కార్తికం... తెలుగు సంవత్సరంలో వచ్చే ఎనిమిదో నెల. చంద్రుడు కృత్తికా నక్షత్రంతో కలుస్తాడు కాబట్టే ఈ నెలను కార్తికం అని అంటారు. దీపావళి మర్నాడు నుంచీ మొదలయ్యే ఈ నెలలో ప్రతిరోజూ పర్వదినమేనని చెబుతారు. శివకేశవులను భక్తిశ్రద్ధలతో కొలిచే ఈ మాసంలో చేసే పూజలూ, నోములూ, వ్రతాల వల్ల ఎన్నో శుభఫలితాలు కలుగుతాయని పురాణాలు చెబుతున్నాయి. ముఖ్యంగా ఈ నెల మొత్తం చేసే స్నానం, జపం, ధ్యానం, పూజ, దానం, దీపారాధనతో పుణ్యగతులు ప్రాప్తిస్తాయి. అయితే... నెలమొత్తం చేయలేని వారు కార్తికంలో వచ్చే ఏకాదశి, ద్వాదశి, పౌర్ణమి, మాస శివరాత్రి, పోలాల అమావాస్య, సోమవారాలలో ఉపవాస దీక్షను నియమనిష్టలతో ఆచరించొచ్చని అంటారు. ఆ రోజులలో ఉపవాసం ఉండి, చీకటి పడ్డాక నక్షత్ర దర్శనం చేసుకుని... ఆ తరువాత భోంచేస్తే అక్షయ సంపదలూ, సర్వశుభాలూ లభిస్తాయనీ కార్తిక పురాణంలో ఉంది.
ప్రధానంగా సోమవారం నాడు ఉపవాసం ఉండి, గుడికి వెళ్లి దీపం వెలిగిస్తే.. లభించే పుణ్యఫలాన్ని వర్ణించడం తన వల్ల కూడా కాదని బ్రహ్మ చెప్పాడు. ఈ మాసంలో ప్రతిరోజూ పర్వదినమే అయినా... కొన్ని ముఖ్యమైన రోజులకు ఎక్కువ ప్రాధాన్యం ఉండటం విశేషం. వాటిల్లో దీపావళి తరువాత వచ్చే భగినీ హస్త భోజనం, నాగులచవితి, నాగపంచమి, ఏకాదశి, క్షీరాబ్ది ద్వాదశి, కార్తిక పౌర్ణమి.. వంటివి కొన్ని. అంతటా శివనామస్మరణ ప్రతిధ్వనించే కార్తికంలో కొన్ని ప్రత్యేకమైన తిథుల్లో శివపార్వతుల అనుగ్రహం కోసం రుద్రాభిషేకాలూ, రుద్రపూజలూ, లక్ష బిల్వ దళాల పూజలూ, అమ్మవారికి లక్ష కుంకుమార్చనలూ విశేషంగా నిర్వహిస్తుంటారు. వాటితోపాటూ కేదారేశ్వర వ్రతం... కార్తిక పౌర్ణమి రోజున సత్యనారాయణ స్వామి వ్రతాన్నీ చేసుకోవడం కొందరు సంప్రదాయంగా పాటిస్తారు. ఈ మాసంలో సోమవారం నాడు శ్రవణా నక్షత్రం రావడం అరుదు. అలా వస్తే గనుక ఆ రోజును కోటి సోమవారంగా పిలుస్తారు. ఆ రోజున ఉపవాసం ఉంటే కోటి సోమవారాలు ఉపవాసం ఉన్న ఫలితం దక్కుతుందంటారు. ఈ నెలలోనే అయ్యప్ప దీక్ష మొదలై.. సంక్రాంతి వరకూ కొనసాగుతుంది. ఈ నెలలోనే గంగానది ఇతర నదులూ, చెరువులూ, కొలనుల్లో కలిసి.. వాటన్నింటినీ పవిత్రంగా మారుస్తుందనీ చెబుతారు.