিয়োগকৰ্তাসকলৰ কাৰ্যপ্ৰণালী কি ?
লাওছত ভাৰতীয় দূতাবাসে জাৰী কৰা পৰামৰ্শ অনুসৰি এই প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ সৈতে জড়িত ডুবাই, বেংকক, ছিংগাপুৰ আৰু ভাৰতৰ দৰে ঠাইৰ এজেণ্টসকলে এক সৰল সাক্ষাৎকাৰ আৰু টাইপিং পৰীক্ষা কৰি ভাৰতীয় নাগৰিকসকলক নিযুক্তি দি আছে আৰু ৰিটাৰ্ণ এয়াৰ টিকট আৰু ভিছা সুবিধাৰ সৈতে অত্যধিক দৰমহা, হোটেল বুকিঙৰ সুবিধা আগবঢ়াইছে ।
উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ অধিবক্তা আৰু চাইবাৰ আইন বিশেষজ্ঞ পৱন দুগ্গালে ইটিভি ভাৰতক কয়, "ভাৰত চৰকাৰে যি কৰিব লাগিছিল সেয়া কৰিছে । কিন্তু মানুহে যিবোৰ দেশলৈ গৈ আছে সেই দেশবোৰত ভাৰতীয় দূতাবাসৰ ৱেবছাইটবোৰ পৰীক্ষা নকৰে ।
দুগ্গালে কয়, "চাইবাৰ অপৰাধ দৈনন্দিন জীৱনৰ সংগী হ'ব । চাইবাৰ নিৰাপত্তা উলংঘন স্বাভাৱিক হ'ব । আমি পৰম যত্ন আৰু সাৱধানতা অৱলম্বন কৰিব লাগিব নহ'লে আপুনি চাইবাৰ অপৰাধ বা এনে কাৰ্যকলাপৰ ভুক্তভোগী হ'ব ।"
চিইটিএছ ইণ্টাৰনেচনেলৰ সঞ্চালক (গৱেষণা) আৰু ডিজিটেল অৰ্থনীতি আৰু চাইবাৰ নিৰাপত্তাৰ বিশেষজ্ঞ অমল কুলকাৰ্ণীৰ মতে ভুৱা কল চেণ্টাৰত নিযুক্তিৰ বাবে দক্ষিণ-পূব এছিয়ালৈ প্ৰলোভিত হোৱা ভাৰতীয়সকলৰ বাবেও ভাৰতত নিযুক্তি আৰু উপাৰ্জন সৃষ্টিৰ সুযোগৰ অভাৱ আছে ।
কুলকাৰ্ণীয়ে ইটিভি ভাৰতক কয়, "দক্ষিণ-পূব এছিয়াত এক উন্নত জীৱনৰ আকৰ্ষণো আছে । তেওঁ কয় যে ভাৰতীয়সকলক সাধাৰণতে এই দেশবোৰত ডাটা এণ্ট্ৰি অপাৰেটৰ হিচাপে নিযুক্ত কৰা হয় ।
কুলকাৰ্ণীয়ে কয়, "তেওঁলোকে আঞ্চলিক ভাৰতীয় উপভাষাত দক্ষ ভাৰতীয়সকলক নিযুক্তি দিয়ে আৰু তেওঁলোকক ভাৰতৰ নিজ নিজ অঞ্চলৰ লোকৰ সৈতে জড়িত কৰিবলৈ চেষ্টা চলোৱা হয় । এনেদৰে, তেওঁলোকে সেই অঞ্চলবোৰৰ লোকসকলৰ সৈতে সহজভাৱে কথা পাতিব পাৰে । ভাৰতীয় কৰ্মচাৰীসকলে আনকি তথ্যৰ অপব্যৱহাৰ কেনেদৰে কৰা হয় সেয়া নাজানে ।"
তেওঁ কয় যে ভাৰতীয় নাগৰিকসকলক এবাৰ সেই দেশলৈ লৈ যোৱা হয় য'ত এনে ধৰণৰ প্ৰৱঞ্চনা কল চেণ্টাৰ চলি থাকে, তেওঁলোকক প্ৰথম কেইমাহমানৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ দিয়া হয় আৰু দৰমহা দিয়া হয় ।
কুলকাৰ্ণীয়ে কয়, "দৰমহা প্ৰতি মাহে ৭০০ ডলাৰৰ পৰা ৮০০ ডলাৰৰ ভিতৰত হয় । কিন্তু তাৰ পিচত তেওঁলোকক যাবলৈ অনুমতি দিয়া নহয় । তেওঁলোকৰ পাছপোৰ্ট নিয়োগকৰ্তাসকলে জব্দ কৰে আৰু নিয়োগকাৰী এজেণ্টবোৰ অন্তৰ্ধান হয় । তেওঁলোকৰ নিয়োগকৰ্তাই তেওঁলোকক মুকলি কৰিবলৈ অত্যাধিক পৰিমাণৰ ধন দাবী কৰে ।"
তেওঁ কয় যে চক্ৰটোৱে ষ্টকত বিনিয়োগ কৰে আৰু ভাৰতীয় ইণ্টাৰনেট ব্যৱহাৰকাৰীসকলৰ আস্থাক আকৰ্ষণ কৰে । এনে ব্যৱহাৰকাৰীসকলে আৰম্ভণিতে কিছু ৰিটাৰ্ণ লাভ কৰে, এবাৰ তেওঁলোকে যথেষ্ট পৰিমাণৰ বিনিয়োগ কৰাৰ সিদ্ধান্ত লোৱাৰ পিচতে তেওঁলোকৰ একাউণ্টৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ অৱৰোধ কৰা হয় ।
এই সমস্যা সমাধানৰ উপায়
ভাৰতীয় চাইবাৰ অপৰাধ সমন্বয় কেন্দ্ৰৰ (Indian Cyber Crime Coordination Centre) মতে দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা চাইবাৰ কাৰ্যকলাপৰ ভাবুকিৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ গৃহ মন্ত্ৰালয়ে এক উচ্চ-পৰ্যায়ৰ সমিতি গঠন কৰিছে । সমিতিখনে বৈদেশিক পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰালয়ৰ দৰে প্ৰাসংগিক মন্ত্ৰালয় আৰু সামাজিক মাধ্যমৰ মধ্যস্থতাকাৰী আৰু আইন প্ৰৱৰ্তনকাৰী সংস্থাৰ দৰে অন্যান্য সংস্থাৰ সৈতে সমন্বয় স্থাপন কৰিব ।
দুগ্গালৰ মতে এয়া এক ভাল পদক্ষেপ । ইয়াৰ দ্বাৰা সঠিক দিশত আগবাঢ়িব পাৰি বুলি তেওঁ উল্লেখ কৰে । এই পদক্ষেপে ত্ৰুটিবোৰ চিনাক্ত কৰাত সহায় কৰিব আৰু এইবোৰ সমাধান কৰাত সহায় কৰিব । চাইবাৰ অপৰাধ হৈছে এক বিশ্বব্যাপী পৰিঘটনা আৰু এই ভাবুকিৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সহযোগিতাৰ প্ৰয়োজন বুলিও তেওঁ উল্লেখ কৰে ।
অৱশ্যে কুলকাৰ্ণীৰ মতে ভাৰতীয় চাইবাৰ অপৰাধ সমন্বয় কেন্দ্ৰৰ এনে পদক্ষেপৰ পিচতো সমিতিখনে সেই দেশবোৰৰ স্থানীয় অনুসন্ধানকাৰী কৰ্তৃপক্ষৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিব লাগিব । তেওঁৰ মতে প্ৰথম উদ্দেশ্য হৈছে ভাৰতীয় ভুক্তভোগীসকলক সেই দেশবোৰৰ পৰা উদ্ধাৰ কৰা । আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা হ'ল যে এই চক্ৰটোৰ সৈতে জড়িতসকলক চিনাক্ত কৰা । এয়া মানৱ সৰবৰাহৰ এক নতুন প্ৰকাৰ বুলিও তেওঁ দাবী কৰে ।
একেদৰে ভাৰতীয় ইণ্টাৰনেট ব্যৱহাৰকাৰীসকলে হেৰুওৱা ধন পুনৰুদ্ধাৰ কৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ পদক্ষেপ হ'ব । তাৰ বাবে মানুহৰ মাজত সজাগতা সৃষ্টি কৰা প্ৰয়োজন বুলি কুলকাৰ্ণীয়ে উল্লেখ কৰে । ইফালে ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে 'বি ৱেৰ'(Be Aware) নামৰ এখন হাতপুথি আৰু 'জিৰ' লাইয়েবিলিটী ফ্ৰেমৱৰ্ক' (Zero Liability Framework) নামৰ এখন পুথি মুকলি কৰিছে ।
সেই অনুসৰি যদি গ্ৰাহকে এক যুক্তিসঙ্গত সময়সীমাৰ ভিতৰত অভিযোগ কৰে, বিত্তীয় সেৱা প্ৰদানকাৰী ক্ষতিপূৰণ দিবলৈ দায়বদ্ধ । সন্দেহজনক লেনদেন চিনাক্ত কৰিবলৈ বেংক আৰু পে ৱালেটত পৰ্যাপ্ত প্ৰণালী থাকিব লাগিব বুলিও কোৱা হৈছে । এনে ক্ষেত্ৰত আৰবিআই দায়বদ্ধ নহয় বুলিও ইয়াক কোৱা হৈছে ।
