হায়দৰাবাদ : মহিলাসকলে অৰণ্যত মুকলি অনুভৱ কৰে । কেমব্ৰিজৰ এগৰাকী পণ্ডিতে লোৱা সাক্ষাৎকাৰত গাঁৱৰ এগৰাকী মহিলাই কয় । তেওঁ এক গৱেষণাৰ কামত জড়িত আছে । তেওঁৰ গৱেষণাৰ বিষয় হৈছে অৰণ্যত লিংগভিত্তিক কামৰ বিষয়ে জ্ঞান আহৰণ আৰু অৰণ্য সংৰক্ষণৰ বাবে ডিজিটেল নিৰীক্ষণ প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰ আৰু মহিলাসকলে বিকশিত কৰা লিংগ-পৰিৱেশ সম্পৰ্কৰ বিষয়ে অৱগত হোৱা ।
এই অধ্যয়নটোৰ লেখকৰ মতে, ইয়াত ভাৰতৰ কৰ্বেট ব্যাঘ্ৰ সংৰক্ষণৰ (Corbett Tiger Reserve, CTR) অৰণ্যৰ লিংগগত প্ৰকৃতি আৰু তেওঁলোকৰ বিভিন্ন সামাজিক-সাংস্কৃতিক পটভূমি প্ৰদৰ্শন কৰিছে । অধ্যয়নে এইটোও প্ৰকাশ কৰে যে কেনেকৈ চি টি আৰৰ বনাঞ্চলবোৰ মহিলাসকলে বিভিন্ন ধৰণৰ সাংস্কৃতিক আৰু জীৱিকাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰে ।
প্ৰযুক্তি
ৰিম'টৰ দ্বাৰা পৰিচালিত কেমেৰা ট্ৰেপ, ছাউণ্ড ৰেকৰ্ডাৰ আৰু ড্ৰোনবোৰ বন্যপ্ৰাণী আৰু প্ৰাকৃতিক বাসস্থান নিৰীক্ষণ কৰিবলৈ আৰু সুৰক্ষিত প্ৰাকৃতিক এলেকাবোৰৰ ওপৰত নজৰ ৰাখিবলৈ সংৰক্ষণ বিজ্ঞানত ক্ৰমান্বয়ে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে ।
উত্তৰাখণ্ডত চি টি আৰ অধ্যয়ন কৰা কেমব্ৰিজৰ গৱেষকসকলে জানিব পাৰে যে স্থানীয় চৰকাৰ আৰু গাঁৱৰ পুৰুষসকলে মহিলাসকলৰ সন্মতি অবিহনে তেওঁলোকৰ ওপৰত নজৰ ৰাখিবলৈ ইচ্ছাকৃতভাৱে প্ৰযুক্তিবোৰৰ অপব্যৱহাৰ কৰি আছে । তেওঁলোকে এইটোও সন্ধান পায় যে বন্যপ্ৰাণী নিৰীক্ষণ প্ৰযুক্তিবোৰ মহিলাসকলক ভয় খুৱাবলৈ আৰু তেওঁলোকৰ ওপৰত চোৰাংচোৱাগিৰি কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে ।
অধ্যয়ন
সংৰক্ষণ আৰু লিংগ-পৰিৱেশ সম্পৰ্কৰ বাবে ডিজিটেল নিৰীক্ষণ প্ৰযুক্তি শীৰ্ষক অধ্যয়নটো Environment and Planning F-ত 'online first' হিচাপে প্ৰকাশিত হৈছিল । অধ্যয়নটোৰ লেখক তথা কেমব্ৰিজৰ গৱেষক ত্ৰিশান্ত চিমলায়ে উত্তৰ ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানখনৰ চাৰিওফালে বাস কৰা 270 গৰাকী স্থানীয় লোকৰ সাক্ষাৎকাৰ লোৱাৰ বাবে 14 মাহ অতিবাহিত কৰিছিল । সাক্ষাৎকাৰ গ্ৰহণকাৰীসকল মুখ্যত ওচৰৰ গাঁওবোৰৰ মহিলা আছিল ।
তেওঁৰ প্ৰতিবেদনত প্ৰকাশ পাইছে যে "কেনেদৰে ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ বন ৰেঞ্জাৰসকলে ইচ্ছাকৃতভাৱে স্থানীয় মহিলাসকলক বনৰ পৰা ভয় খুৱাবলৈ ড্ৰোন উৰুৱায়" আৰু তেওঁলোকৰ আইনী অধিকাৰ থকা সত্ত্বেও তেওঁলোকক প্ৰাকৃতিক সম্পদ সংগ্ৰহ কৰাত বাধা প্ৰদান কৰে ।
| লগতে পঢ়ক :উত্তৰাখণ্ডত আছে হাঁহিব পৰা এবিধ আচৰিত গছ |
মহিলাসকলৰ বিপদাশংকা
চিমলায়ে কয় যে মহিলাসকলে, যিসকলে পূৰ্বতে তেওঁলোকৰ পুৰুষপ্ৰধান গাঁওবোৰৰ পৰা আঁতৰত অৰণ্যত অভয় বিচাৰি পাইছিল, এতিয়া কেমেৰা ট্ৰেপৰ দ্বাৰা নিৰীক্ষণ আৰু বাধা অনুভৱ কৰে । সেয়েহে তেওঁলোকে এই বিষয়ে গোপনে বহু কথা কয় । ইয়াৰ দ্বাৰা হাতী আৰু বাঘৰ দৰে সম্ভাৱ্য বিপজ্জনক বন্যপ্ৰাণীৰ সৈতে আচৰিত সংঘৰ্ষৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি কৰে । তেওঁ সাক্ষাৎকাৰ লোৱা এগৰাকী মহিলা সেই সময়ত বাঘৰ আক্ৰমণত নিহত হৈছিল ।
অধ্যয়নটোৱে ইচ্ছাকৃতভাৱে মানুহৰ নিৰীক্ষণ আৰু ভীতি প্ৰদৰ্শনৰ এক আটাইতকৈ বেয়া পৰিস্থিতি প্ৰকাশ কৰে । কিন্তু গৱেষকসকলে কয় যে আন বহুতো ঠাইত, আনকি ব্ৰিটেইনৰ ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানসমূহতো বন্যপ্ৰাণী নিৰীক্ষণ সঁজুলিৰ দ্বাৰা মানুহক অনিচ্ছাকৃতভাৱে ৰেকৰ্ড কৰা হৈছে ।
নেতিবাচক প্ৰভাৱ
কেমব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ সমাজবিজ্ঞান বিভাগৰ গৱেষক আৰু প্ৰতিবেদনখনৰ মুখ্য লেখক চিমলায়ে কয়, "কোনেও উপলব্ধি কৰিব নোৱাৰিলে যে স্তন্যপায়ী প্ৰাণীৰ নিৰীক্ষণৰ বাবে ভাৰতীয় অৰণ্যত ৰখা কেমেৰা ট্ৰেপবোৰে প্ৰকৃততে এই স্থানবোৰ ব্যৱহাৰ কৰা স্থানীয় মহিলাসকলৰ মানসিক স্বাস্থ্যৰ ওপৰত গভীৰভাৱে নেতিবাচক প্ৰভাৱ পেলায় ।"
"এই ফলাফলবোৰে সংৰক্ষণ সম্প্ৰদায়ৰ মাজত যথেষ্ট আলোড়নৰ সৃষ্টি কৰিছে । প্ৰকল্পবোৰত বন্যপ্ৰাণী নিৰীক্ষণৰ বাবে এই প্ৰযুক্তিবোৰ সচৰাচৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়, কিন্তু এইটোৱে আলোকপাত কৰে যে আমি সঁচাকৈয়ে নিশ্চিত হ'ব লাগিব যে সেইবোৰে অনিচ্ছাকৃত ক্ষতি নকৰে ।" প্ৰতিবেদনখনত অন্তৰ্ভুক্ত থকা কেমব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ মাষ্টাৰ্ছ ইন কনজাৰ্ভেচন লীডাৰশ্বিপ কাৰ্যসূচীৰ সঞ্চালক অধ্যাপক ক্ৰিছ চেণ্ডব্ৰুকে কয় ।
তেওঁ কয়, "জন্তুবোৰক অনুসৰণ কৰা বুলি ধাৰণা কৰা নিৰীক্ষণ প্ৰযুক্তিবোৰ সহজে মানুহক চাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি– তেওঁলোকৰ গোপনীয়তাক আঘাত কৰা আৰু তেওঁলোকৰ আচৰণ সলনি কৰাৰ দ্বাৰা ।"
সংৰক্ষণৰ গুৰুত্বৰ বহুতো ক্ষেত্ৰ মানুহে ব্যৱহাৰ কৰা ক্ষেত্ৰৰ সৈতে মিলি গৈছে । গৱেষকসকলে সংৰক্ষণবিদসকলক দূৰৱৰ্তী নিৰীক্ষণ প্ৰযুক্তি ব্যৱহাৰ কৰাৰ সামাজিক প্ৰভাৱৰ বিষয়ে সাৱধানে চিন্তা কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছে । লগতে জৰীপৰ দৰে কম আক্ৰমণাত্মক পদ্ধতিয়ে ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে তেওঁলোকৰ প্ৰয়োজনীয় তথ্য প্ৰদান কৰিব পাৰে নেকি সেই বিষয়ে গুৰুত্ব আৰোপ কৰিবলৈ কৈছে ।
ভীতি প্ৰদৰ্শন আৰু ইচ্ছাকৃত অপমান
ভাৰতৰ কৰ্বেট টাইগাৰ ৰিজাৰ্ভৰ ওচৰত বাস কৰা মহিলাসকলে দৈনিক বনাঞ্চলক তেওঁলোকৰ জীৱনৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰে : কাঠ আৰু বনৌষধি সংগ্ৰহৰ পৰা পৰম্পৰাগত গীতৰ জৰিয়তে জীৱনৰ অসুবিধাবোৰ ভাগ-বাটোৱাৰা কৰালৈকে ।
ঘৰুৱা হিংসা আৰু সুৰাপান এই গ্ৰামাঞ্চলত ব্যাপক সমস্যা আৰু বহুতো মহিলাই ঘৰৰ কঠিন পৰিস্থিতিৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পাবলৈ বনাঞ্চলত দীঘলীয়া সময় অতিবাহিত কৰে । "মহিলাসকলে অৰণ্যত মুকলি অনুভৱ কৰে । তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ শহুৰেকৰ চকুৰ চাৱনি সহ্য কৰিব নালাগে আৰু তেওঁলোকৰ স্বামীৰ তাচ্ছিল্য আৰু হিংসাৰ সন্মুখীন হ'ব নালাগে ।" আন এগৰাকী স্থানীয় মহিলাই কয় ।
"যেতিয়া অৰণ্যত কেমেৰা থাকে, মই অনুভৱ কৰোঁ যে মই কিবা ভুল কৰি আছোঁ বা অৰণ্যৰ পৰা কিবা চুৰি কৰি আছোঁ, আনকি যেতিয়া মই শুকান কাঠ সংগ্ৰহ কৰি আছোঁ ।’’ এগৰাকী মহিলাই কয় ।
তেওঁলোকক নিৰীক্ষণ কৰি বন্যপ্ৰাণী নিৰীক্ষণ প্ৰকল্পৰ আঁৰত নিয়োজিত নতুন প্ৰযুক্তিবোৰ সেইবোৰৰ ওপৰত ভয় খুৱাবলৈ আৰু শক্তি প্ৰয়োগ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে । চিমলায়ে মহিলাসকলৰ উদ্ধৃতি দি কয় ।
| লগতে পঢ়ক :ক'লা আলু ! এক একৰ খেতিত উপাৰ্জন ৩-৪ লাখ টকা |
হাৰাশাস্তি
"বনাঞ্চলত শৌচ কৰিবলৈ যোৱা এগৰাকী মহিলাৰ ফটো বন্যপ্ৰাণী নিৰীক্ষণৰ বাবে থকা কেমেৰা ট্ৰেপত বন্দী কৰা হৈছে । লগতে স্থানীয় ফেচবুক আৰু ৱাটছএপ গ্ৰুপত ইচ্ছাকৃতভাৱে উৎপীড়নৰ উপায় হিচাপে প্ৰচাৰ কৰা হৈছে ।" চিমলায়ে কয় ।
এই ঘটনাৰ পিচত গাঁওবাসীয়ে তেওঁলোকে বিচাৰি পোৱা প্ৰতিটো কেমেৰা ট্ৰেপ ভাঙি জুই লগাই দিয়ে । "আমাৰ গাঁৱৰ এজনী ছোৱালীক এনেদৰে নিৰ্লজ্জভাৱে অপমানিত কৰা হৈছিল ।" এজন গাঁওবাসীয়ে কয় ।
"এই গাঁৱৰ মহিলাসকলে কাঠ বা ঘাঁহ সংগ্ৰহৰ সলনি মুখ্যত 'বেয়া কাম' কৰিবলৈ অৰণ্যলৈ যায় । তেওঁলোক অতি ধূৰ্ত ।" সাক্ষাৎকাৰ লোৱাৰ সময়ত এজন উচ্চ বৰ্ণৰ বনৰক্ষীয়ে কয় ।
"চি টি আৰৰ বন প্ৰশাসনৰ আমাৰ গাঁওখনৰ সৈতে দীৰ্ঘদিনীয়া সংঘাত আছে । আমি দৰিদ্ৰ আৰু ৰাজনৈতিক ক্ষমতা একেবাৰে নাই । যদি মহিলাগৰাকী উপেক্ষিত জাতিৰ নহ'লহেঁতেন, তেন্তে তেওঁলোকে কেতিয়াও এনে নকৰিলেহেঁতেন ।" (স্থানীয় সামাজিক অধিকাৰ কৰ্মী, সাক্ষাৎকাৰ নং 63)
"আমি কেমেৰাৰ সন্মুখত খোজকাঢ়িব নোৱাৰোঁ বা আমাৰ কুৰ্টিবোৰ আঁঠুৰ ওপৰত ৰাখি অঞ্চলটোত বহিব নোৱাৰোঁ, আমি ভয় কৰোঁ যে আমাৰ ভুল ধৰণে ফটো তুলিব বা ৰেকৰ্ড কৰিব পাৰে ।" এগৰাকী মহিলাই কয় ।
'মৌনতা' কিয় বিপজ্জনক
"মই আৱিষ্কাৰ কৰিছিলোঁ যে স্থানীয় মহিলাসকলে অৰণ্যত একেলগে কাম কৰাৰ সময়ত শক্তিশালী বান্ধোন গঢ়ি তোলে আৰু কাঠ সংগ্ৰহ কৰোঁতে হাতী আৰু বাঘৰ আক্ৰমণ প্ৰতিহত কৰিবলৈ তেওঁলোকে গান গায় । যেতিয়া তেওঁলোকে কেমেৰা ট্ৰেপ দেখা পায় তেওঁলোকে বাধা অনুভৱ কৰে । কিয়নো তেওঁলোকে নাজানে কোনে তেওঁলোকৰ গতিবিধি আছে বা শুনি আছে । আৰু ফলস্বৰূপে তেওঁলোকে বেলেগ আচৰণ কৰে, প্ৰায়ে মনে মনে থাকে, যিয়ে তেওঁলোকক বিপদত পেলায় ।" চিমলাই লগতে কয় ।
অধ্যয়নটোত উদ্ধৃত কৰা এগৰাকী স্থানীয় বাসিন্দা মহিলাই কয়, "যেতিয়া বাঘবোৰে আমাৰ উপস্থিতিত আচৰিত হয়, তেতিয়াই দুৰ্ঘটনা সংঘটিত হয় । সেয়ে আমি অৰণ্যত প্ৰৱেশ কৰাৰ পূৰ্বে আৰু কাঠ সংগ্ৰহ কৰাৰ সময়ত জোৰেৰে গান গাওঁ, সিহঁতক জনাবলৈ যে আমি ইয়াত আছোঁ ।"
"এই মহিলাসকলে তেওঁলোকৰ গানৰ জৰিয়তে আমাক নিয়মীয়াকৈ তাচ্ছিল্য কৰে । সিদিনা টহল দি থাকোঁতে আমি এই মহিলাসকলক দেখিছিলোঁ, যিসকলে প্ৰথমতে নিয়াউলি (ভক্তিমূলক গান) গাই আছিল । তেওঁলোকে মোক দেখাৰ লগে লগে আমাৰ বনৰক্ষীসকলক উদ্দেশ্যি এটা পেৰডি গীত গাবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল ।" আন এজন বনৰক্ষীয়ে দাবী কৰে ।
উত্তৰ ভাৰতৰ দৰে ঠাইত স্থানীয় মহিলাসকলৰ পৰিচয় বনাঞ্চলৰ ভিতৰত তেওঁলোকৰ দৈনন্দিন কাৰ্যকলাপ আৰু সামাজিক ভূমিকাৰ সৈতে ওতপ্ৰোতভাৱে সম্পৰ্কিত । অধ্যয়নটোত কোৱা হৈছে যে স্থানীয় মহিলাসকলে বনাঞ্চল ব্যৱহাৰ কৰাৰ বিভিন্ন উপায় বুজি পোৱাটো কাৰ্যকৰী বন ব্যৱস্থাপনা ৰণনীতিৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ ।
