প্ৰতি বছৰে ২৫ মে’ৰ দিনটোত বিশ্ব থাইৰয়ড দিৱস পালন কৰা হয় ৷ এই দিৱসত মানুহক থাইৰয়ড ৰোগৰ বিষয়ে জ্ঞান প্ৰদান কৰা আৰু ইয়াৰ লক্ষণসমূহৰ বিষয়ে সজাগতাৰ সৃষ্টি কৰা হয় ৷ ২০০৭ চনত থাইৰয়ড ফেডাৰেচন ইণ্টাৰনেশ্যনেলৰ সদস্যসকলে পোনপ্ৰথমবাৰৰ বাবে বিশ্ব থাইৰয়ড দিৱস পালন কৰিছিল ৷
১৯৬৫ চনত প্ৰতিষ্ঠা হোৱা ইউৰোপীয় থাইৰয়ড এছ’চিয়েশ্যন (ইটিএ)ক সন্মান জনাই এই গ্ল’বেল হেল্থ কেয়াৰ ডে’ৰ সৃষ্টি কৰা হৈছে ৷ এই দিৱসটো থাইৰয়ড বিকাৰত আক্ৰান্ত লোক আৰু সমগ্ৰ বিশ্বতে থাইৰয়ড ৰোগৰ অধ্যয়ন আৰু চিকিৎসাৰ প্ৰতি দায়বদ্ধ গৱেষকসকলৰ বাবে উৎসৰ্গিত কৰা হৈছে ৷
থাইৰয়ড কি ?
থাইৰয়ড হৈছে আদমৰ আপেলৰ ঠিক তলত ডিঙিৰ আগফালে পোৱা এটা সৰু, পখিলাৰ আকৃতিৰ গ্ৰন্থি ৷ শৰীৰৰ অন্তঃস্ৰাৱী তন্ত্ৰৰ বাবে ই অতি প্ৰয়োজনীয় কাৰণ ই বিপাকীয় ক্ৰিয়া, বৃদ্ধি আৰু বিকাশ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা হৰম’ন উৎপন্ন কৰে ৷
থাইৰয়ড গ্ৰন্থিৰ কাৰ্য বা ভূমিকা :
- থাইৰয়ডৰ প্ৰধান কাম হ’ল শৰীৰৰ বিপাকীয় হাৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা ৷ ইয়াক বিপাকীয় ক্ৰিয়াৰ মাষ্টাৰ গ্ৰন্থি বুলিও কোৱা হয় ৷
- ই শৰীৰৰ বিপাকীয় হাৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ T4 (thyroxine) আৰু T3 (triiodothyronine) হৰম’ন উৎপন্ন কৰে যিয়ে শৰীৰৰ কোষবোৰক শক্তি ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিয়ে ৷
- প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ত এজন ব্যক্তিয়ে থাইৰয়ডৰ কোনো লক্ষণ দেখা নাপায় ৷ কিন্তু চিকিৎসাৰ অভাৱত হাইপাৰথাইৰয়ডিজম (অতি সক্ৰিয় থাইৰয়ড গ্ৰন্থি) বা হাইপ’থাইৰয়ডিজম (অভাৰএক্টিভ থাইৰয়ড গ্ৰন্থি)ৰ ফলত হৃদৰোগ আৰু বন্ধ্যাত্বৰ দৰে গুৰুতৰ জটিলতা আহিব পাৰে ৷
থাইৰয়ড ৰোগ হোৱাৰ আশংকা কেতিয়া হয় ?
আজিৰ সময়ত থাইৰয়ডৰ সমস্যা ক্ৰমান্বয়ে সাধাৰণ হৈ পৰিছে ৷ যিকোনো বয়সতে যিকোনো ব্যক্তিয়েই ইয়াৰ প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে ৷ কিন্তু কিছুমান বিশেষ কাৰকে আপোনাক থাইৰয়ড ৰোগ হোৱাৰ আশংকা অধিক কৰি তোলে, কিছুমান প্ৰধান কাৰক হ’ল-
- পাৰিবাৰিক থাইৰয়ড ৰোগৰ ইতিহাস থকা
- অধিক পৰিমাণৰ আয়’ডিন থকা ঔষধ গ্ৰহণ কৰা
- অটোইম্যুন অৱস্থা থকা- যেনে টাইপ ১ ডায়েবেটিছ, বাতবিষ বা লুপাছ
থাইৰয়ড পৰীক্ষা কেনেকৈ কৰা হয় ?
- থাইৰয়ডৰ স্বাস্থ্য পৰীক্ষাৰ প্ৰথম পদক্ষেপ হ’ল তেজৰ পৰীক্ষা যিয়ে আপোনাৰ থাইৰয়ড-ষ্টিমুলেটিং হৰম’ন (TSH)ৰ মাত্ৰা জুখিব ৷ এইটো হাইপোথাইৰয়ডিজম আৰু হাইপাৰথাইৰয়ডিজম দুয়োটাৰে একক স্ক্ৰীনিং টেষ্ট ৷
- এন সাধাৰণতে TSH তেজ পৰীক্ষাৰ স্বাভাৱিক পৰিসৰ ০.৫ৰ পৰা ৫.০ mIU/L ৷ (মিলি-আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় একক প্ৰতি লিটাৰ) ৷ কিন্তু পৰীক্ষাগাৰ ভেদে ইয়াৰ ভিন্নতা থাকিব পাৰে ৷ এই তাৰতম্য কিছুমান কাৰকৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে, যেনে গৰ্ভাৱস্থা আৰু আপোনাৰ বয়স ৷ বহু সময়ত এটা লেবৰেটৰীৰ ৰিপৰ্টত সন্দেহ হ’লে চিকিৎসকে আন এটা লেবৰেটৰীৰ পৰা পুনৰ পৰীক্ষাটো কৰি দিয়ে ৷ লেব পৰীক্ষাত থাইৰয়ড হৰম’ন T3 আৰু T4ৰ মাত্ৰাও পৰীক্ষা কৰিব পাৰি ৷
- যদি থাইৰয়ড পৰীক্ষাৰ ফলাফল অস্বাভাৱিক হয়, তেন্তে আপোনাৰ চিকিৎসকে ইমেজিং পৰীক্ষাৰ পৰামৰ্শ দিব পাৰে, যেনে থাইৰয়ড স্কেন, যিয়ে আপোনাৰ থাইৰয়ডৰ ছবি সৃষ্টি কৰিবলৈ সামান্য পৰিমাণৰ নিৰাপদ, তেজস্ক্ৰীয় পদাৰ্থ ব্যৱহাৰ কৰে, বা থাইৰয়ড আল্ট্ৰাছাউণ্ড ৷
কি কি অৱস্থা আৰু বিকাৰে থাইৰয়ডত প্ৰভাৱ পেলায় ?
থাইৰয়ড ৰোগ অতি সাধাৰণ ৷ ভাৰতত ইয়াৰ ফলত ৪-৫ কোটি লোকে জুৰুলা হৈ আছে ৷ থাইৰয়ড ৰোগত আক্ৰান্ত হয় ৷ যদি কোনো গৰ্ভৱতী মহিলাৰ পৰিয়ালৰ কোনো সদস্যই থাইৰয়ডৰ সমস্যাত ভুগিছে, তেন্তে তাত জন্ম হোৱা সন্তান থাইৰয়ডৰ বলি হ’ব পাৰে ৷ পুৰুষতকৈ মহিলাৰ থাইৰয়ডৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ বহুগুণ বেছি ৷
থাইৰয়ড ৰোগ দুটা প্ৰকাৰত ভাগ কৰা হয়: প্ৰাথমিক আৰু মাধ্যমিক
প্ৰাথমিক থাইৰয়ড ৰোগত এই ৰোগৰ উৎপত্তি আপোনাৰ থাইৰয়ড গ্ৰন্থিৰ পৰা হয় ৷ গৌণ থাইৰয়ড ৰোগত আপোনাৰ পিটুইটাৰী গ্ৰন্থিৰ পৰা এই ৰোগৰ উৎপত্তি হয় ৷ উদাহৰণস্বৰূপে, যদি আপোনাৰ থাইৰয়ডত এটা গোট থাকে যিয়ে অতিৰিক্ত পৰিমাণৰ থাইৰয়ড হৰম’ন নিৰ্গত কৰি আছে, তেন্তে ইয়াক প্ৰাথমিক হাইপাৰথাইৰয়ডিজম বোলা হয় ৷ যদি আপোনাৰ পিটুইটাৰী গ্ৰন্থিৰ টিউমাৰে অতিৰিক্ত পৰিমাণৰ থাইৰয়ড-ষ্টিমুলেটিং হৰম’ন (TSH) নিৰ্গত কৰি আছে, যিয়ে তাৰ পিছত আপোনাৰ থাইৰয়ডক উদ্দীপিত কৰি অতিৰিক্ত থাইৰয়ড হৰম’ন উৎপন্ন কৰে ৷ তেন্তে ইয়াক ছেকেণ্ডাৰী হাইপাৰথাইৰয়ডিজম বুলি কোৱা হ’ব ৷
থাইৰয়ডৰ সমস্যাৰ প্ৰাৰম্ভিক লক্ষণ কেনেকৈ চিনাক্ত কৰিব পাৰি ?
বিভিন্ন থাইৰয়ড অৱস্থাত বিভিন্ন লক্ষণ দেখা যায় ৷ আপোনাৰ থাইৰয়ডে শৰীৰৰ কিছুমান বিশেষ ব্যৱস্থা আৰু প্ৰক্ৰিয়াত বৃহৎ ভূমিকা পালন কৰে, যেনে হৃদস্পন্দন, বিপাকীয় ক্ৰিয়া, আৰু উষ্ণতা নিয়ন্ত্ৰণ, গতিকে সাৱধান কৰিবলগীয়া কিছুমান লক্ষণ আছে যিবোৰে থাইৰয়ডৰ অৱস্থাৰ ইংগিত দিব পাৰে ৷
- অস্বাভাৱিক হৃদস্পন্দন অৰ্থাৎ লেহেমীয়া বা দ্ৰুত
- অস্পষ্টভাৱে ওজন হ্ৰাস বা ওজন বৃদ্ধি
- ঠাণ্ডা বা গৰম সহ্য কৰাত অসুবিধা
- হতাশ বা উদ্বিগ্নতা অনুভৱ কৰা
- অনিয়মিত ঋতুস্ৰাৱ
আপোনাৰ থাইৰয়ডত প্ৰভাৱ পেলাব পৰা চাৰিটা মূল অৱস্থা হ’ল-
- হাইপোথাইৰয়ডিজম (অনডাৰএক্টিভ থাইৰয়ড) Hypothyroidism Underactive Thyroid
- হাইপাৰথাইৰয়ডিজম (অতি সক্ৰিয় থাইৰয়ড) Hyperthyroidism Thyroid
- গ'ইটাৰ (বৃদ্ধি হোৱা থাইৰয়ড) Enlarged Thyroid
- থাইৰয়ড কেন্সাৰ Enlarged Thyroid
হাইপোথাইৰয়ডিজমৰ লক্ষণসমূহ হ’ল-
- স্বাভাৱিক হৃদস্পন্দনতকৈ লেহেমীয়া হোৱা
- ভাগৰুৱা অনুভৱ (ভাগৰুৱা)
- অযুক্তিকৰভাৱে ওজন বৃদ্ধি
- ঠাণ্ডাৰ প্ৰতি সংবেদনশীল অনুভৱ কৰা
- শুকান ছাল আৰু মোটা চুলি
- উদাসীন মন বা হতাশা
- অধিক ঋতুস্ৰাৱ (menorrhagia)
হাইপাৰথাইৰয়ডিজমৰ লক্ষণসমূহ হ’ল-
- স্বাভাৱিক হৃদস্পন্দনতকৈ দ্ৰুত (tachycardia)
- টোপনি অহাত অসুবিধা
- অস্পষ্টভাৱে ওজন কমি যোৱা ৷
- গৰমৰ প্ৰতি সংবেদনশীল অনুভৱ কৰা
- ক্লেমি বা ঘামচি ওলোৱা ছাল
- উদ্বিগ্ন, খিংখিঙীয়া বা নাৰ্ভাছ অনুভৱ কৰা
- অনিয়মিত ঋতুচক্ৰ বা ঋতুস্ৰাৱৰ অভাৱ (এমেনোৰিয়া)
দুয়োটা অৱস্থাতে থাইৰয়ড বৃদ্ধি হ’ব পাৰে যদিও হাইপাৰথাইৰয়ডিজমত ইয়াক অধিক দেখা যায় ৷
গৰ্ভাৱস্থাত থাইৰয়ডৰ আশংকা
গৰ্ভাৱস্থাত হাইপাৰথাইৰয়ডিজমৰ আটাইতকৈ সাধাৰণ কাৰণ: সামগ্ৰিকভাৱে প্ৰসৱ বয়সৰ মহিলাৰ হাইপাৰথাইৰয়ডিজমৰ আটাইতকৈ সাধাৰণ কাৰণটো হ’ল গ্ৰেভছ ৰোগ, যিটো গৰ্ভৱতী ৰোগীৰ ০.২% ৰ ক্ষেত্ৰত দেখা দিয়ে ৷ হাইপাৰথাইৰয়ডিজমৰ আন বহুতো সাধাৰণ কাৰণ আছে ৷ ৰাতিপুৱাৰ ৰোগৰ গুৰুতৰ ৰূপত (hyperemesis gravidarum) দেখা পোৱা এইচ চি জিৰ মাত্ৰাই গৰ্ভাৱস্থাৰ আৰম্ভণিতে ক্ষণস্থায়ী হাইপাৰথাইৰয়ডিজমৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে ৷ ইতিহাসৰ সযতনে পৰ্যালোচনা, শাৰীৰিক পৰীক্ষা আৰু পৰীক্ষাগাৰৰ পৰীক্ষাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সঠিক নিদান কৰা হয় ৷
গৰ্ভাৱস্থাত হাইপোথাইৰয়ডিজমৰ আটাইতকৈ সাধাৰণ কাৰণ: সামগ্ৰিকভাৱে হাইপোথাইৰয়ডিজমৰ আটাইতকৈ সাধাৰণ কাৰণটো হ’ল হাছিম’ট’ থাইৰয়ডাইটিছ নামেৰে জনাজাত অটোইম্যুন ডিছঅৰ্ডাৰ ৷ গৰ্ভাৱস্থাত হাইপোথাইৰয়ডিজম, ইতিমধ্যে বিভিন্ন কাৰণত হাইপোথাইৰয়ডিজম ৰোগত আক্ৰান্ত মহিলাৰ অপৰ্যাপ্ত চিকিৎসা বা হাইপাৰথাইৰয়ড মহিলাৰ এণ্টি থাইৰয়ড ঔষধৰ অতিমাত্ৰা চিকিৎসাৰ ফলত হাছিমোটোৰ থাইৰয়ড ৰোগৰ প্ৰাৰম্ভিক উপস্থাপন হ’ব পাৰে ৷ গৰ্ভাৱস্থাত প্ৰায় ২.৫% মহিলাৰ টি এছ এইচ ৬ মিলি ইউ/লিটাৰতকৈ অধিক (সামান্য বৃদ্ধি) আৰু ০.৪% মহিলাৰ টি এছ এইচ ১০ মিলি ইউ/লিটাৰতকৈ অধিক হ'ব ৷
থাইৰয়ড কেনেকৈ নিয়ন্ত্ৰণত ৰাখিব পাৰি ?
থাইৰয়ড সুস্থ বা নিয়ন্ত্ৰণত ৰখাটো কোনো ডাঙৰ প্ৰত্যাহ্বান নহয় ৷ মূলতঃ থাইৰয়ড গঠনৰ বাবে আয়’ডিনৰ প্ৰয়োজন ৷ যদি আমি নিয়মিতভাৱে প্ৰয়োজনীয় পৰিমাণৰ আয়’ডিনযুক্ত খাদ্য আমাৰ মেনুত অন্তৰ্ভুক্ত কৰো তেন্তে আমাৰ থাইৰয়ড সুষম হৈ থাকিব ৷ ইয়াৰ বাবে আমি আয়’ডিনযুক্ত খাদ্য অতি কম পৰিমাণে সেৱন নকৰো আৰু আয়’ডিনযুক্ত খাদ্যও বৃহৎ পৰিমাণে সেৱন নকৰো ৷
বেছিভাগ মানুহে আয়’ডিনযুক্ত খাদ্য গ্ৰহণ কৰে ৷ যেতিয়া খাদ্যৰ পৰা আয়’ডিন সুষম পৰিমাণত পোৱা নাযায়, তেতিয়া চিকিৎসকে কেতিয়াবা আয়’ডযুক্ত টেবুল ছল্ট আৰু আয়’ডিন সমৃদ্ধ খাদ্যৰ পৰামৰ্শ দিয়ে ৷
আয়’ডিন সমৃদ্ধ খাদ্যৰ প্ৰধান উৎস
- কণী
- দৈ
- পনীৰ
- চ’য়া মিল্ক
- চ’য়া চচ
- গৰুৰ গাখীৰ
- সাগৰীয় মাছ
