বিশেষ প্ৰতিবেদন, ২৫ মাৰ্চ : শুকুৰবাৰে নিশা মস্কোৰ এটা কনচাৰ্ট হলত সংঘটিত ভয়ংকৰ সন্ত্ৰাসবাদী আক্ৰমণত কমেও ১১৫ গৰাকী লোক নিহত হোৱাৰ পিচত ইছলামিক ষ্টেট-খোৰাচান (আইএছআইএছ-কে) সংগঠনটোৱে ইয়াৰ দায়িত্ব স্বীকাৰ কৰে ।
যদিও ইছলামিক ষ্টেট সন্ত্ৰাসবাদী গোটে তেওঁলোকৰ সহযোগী ছ'চিয়েল মিডিয়া চেনেলসমূহত প্ৰকাশ কৰা এক বিবৃতিৰ জৰিয়তে এই আক্ৰমণৰ দায়িত্ব স্বীকাৰ কৰিছে, ৰাছিয়ান চৰকাৰ বা ইয়াৰ নিৰাপত্তা সংস্থাসমূহে কিন্তু আনুষ্ঠানিকভাৱে এই ঘটনাটোৰ বাবে আইএছআইএছক দোষাৰোপ কৰা নাই ।
ইছলামিক ষ্টেটৰ আমাক সংবাদ সংস্থাৰ দ্বাৰা প্ৰকাশিত এক বিবৃতিত আফগানিস্তানত দলটোৰ সহযোগী সংগঠনটোৱে দৃঢ়তাৰে কয় যে তেওঁলোকে ক্ৰাস্নোগৰ্স্কত 'খ্ৰীষ্টানসকলৰ' এক বৃহৎ সমাবেশক লক্ষ্য কৰি এক আক্ৰমণ চলায় । অৱশ্যে এই দাবীৰ সত্যতা তাৎক্ষণিকভাৱে পৰীক্ষা কৰিব পৰা হোৱা নাই ।
তথাপিও এগৰাকী আমেৰিকান চোৰাংচোৱা বিষয়াই সংবাদ সংস্থা এছোচিয়েটেড প্ৰেছক জনায় যে আমেৰিকান চোৰাংচোৱা সংস্থাসমূহে নিশ্চিত কৰিছে যে এই আক্ৰমণটো সংঘটিত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ইছলামিক ষ্টেট সঁচাকৈয়ে দোষী ।
আইএছআইএছ-খোৰাচান প্ৰকৃততে কি ? ই প্ৰথম কেতিয়া উদ্ভৱ হৈছিল ?
আইএছআইএছ-খোৰাচান বা আইএছআইএছ-কে বা ইছলামিক ষ্টেট খোৰাচান প্ৰদেশ (আইএছকেপি) হৈছে ইছলামিক ষ্টেট সন্ত্ৰাসবাদী গোটৰ এটা আঞ্চলিক সহযোগী । ই মুখ্যত আফগানিস্তান আৰু পাকিস্তানত কাম কৰে ।
২০১৪ চনৰ শেষৰ ফালে আইএছআইএছ নেতা আবুবক্কৰ আল-বাগদাদীৰ প্ৰতি আনুগত্য প্ৰকাশৰ পিচত আইএছআইএছ-খোৰাচানৰ আত্মপ্ৰকাশ হয় । ই হৈছে পাকিস্তানী তালিবানৰ প্ৰাক্তন সদস্য, আফগান তালিবান যোদ্ধা আৰু অঞ্চলটোৰ অন্যান্য সন্ত্ৰাসবাদীৰ দ্বাৰা গঠিত ।
দলটোৱে ইছলামিক ষ্টেটৰ দৰে একে আদৰ্শ পালন কৰে, যাৰ লক্ষ্য হৈছে খোৰাচান অঞ্চলত শ্বৰিয়া আইনৰ দ্বাৰা পৰিচালিত এক ইছলামিক খিলাফত স্থাপন কৰা । খোৰাচান এক মধ্যযুগীয় ইছলামিক সাম্ৰাজ্য আছিল । ই বৰ্তমানৰ ইৰাণ, আফগানিস্তান আৰু ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ উত্তৰ-পশ্চিম সীমান্ত প্ৰদেশৰ অঞ্চলসমূহ সামৰি লৈছিল ।
খোৰাচান বুলি কোৱা অঞ্চলটোৰ আকাৰ সময়ৰ লগে লগে ভিন্ন আছিল । ইয়াৰ ঐতিহাসিক অৰ্থত, ই উত্তৰ-পূব ইৰাণৰ বৰ্তমানৰ অঞ্চল, আফগানিস্তানৰ কিছু অংশ আৰু মধ্য এছিয়াৰ দক্ষিণ অংশ, আমু দৰিয়া (অক্সাছ) নদীলৈকে বিস্তৃত আছিল ।
অৱশ্যে নামটো প্ৰায়ে এক বহল অঞ্চল অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ শিথিল অৰ্থত ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে ৷ য'ত ট্ৰেন্সক্সিয়ানাৰ বেছিভাগ (বৰ্তমানৰ উজবেকিস্তানৰ বুখাৰা আৰু সমৰকান্দক সামৰি) অন্তৰ্ভুক্ত আছিল ৷ পশ্চিমে কাস্পিয়ান উপকূললৈ আৰু দশত-ই কাভিৰ দক্ষিণৰ পৰা চিস্তানলৈ আৰু পূবফালে পামিৰ পৰ্বতলৈ সম্প্ৰসাৰিত হৈছিল ।
আইএছআইএছ-খোৰাচানৰ আৰম্ভণি আল কায়দা-সংগী গোটৰ পৰা আফগান আৰু পাকিস্তানী সন্ত্ৰাসবাদীসকলক চিৰিয়াৰ গৃহযুদ্ধলৈ প্ৰেৰণ কৰাৰ পৰা হৈছিল । তেওঁলোকে খোৰাচান অঞ্চলত ইছলামিক ষ্টেটৰ এটা শাখাৰ বাবে যুঁজাৰু নিয়োগৰ নিৰ্দেশনা আৰু পুঁজি লৈ অঞ্চলটোলৈ উভতি আহিছিল ।
তেওঁলোকে তালিবানৰ প্ৰাক্তন অসন্তুষ্ট যুঁজাৰু আৰু বিৰোধীসকলৰ পৰা নিয়োগ কৰিছিল । দলটোৰ পৰম্পৰাগত ক্ষমতাৰ ভেটি আৰম্ভ হৈছিল আৰু পাকিস্তানৰ সৈতে সীমান্তত পূব আফগানিস্তানত আছে ।
আইএছআইএছ-খোৰাচানৰ প্ৰথম আমীৰ (নেতা) আছিল পাকিস্তানী তালিবানৰ প্ৰাক্তন কমাণ্ডাৰ হাফিজ ছঈদ খান । তেওঁক ২০১৬ চনত হত্যা কৰা হৈছিল । বৰ্তমানৰ নেতাজন অজ্ঞাত, কিয়নো দলটোৱে কেইবাটাও নেতৃত্বৰ শিৰচ্ছেদৰ পিছত ৰাজহুৱাভাৱে উত্তৰাধিকাৰী ঘোষণা কৰা নাই ।
আইএছআইএছ-খোৰাচান আফগানিস্তান আৰু পাকিস্তানত পৃথক আঞ্চলিক শাখা বা 'প্ৰদেশ'ত সংগঠিত কৰা হয় আৰু প্ৰত্যেকৰে নিজা আদেশ গাঁথনি আৰু কাৰ্যকৰী ক্ষমতা আছে ।
আইএছআইএছ-কেৰ অভিযানৰ ক্ষেত্ৰবোৰ কি ?
দলটোৰ অভিযানৰ প্ৰাথমিক ক্ষেত্ৰবোৰ হৈছে আফগানিস্তানৰ পূব আৰু উত্তৰ প্ৰদেশ, যেনে নানগাৰহাৰ, কুনাৰ, নুৰিস্তান আৰু জৌজজান । ই পাকিস্তানৰ বিভিন্ন অঞ্চলত, বিশেষকৈ আফগানিস্তান-পাকিস্তান সীমান্তৰ জনজাতীয় অঞ্চলসমূহত নিজৰ উপস্থিতি বজাই ৰাখে ।
আইএছআইএছ-কে অসামৰিক আৰু সামৰিক দুয়োটা লক্ষ্যৰ বিৰুদ্ধে হাই-প্ৰফাইল আত্মঘাতী বোমা বিস্ফোৰণ ৷ লক্ষ্য নিৰ্ধাৰিত হত্যা আৰু আক্ৰমণ কৰাৰ বাবে জনাজাত । আইএছআইএছ-কেয়ে আফগানিস্তান আৰু পাকিস্তানত অসামৰিক লোকৰ বিৰুদ্ধে অসংখ্য হাই-প্ৰফাইল আক্ৰমণ চলাইছে ।
ইয়াৰ কিছুমান উল্লেখযোগ্য আক্ৰমণৰ ভিতৰত আছে ২০২১ চনৰ আগষ্টত সংঘটিত এক আত্মঘাতী বোমা বিস্ফোৰণ ৷ য'ত দেশখনৰ পৰা আমেৰিকান বাহিনী প্ৰত্যাহাৰৰ সময়ত কাবুলত ১৩ জন আমেৰিকান সামৰিক কৰ্মী আৰু কমেও ১৬৯ জন আফগান নিহত হৈছিল ।
২০১৮ চনৰ জুলাইত দুটা আত্মঘাতী বোমা বিস্ফোৰণত পাকিস্তানৰ নিৰ্বাচনী ৰেলীত কমেও ১৩১ জন নিহত হৈছিল । জুলাই ২০১৬-ত কাবুলৰ ডাউনটাউনত দুটা বোমা বিস্ফোৰণত ৯৭ জন হাজাৰা প্ৰতিবাদকাৰী নিহত হৈছিল । ২০২৩ চনৰ জুলাই মাহত জমিয়ত উলেমা-ই-ইছলাম-এফ (জেইউআই-এফ) ৰেলীৰ সময়ত পাকিস্তানৰ খাৰত এক আত্মঘাতী বোমা বিস্ফোৰণত ৬৩ জন নিহত হৈছিল ।
যদিও আইএছআইএছ-কেৰ বেছিভাগ আক্ৰমণ পূব আফগানিস্তান আৰু পশ্চিম পাকিস্তানত সংঘটিত হয়, দলটোৱে আফগানিস্তানৰ উত্তৰ চুবুৰীয়া দেশ তাজিকিস্তান আৰু উজবেকিস্তানত ৰকেট নিক্ষেপ কৰা বুলি দাবী কৰিছে । ২০২৪ চনৰ জানুৱাৰী মাহৰ আৰম্ভণিতে, কুদছ ফ'ৰ্চৰ নেতা কাচেম চোলেমানীৰ আমেৰিকাৰ হত্যাকাণ্ডত শোক প্ৰকাশ কৰা এক অনুষ্ঠানত আইএছআইএছ-কেৰ দুজন আক্ৰমণকাৰীয়ে ইৰাণৰ কেৰমানত দুটা আত্মঘাতী বোমা বিস্ফোৰণ সংঘটিত কৰিছিল ।
৯৪ জন লোক নিহত হোৱা এই আক্ৰমণটো আফগানিস্তান-পাকিস্তান অঞ্চলৰ সীমাৰ বাহিৰত আইএছআইএছ-কেৰ প্ৰথম আক্ৰমণ আছিল । বৰ্তমান আইএছআইএছ-কে আফগানিস্তানত তালিবান শাসনৰ সৈতে এক দীঘলীয়া, কম-তীব্ৰতাৰ সংঘাতত লিপ্ত হৈছে ।
যদিও তালিবান আৰু আইএছআইএছ-কেয়ে আমেৰিকাৰ বিৰুদ্ধে সক্ৰিয়ভাৱে যুঁজ দিছিল ৷ আমেৰিকান বাহিনী প্ৰত্যাহাৰৰ পিচৰে পৰা আইএছআইএছ-কেয়ে তালিবান শাসনক বদনাম, অস্থিৰ আৰু উৎখাত কৰাৰ প্ৰচেষ্টা সলনি কৰিছে ৷ যাতে ইয়াৰ কল্পিত ইছলামিক খিলাফত প্ৰতিষ্ঠা কৰিব পৰা যায় ।
আনহাতে, তালিবানে হিংসাত্মক অভিযানৰ জৰিয়তে আইএছআইএছ-কে সন্ত্ৰাসবাদীসকলক লক্ষ্য কৰি লোৱাৰ প্ৰচেষ্টা চলায় ৷ বিদেশী কূটনীতিবিদ আৰু বিনিয়োগকাৰীসকলক আইএছআইএছ-কে আক্ৰমণৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰে আৰু বিদেশী স্বীকৃতি আৰু বিনিয়োগ আকৰ্ষিত কৰিবলৈ ইছলামিক ষ্টেটৰ উপস্থিতিক ৰাজহুৱাভাৱে হ্ৰাস কৰে ।
কিন্তু আইএছআইএছ-কেয়ে মস্কোত কনচাৰ্ট হলক কিয় আক্ৰমণৰ লক্ষ্য কৰি লৈছিল ?
এইটো প্ৰথমবাৰৰ বাবে নহয় যে আইএছআইএছ-কেয়ে ৰাছিয়াক ইয়াৰ আক্ৰমণৰ লক্ষ্য কৰি লৈছে । ২০২২ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত সংগঠনটোৱে কাবুলত ৰাছিয়াৰ দূতাবাসৰ প্ৰৱেশদ্বাৰৰ ওচৰত এটা হাই-প্ৰফাইল আত্মঘাতী বোমা বিস্ফোৰণ সংঘটিত কৰিছিল ৷ য'ত দুজন দূতাবাসৰ কৰ্মচাৰীসহ কমেও ছয়জন লোক নিহত হৈছিল ।
ৰাছিয়াৰ বৈদেশিক মন্ত্ৰালয়ে স্বীকাৰ কৰিছিল যে ৰাছিয়াৰ শীৰ্ষ কূটনীতিবিদ মিখাইল শ্বখ আৰু নিৰাপত্তা বিশেষজ্ঞ কুঝুগেট আদিগজি আত্মঘাতী আক্ৰমণত নিহত হৈছিল ।
মন কৰিবলগীয়া যে, ভ্লাদিমিৰ পুটিন ৰাছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে পুনৰ নিৰ্বাচিত হোৱাৰ কেইদিনমান পিচতে ক্ৰকাছ চিটি হলত শুকুৰবাৰে নিশা আক্ৰমণৰ ঘটনাটো সংঘটিত হয় । পুটিনৰ সৈতে ইছলামিক ষ্টেটৰ দীৰ্ঘদিনীয়া শত্ৰুতা আছে । পুটিনৰ প্ৰতি ইছলামিক ষ্টেটৰ বিৰোধিতাৰ এটা প্ৰাথমিক কাৰণ হ'ল চিৰিয়াত ৰাছিয়াৰ সামৰিক হস্তক্ষেপ ।
ইছলামিক ষ্টেট আৰু অন্যান্য বিদ্ৰোহী গোটসমূহৰ বিৰুদ্ধে বিমান আক্ৰমণকে ধৰি বাছাৰ আল-আছাদৰ চিৰিয়া চৰকাৰক সমৰ্থন আগবঢ়োৱাৰ পুটিনৰ সিদ্ধান্তই চিৰিয়াত সংগঠনটোৰ আঞ্চলিক উচ্চাকাংক্ষাক পোনপটীয়াকৈ প্ৰত্যাহ্বান জনাইছিল । ৰাছিয়াৰ সামৰিক অংশগ্ৰহণে অঞ্চলটোৰ ওপৰত ইছলামিক ষ্টেটৰ নিয়ন্ত্ৰণ যথেষ্ট দুৰ্বল কৰি তুলিছিল আৰু ইয়াৰ সম্প্ৰসাৰণৰ সামৰ্থ্যত বাধা দিছিল ।
পুটিনক ইছলাম আৰু মুছলমানৰ শত্ৰু হিচাপে চিত্ৰিত কৰাটোৱে ইছলামিক ষ্টেটৰ প্ৰচাৰৰ উদ্দেশ্য পূৰণ কৰে । পুটিন আৰু ৰাছিয়াকে ধৰি ইছলাম আৰু ইয়াৰ কথিত শত্ৰুসকলৰ মাজত সংঘৰ্ষ হিচাপে চিৰিয়া আৰু অন্যান্য অঞ্চলত সংঘৰ্ষ ৰচনা কৰি ইছলামিক ষ্টেটে ৰাছিয়াৰ উত্তৰ ককেছাছ আৰু মধ্য এছিয়াকে ধৰি মুছলমান সংখ্যাগৰিষ্ঠ অঞ্চলৰ নিযুক্তি আৰু সমৰ্থকসকলক আকৰ্ষিত কৰিব বিচাৰে ।
লগতে পঢ়ক : ৰাছিয়াত বন্দুকধাৰীৰ আক্ৰমণৰ সঁহাৰি পুটিনৰ - Russia Ukraine War
