বিশেষ প্ৰতিবেদন, ৯ এপ্ৰিল : ২০৪৭ চনৰ ভিতৰত ভাৰতক সম্পূৰ্ণৰূপে বিকশিত ৰাষ্ট্ৰ হিচাপে গঢ়ি তোলাৰ বাবে বৰ্তমান চৰকাৰৰ লক্ষ্য হৈছে 'বিকশিত ভাৰত ২০৪৭' । ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী হিচাপে নৰেন্দ্ৰ মোদী আৰু একেৰাহে তৃতীয় কাৰ্যকালৰ বাবে প্ৰধানমন্ত্ৰী পদৰ প্ৰাৰ্থী হিচাপে সমগ্ৰ দেশৰ সকলো নাগৰিকৰ মাজত সামগ্ৰিক অৰ্থনৈতিক অংশগ্ৰহণ বৃদ্ধিৰ বিকশিত ভাৰতৰ দৃষ্টিভংগীৰ মূল উদ্দেশ্যটো তীব্ৰভাৱে ভাগ বতৰা কৰিবলৈ কোনো ধৰণৰ চেষ্টা এৰি দিয়া নাই ।
ইফালে, ৪ জন বিশিষ্ট অৰ্থনীতিবিদৰ দ্বাৰা ৰচনা কৰা পেৰিছস্থিত বিশ্ব বৈষম্য পৰীক্ষাগাৰৰ শেহতীয়াকৈ প্ৰচাৰিত অধ্যয়ন অনুসৰি, ভাৰতৰ উপাৰ্জন আৰু সম্পদৰ বৈষম্যই এক ঐতিহাসিক শিখৰ স্পৰ্শ কৰিছে ৷ যাৰ ফলত ই বিশ্বৰ আটাইতকৈ অসমান দেশসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম হৈ পৰিছে । ২০২২ চনত, ৰাষ্ট্ৰীয় উপাৰ্জনৰ অংশ ১ শতাংশ ভাৰতীয়ৰ আছিল । যি সৰ্বকালৰ সৰ্বাধিক আৰু আমেৰিকা আৰু ব্ৰিটেইনৰ দৰে উন্নত দেশবোৰতো অধিক ।
শীৰ্ষ ১ শতংশ ভাৰতীয়ৰ দেশৰ ৪০ শতাংশ সম্পদ আছিল আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় উপাৰ্জনৰ ২২.৬ শতাংশ আছিল । ১৯৫১ চনলৈ হ্ৰাস কৰা, ৰাষ্ট্ৰীয় উপাৰ্জনত তেওঁলোকৰ অংশ আছিল মাত্ৰ ১১.৫ শতাংশ আৰু আনকি ১৯৮০ৰ দশকত ৬ শতাংশ হাৰত কম আছিল । শীৰ্ষ ১০ শতাংশ ভাৰতীয়ৰ অংশও ১৯৫১ চনত ৰাষ্ট্ৰীয় উপাৰ্জনৰ ৩৬.৭ শতাংশৰ পৰা ২০২২ চনত ৫৭.৭ শতাংশলৈ বৃদ্ধি হৈছিল ।
আনহাতে, ১৯৫১ চনত ভাৰতীয়ৰ তলৰ অৰ্ধাংশই ২০.৬ শতাংশ উপাৰ্জন কৰিছিল, ২০২২ চনত ৰাষ্ট্ৰীয় উপাৰ্জনৰ মাত্ৰ ১৫ শতাংশৰ তুলনাত । মধ্য ৪০ শতাংশ ভাৰতীয়ই তেওঁলোকৰ উপাৰ্জনৰ অংশ ৪২.৮ শতাংশৰ পৰা (১৯৫১ চনত) ২৭.৩ শতাংশলৈ (২০২২ চনত) তীব্ৰ হ্ৰাস কৰিছে ।
আকৰ্ষণীয় প্ৰশ্ন
এই নিখুঁত ফলাফলবোৰে বহুতো প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে যি নিৰ্বাচনী বণ্ড আঁচনিৰ চলিত তৎপৰতাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত ৰাজনৈতিক ধুমুহাৰ সৃষ্টি কৰিছে । যাক লোকসভা নিৰ্বাচনৰ পূৰ্বে উচ্চতম ন্যায়ালয়ে অসাংবিধানিক বুলি প্ৰত্যাহাৰ কৰিছে । কংগ্ৰেছ দলে অভিযোগ কৰিছে যে নৰেন্দ্ৰ মোদী চৰকাৰে দেশখনত এই 'কোটিপতি ৰাজ'ক আশ্ৰয় দিছিল যিটো 'ব্ৰিটিছ ৰাজ'তকৈ অধিক অসমান ।
২০১৪ ৰ পৰা ২০২৩ চনৰ ভিতৰত শীৰ্ষ-অন্তিম বৈষম্যৰ উত্থান বিশেষভাৱে উল্লেখ কৰা হৈছে বুলি এক বিশ্বব্যাপী বৈষম্য প্ৰতিবেদনৰ প্ৰকাশৰ উদ্ধৃতি দি সমালোচকসকলে ইয়াক মোদী চৰকাৰৰ নীতিৰ বাবে দায়ী কৰে যিয়ে তিনিটা পদ্ধতিৰ জৰিয়তে পোনপটীয়াকৈ এই নিৰন্তৰ বিকাশৰ সৃষ্টি কৰিছে: ধনীসকলক সমৃদ্ধ কৰা, দৰিদ্ৰসকলক বঞ্চিত কৰা আৰু তথ্য লুকুৱাই ৰখা ।
ভাৰত সঁচাকৈয়ে বিশ্বৰ আটাইতকৈ অসমান দেশসমূহৰ ভিতৰত এখন নেকি ? ইয়াৰ অৰ্থ এইটো নেকি যে ১৯৯১ চনৰ পৰা ভাৰতীয় অৰ্থনীতি মুকলি কৰাৰ লাভালাভ আৰু মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদনৰ (জিডিপি) ক্ষেত্ৰত ২০২২ চনত পঞ্চম সৰ্ববৃহৎ অৰ্থনীতি হিচাপে ভাৰতৰ উত্থানৰ দাবী সাধাৰণ লোকৰ বাবে প্ৰসাৰিত হোৱা নাছিল ? নীতি আয়োগৰ গৱেষণা পত্ৰৰ দাবী অনুসৰি বহুমাত্ৰিক দৰিদ্ৰতা ২০১৩-১৪ বৰ্ষৰ ২৯.১৭ শতাংশৰ পৰা ২০২২-২৩ বৰ্ষত সঁচাকৈয়ে ১১.২৮ শতাংশলৈ হ্ৰাস পাইছে নেকি ? ভাৰতত দৰিদ্ৰতা আৰু ক্ষুধা সঁচাকৈয়ে হ্ৰাস পাইছে নেকি ?
ক্ৰনি পুঁজিবাদক সেৱা আগবঢ়োৱাৰ বাবে অসামঞ্জস্যপূৰ্ণ নীতি নিৰ্ধাৰণ
অৰ্থনীতিবিদসকলে দীৰ্ঘদিন ধৰি উল্লেখ কৰি আহিছে যে ধনী ৰাষ্ট্ৰতকৈ দুখীয়া ৰাষ্ট্ৰসমূহত চৰকাৰী দুৰ্নীতি অধিক । এই দেশবোৰত দুৰ্নীতিৰ প্ৰাথমিক ৰূপ হৈছে ক্ৰনি পুঁজিবাদ । ভাড়া বিচৰা আচৰণ সাধাৰণতে কয়লা, তেল, গেছ, প্ৰতিৰক্ষা, বন্দৰ আৰু বিমানবন্দৰৰ দৰে খণ্ডত শক্তিশালীভাৱে বিদ্যমান য'ত চৰকাৰ জড়িত থাকে ।
ভাৰতত, শীৰ্ষ-অন্তিম বৈষম্যৰ উত্থান বিশেষকৈ স্পষ্ট, বিশ্বব্যাপী বৈষম্য প্ৰতিবেদনৰ দ্বাৰা উন্মোচিত হোৱাৰ দৰে, ২০১৪ আৰু ২০২৩ চনৰ ভিতৰত সম্পদৰ ঘনত্বৰ ৰূপত যিবোৰ চৰকাৰী নীতিৰ বাবে দায়ী হ'ব পাৰে যিবোৰ অসামঞ্জস্যপূৰ্ণ আৰু বৈষম্যমূলক প্ৰকৃতিৰ । নিশ্চিতভাৱে এনে নীতিবোৰে অংশীদাৰসকলৰ কঠোৰ বিৰোধিতাৰ সন্মুখীন হৈছিল আৰু আদালতৰ দ্বাৰা বাতিল কৰা হৈছিল ।
এটা উদাহৰণ লক্ষ্য কৰিলে দেখা যাব যে শেহতীয়া নিৰ্বাচনী বণ্ড খণ্ডটোৱে কৰ্পোৰেটৰ দ্বাৰা ক্ষমতাত থকা ৰাজনৈতিক দলবোৰক দান কৰা নিৰ্বাচনী বণ্ড আৰু চৰকাৰী চুক্তি আৰু প্ৰকল্প প্ৰদানৰ মাজৰ সম্পৰ্ক উন্মোচিত কৰে । সমালোচকসকলে আঙুলিয়াই দিছে যে মোদী প্ৰশাসনে ৰাজনৈতিক দলসমূহক আইনৰ দ্বাৰা সম্পূৰ্ণৰূপে আঘাত কৰি তুলিছিল, যাৰ ফলত এক নিৰপেক্ষ আৰু মুক্ত নিৰ্বাচন প্ৰক্ৰিয়া ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছিল ।
কোম্পানী আইন, ২০১৩, জনপ্ৰতিনিধিত্ব আইন, আৰবিআই আইন আৰু আয়কৰ আইনৰ সংশোধনৰ সৈতে চৰকাৰে একাধিক অসাংবিধানিক পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰি নিৰ্বাচনী প্ৰক্ৰিয়াটো আগুৱাই আনিছে ৷ এগৰাকী বিশিষ্ট অৰ্থনীতিবিদ প্ৰভাত পাটনায়কে মোদী চৰকাৰে অনুসৰণ কৰি থকা অৰ্থনৈতিক নীতিসমূহক 'জনসাধাৰণৰ প্ৰতি সম্পূৰ্ণৰূপে নিষ্ঠুৰ হোৱা আৰু সুবিধাবাদীৰ স্বাৰ্থ পূৰণৰ বাবে সম্পূৰ্ণৰূপে সমৰ্পিত' বুলি অভিহিত কৰে ।
২০২০ চনত অত্যন্ত বিতৰ্কিত কৃষি আইন প্ৰণয়ন (পিচত প্ৰত্যাহাৰ), ৰাজহুৱা খণ্ডৰ প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ চলি থকা বিনিয়োগ নীতি আৰু বিতৰ্কিত বন (সংৰক্ষণ) সংশোধনী ২০২৩ হৈছে মোদী বিতৰণৰ অধীনত ক্ৰনি পুঁজিবাদৰ কেৱল কেইটামান উদাহৰণ যাক অৰ্থনৈতিক ৰণনীতিৰ স্থিতিলৈ উন্নীত কৰা হৈছিল আৰু আত্মবিশ্বাসেৰে 'ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাৰ্থ, অনুসৰণ কৰা হৈছে '।
ক্ৰনি পুঁজিবাদত ভাৰতৰ সন্দেহজনক অভিলেখ
দ্য ইকনমিষ্টৰ গণনা অনুসৰি, যোৱা ২৫ বছৰত বিশ্বব্যাপী ক্ৰনি পুঁজিপতিসকলৰ সম্পদ ২০২৩ চনত ৩১৫ বিলিয়ন ডলাৰৰ (বিশ্বব্যাপী জিডিপিৰ ১ শতাংশ) পৰা ৩ ট্ৰিলিয়ন ডলাৰলৈ বৃদ্ধি হৈছে - যি হৈছে বিশ্বব্যাপী জিডিপিৰ প্ৰায় ৩ শতাংশ । ক্ৰনি পুঁজিপতিসকলৰ সম্পদৰ ৬০ শতাংশতকৈও অধিক বৃদ্ধি ৪ খন দেশৰ পৰা আহিছে - আমেৰিকা, চীন, ৰাছিয়া আৰু ভাৰত ।
যোৱা এক দশকত, ভাৰতত ভাড়া বিচৰা আচৰণ হোৱা খণ্ডবোৰৰ সম্পদ ইয়াৰ জিডিপিৰ ৫ শতাংশৰ পৰা প্ৰায় ৮ শতাংশলৈ বৃদ্ধি হৈছে । ৪৩ খন দেশৰ ভিতৰত ভাৰতে ক্ৰনি-পুঁজিবাদী সূচকত দশম স্থানত আছে । চীন (২১ নম্বৰ স্থান) আৰু আমেৰিকা (২৬ নম্বৰ স্থান) তুলনামূলকভাৱে কম ক্ৰনি পুঁজিবাদী দেশ; জাপান (৩৬) আৰু জাৰ্মানী (৩৭) আটাইতকৈ কম ক্ৰনি পুঁজিবাদী দেশসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম ।
ভাৰত – তৃতীয় সৰ্বাধিক কোটিপতি দেশ
ফৰ্বছ ৱৰ্ল্ডৰ বিলিয়নেয়াৰ লিষ্ট ২০২৩ অনুসৰি বিশ্বৰ সৰ্বাধিক সংখ্যক দৰিদ্ৰ লোকৰ ঘৰ হিচাপে বিবেচিত ভাৰততো বিশ্বৰ তৃতীয় সৰ্বাধিক সংখ্যক কোটিপতি আছে (১৬৯ কোটিপতিৰ সৈতে) । ৭৩৫ গৰাকী কোটিপতিৰ সৈতে আমেৰিকা আৰু ৫৬২ গৰাকী কোটিপতিৰ সৈতে চীন হৈছে সৰ্বাধিক কোটিপতি থকা দেশ । ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে, যদিও ভাৰত এতিয়াও নিম্ন-মধ্য আয়ৰ দেশ হিচাপে অৱনমিত হৈ আছে ভাৰতত কোটিপতিৰ সংখ্যা জাৰ্মানী, ইটালী, কানাডা, ব্ৰিটেইন, অষ্ট্ৰেলিয়া, ফ্ৰান্স, চুইজাৰলেণ্ড আৰু জাপানৰ দৰে উন্নত দেশতকৈ অধিক । এইটোৱে বুজায় যে ভাৰতত সম্পদ কেনেদৰে কেইখনমান হাতত কেন্দ্ৰীভূত হয় !
ৰহস্যজনক অৰ্থনৈতিক তথ্য ?
বিশ্বব্যাপী বৈষম্যৰ প্ৰতিবেদনৰ ফলাফল এনে সময়ত গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰিছিল যেতিয়া ভাৰতত চৰকাৰী তথ্য মাজে মাজে আৰু কম বিশ্বাসযোগ্য হৈ পৰিছিল । নীতি আয়োগ আৰু অন্যান্য চৰকাৰী সূত্ৰৰ দ্বাৰা প্ৰকাশিত তথ্যৰ সত্যতা সম্পৰ্কে অৰ্থনীতিবিদসকলৰ মাজত সন্দেহ বৃদ্ধি পাইছে যে দৰিদ্ৰতা, নিযুক্তিৰ প্ৰকৃতি, নিবনুৱা আৰু পুষ্টিহীনতাৰ ক্ষেত্ৰত দেশৰ অৰ্থনীতিৰ প্ৰকৃত অৱস্থাৰ ক্ষেত্ৰত এনে তথ্যই কেৱল কেন্দ্ৰক উৎসাহিত কৰে ।
ভাৰত চৰকাৰে যোৱা কেইবছৰমানত ক্ষুধা আৰু পুষ্টিহীনতাৰ দৰে অৰ্থনৈতিক পৰিস্থিতিৰ প্ৰতি আঙুলিয়াই দিয়া যিকোনো বিশ্বব্যাপী মূল্যাংকন খণ্ডন কৰাত তৎপৰ হৈ আছে । আনহাতে আগৰ দৰে নিয়মীয়া ব্যৱধানত তথ্য উপলব্ধ কৰা নাই । দৰাচলতে, ভাৰতৰ জিডিপি তথ্য যথেষ্ট প্ৰত্যাহ্বানপূৰ্ণ ।
প্ৰাক্তন মুখ্য অৰ্থনৈতিক উপদেষ্টা অৰবিন্দ সুব্ৰমনিয়ামে জিডিপি কেনেকৈ বাঢ়িছে বুলি কোৱা হৈছে তাক লৈ আচৰিত হৈছে । শেহতীয়াকৈ ইণ্ডিয়া টুডে কনক্লেভত ভাষণ দিয়াৰ সময়ত তেওঁ অনুভৱ কৰিছে যে শেহতীয়া জিডিপি সংখ্যাবোৰ তেওঁৰ বোধগম্যতাৰ বাহিৰত আৰু সেইবোৰ ৰহস্যজনক; চৰকাৰে প্ৰদান কৰা অন্তৰ্নিহিত মুদ্ৰাস্ফীতিৰ সংখ্যা ১-১.৫ শতাংশৰ ভিতৰত, কিন্তু প্ৰকৃত মুদ্ৰাস্ফীতি প্ৰায় ৩-৫ শতাংশ ।
তদুপৰি, বিভিন্ন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংস্থাই ভাৰতৰ সাম্প্ৰতিক সময়ত বিভিন্ন মুখ্য সাংবিধানিক আৰু গণতান্ত্ৰিক প্ৰতিষ্ঠানৰ কাৰ্যকলাপ হ্ৰাস হোৱাৰ ওপৰত ব্যাপক উদ্বেগ প্ৰকাশ কৰিছে যাৰ অৰ্থ হ'ব প্লুটোক্ৰেচিৰ ফালে ভাৰত অৱনমিত হোৱাৰ সম্ভাৱনা । ই এক চৰকাৰী ব্যৱস্থা য'ত বাস্তৱত কৈ এখন দেশৰ আটাইতকৈ ধনী ব্যক্তি শাসন বা ক্ষমতা থাকে ।
ধনীৰ ওপৰত চুপাৰ কৰ
সামগ্ৰী আৰু সেৱা কৰ (জিএছটি)য়ে পৰোক্ষ কৰৰ ওপৰত ভাৰতৰ নিৰ্ভৰশীলতা বৃদ্ধি কৰিছে, যাৰ ফলত দৰিদ্ৰ লোকসকল ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছে । জিএছটি ব্যৱস্থাৰ অধীনত, মুঠ ৰাজহ প্ৰাপ্তিৰ অংশ হিচাপে পৰোক্ষ কৰ বৃদ্ধি হৈ আহিছে । ইয়াৰ বিপৰীতে, কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ মুঠ কৰ ৰাজহ প্ৰাপ্তিত কৰ্পোৰেট কৰ অনুপাত হ্ৰাস পাইছে । জিএছটিৰ পৰা ৰাজহৰ ওপৰত অত্যাধিক নিৰ্ভৰশীলতাই ভৱিষ্যতে বৈষম্য বৃদ্ধি কৰিব ।
বিশ্বব্যাপী বৈষম্য প্ৰতিবেদনত ধনী লোকসকলৰ ওপৰত ২ শতাংশ চুপাৰ কৰৰ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে । উদাহৰণ স্বৰূপে, ১৬২ টা ধনী ভাৰতীয় পৰিয়ালৰ মুঠ সম্পদৰ ওপৰত প্ৰস্তাৱিত কৰৰ ফলত ৰাষ্ট্ৰীয় উপাৰ্জনৰ ০.৫ শতাংশ পৰিমাণলৈকে ৰাজহ প্ৰাপ্ত হ'ব যি ৰাষ্ট্ৰীয় গ্ৰাম্য নিযুক্তি গেৰাণ্টি আইনৰ ওপৰত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বাজেট ব্যয়ৰ দুগুণতকৈও অধিক ।
সেয়েহে আটাইতকৈ ডাঙৰ প্ৰশ্নটো হৈছে ভাৰতে মানৱ উন্নয়নৰ সলনি কেৱল জিডিপি বৃদ্ধিৰ ওপৰত গুৰুত্ব দি ইয়াৰ বিদ্যমান অৰ্থনৈতিক নীতি অনুসৰণ কৰা উচিত নেকি ? উপাৰ্জন আৰু সম্পদ দুয়োটাৰ বাবে কৰ সংহিতাৰ পুনৰ্গঠন, আৰু মানৱ বিকাশত বহল-আধাৰিত, বৃহৎ ৰাজহুৱা বিনিয়োগ - স্বাস্থ্য, শিক্ষা আৰু উপযুক্ত কামৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ বৃদ্ধি কৰা - বৰ্তমান সময়ত গড় ভাৰতীয়ক অৰ্থপূৰ্ণভাৱে লাভান্বিত হ'বলৈ সক্ষম কৰাৰ বাবে সময়ৰ প্ৰয়োজন ।
লগতে পঢ়ক :২০২৪ চনত ৩.৪ শতাংশলৈ বৃদ্ধি হ'ব আফ্ৰিকাৰ অৰ্থনীতি - African Economies Growth
