సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమ సమయంలోనే బ్రిటిష్‌ ప్రభుత్వం చేపట్టిన జనగణన(1920-21)కు సహకరించడానికి మహాత్మాగాంధీ సంసిద్ధత వ్యక్తం చేశారు. ప్రజలు కూడా సహకరించాలని అప్పట్లో ఆయన రాసిన వ్యాసంలో సూచించారు. వాస్తవానికి ఈ కార్యక్రమం స్వాతంత్య్రోద్యమ స్ఫూర్తిని మరింత బలోపేతం చేస్తుందని జాతిపిత భావించారు. తాజా జనగణన సందర్భంగా గాంధీజీ అభిప్రాయాలను దేశవ్యాప్తంగా ప్రచారం చేయాలని గుజరాత్‌ జనాభా లెక్కల విభాగం అన్నీ రాష్ట్రాలకు గతంలో సూచించింది. జనగణకులు ఇంటికి వచ్చి అడిగే పలు ప్రశ్నలకు సమాధానం చెప్పే తీరిక తమకు లేదని కొందరు అంటున్నారని, వారు ఈ కార్యక్రమానికి సహకరించడం చాలా ముఖ్యమని గుర్తుచేసేందుకు గాంధీజీ మాటలను ప్రచారం చేయాలని సూచించింది. తిరిగి ఇప్పుడు జనగణనలో ‘జాతీయ జనాభా పట్టిక’(ఎన్‌పీఆర్‌) నమోదుకు సహకరించేది లేదని ఇప్పటికే అరడజను రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు స్పష్టం చేశాయి. దేశవ్యాప్తంగా ఈ పట్టికలోని అంశాలపై కొందరు ఆందోళన చేస్తున్నారు. ఈ నేపథ్యంలో జనగణన సవ్యంగా సాగుతుందా లేదా అన్న విషయం దేశవ్యాప్తంగా చర్చనీయమైంది.
దేశాభివృద్ధికి కీలకం!
జనగణన అనేది దేశ ప్రజల అభివృద్ధికి, పాలన విధానాల రూపకల్పనకు అత్యంత ముఖ్యమని అమెరికా ప్రభుత్వం ప్రస్తుతం పెద్దయెత్తున వేల కోట్ల రూపాయలు వెచ్చించి ప్రచారం చేస్తోంది. ‘2020 జనాభా లెక్కల సేకరణ... మీ భవిష్యత్తు ఇక్కడి నుంచే రూపుదిద్దుకోండి’ అనే నినాదంతో అమెరికాలో ఆన్‌లైన్‌లో ఇప్పటికే అధికారికంగా ప్రచారం చేస్తున్నారు. మనదేశంలో మాదిరిగా అక్కడా పదేళ్లకోమారు జరిగే జనగణన 2020 ఏప్రిల్‌ నుంచి ప్రారంభమవనుంది. ఇందులో పాల్గొనాలని ప్రతి అమెరికా పౌరుడిని కోరుతూ ఊరూరా ప్రచారం చేస్తోంది. భారత్‌లోనూ ఏప్రిల్‌ నుంచి జనగణన ప్రారంభం కాబోతున్న తరుణంలో దానికి సహకరించవద్దని ఏకంగా కొన్ని రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలే శాసనసభల్లో తీర్మానాలు చేస్తున్నాయి. మనదేశంలో ఇప్పటికే అనేక పథకాలు, పాలన విధానాల అమలుతీరు సక్రమంగా లేక పేదలకు సంక్షేమ పథకాలు సరిగ్గా అందడం లేదు. దానివల్ల దారిద్య్ర రేఖను దాటి వారు బయటికి రాలేకపోతున్నారు. ప్రస్తుతం దేశ జనాభా 130 కోట్లు దాటింది. 2060నాటికి ఈ సంఖ్య 175 కోట్లకు చేరుతుందని, ఆ రకంగా మనదేశం జనాభాపరంగా ప్రపంచంలోనే అగ్రస్థానానికి చేరుతుందని అంచనా.
ప్రతి పైసా సద్వినియోగం కావాలంటే..!
ప్రపంచంలోనే రెండో అతి పెద్ద జనాభా దేశమైనందున భారత్‌లో జనగణనకు ఎంతో ప్రాధాన్యముంది. పలు అభివృద్ధి చెందిన దేశాలు సైతం జనాభా లెక్కల సేకరణను కీలకంగా భావిస్తున్నాయి. ప్రభుత్వాలు వెచ్చించే ప్రజాధనంలో ప్రతి పైసా సద్వినియోగం కావాలంటే జనగణనలో వెల్లడయ్యే గణాంకాలే కీలక ఆధారం. ఇవి సరిగ్గా లేకపోతే దేశ ప్రగతికి అవరోధం ఏర్పడుతుంది. ఉదాహరణకు 1971-81 మధ్యకాలంలో అప్పటి కాంగ్రెస్‌ ప్రభుత్వం దేశంలో కుటుంబ నియంత్రణ(కు.ని.) కార్యక్రమాలను పెద్దయెత్తున అమలుచేసింది. దీనివల్ల జనాభా వృద్ధి రేటు తగ్గుతుందని, సంక్షేమ పథకాలను మరింత ఎక్కువగా అమలు చేయవచ్చని ప్రభుత్వం ఆశించింది. కానీ, 1981లో వెల్లడైన కొత్త జనాభా లెక్కలను చూసి అప్పటి ప్రధాని ఇందిరాగాంధీ ఆశ్చర్యపోయారు. 1971-81 మధ్యకాలంలో దేశ జనాభా దశాబ్ది వృద్ధిరేటు 24.7గా నమోదైంది. అంతకుముందు దశాబ్దిలో నమోదైన వృద్ధిరేటు 24.8 కన్నా ఏమాత్రం తగ్గకపోవడం కుటుంబ నియంత్రణ కార్యక్రమాల వైఫల్యాలను జనగణన ఎండగట్టింది. కు.ని.కార్యక్రమాలను సమూలంగా ప్రక్షాళించాల్సిన అవసరముందని జనగణనతో వెల్లడైందని ఇందిర వెల్లడించారు. అంతకుముందు దశాబ్దికన్నా జనాభా ఏకంగా 13.51 కోట్లు అదనంగా పెరిగింది. ఇది నాటి ఆస్ట్రేలియా జనాభాకన్నా తొమ్మిది రెట్లు ఎక్కువ. అప్పుడు కేవలం 1.40 కోట్లుగా ఉన్న ఆస్ట్రేలియా జనాభా ఆదాయం 1981లో భారత జనాభా 68.40 కోట్ల మంది ఆదాయానికి సమానమని ఇందిర చెప్పారు. ఇప్పటికి దేశంలో 15సార్లు జనగణన జరిగింది.
అప్పుడు తొమ్మిదే!
తొలుత 1872లో దేశంలో బ్రిటిష్‌ పాలకులు జనాభా లెక్కలు సేకరించారు. అప్పుడు ‘ఇంటి నమోదు పట్టిక’ పేరిట ప్రతి ఒక్కరి నుంచి తొమ్మిది ప్రశ్నలకు సమాధానం రాబట్టారు. ప్రతి వ్యక్తిని మీకు ఎన్ని ఇళ్లు ఉన్నాయి, మీ ఇంటిలో ఎందరు మగవారున్నారు, వారి పేరు, మతం, కులం, జాతీయత వివరాలతోపాటు కుష్టు, బుద్ధిమాంద్యం గలవారి గురించిన ప్రశ్నలు ఇందులో ఉన్నాయి. 2001, 2011లో జరిగిన జనగణనలో కుటుంబ వివరాలు సేకరించడం మొదలుపెట్టారు. 2011లో నాటి యూపీఏ ప్రభుత్వం తొలిసారి కుటుంబ వివరాలతో పాటు, ప్రతి కుటుంబానికి విడిగా ‘జాతీయ జనాభా పట్టిక’(ఎన్‌పీఆర్‌)ను ప్రవేశపెట్టింది. ఆ తరవాత 2015లో జనాభాలోని వివిధ వర్గాల వివరాలను సేకరించి వాటిని పట్టికలో పొందుపరిచారు. ఈ దఫా కార్యక్రమంలోనూ క్రితంసారి వివరాలతో సరిపెట్టకుండా, అదనంగా కుటుంబంగా ఏర్పడినవారికి ఒక్కో ఎన్పీఆర్‌ను కేటాయించి వివరాలు సేకరిస్తారు. ప్రతి కుటుంబానికి సంబంధించి 2011లో సేకరించిన ఎన్‌పీఆర్‌నే ఇప్పుడు ఆన్‌లైన్‌లోనూ పరిశీలించి దానికి అదనంగా ఆధార్‌, జాతీయత, నివాస వివరాలు వంటివాటినీ జతపరచనున్నారు.