ਹੈਦਰਾਬਾਦ:ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਲਗਭਗ 50 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਖੇਤੀ ਉਪਜ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੈਲਯੂ ਐਡਿਡ ਉਤਪਾਦ ਸਿਰਫ 15% ਹੈ। ਬਾਕੀ 85% ਕੱਚੇ ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਨਿਰਯਾਤ ਦਾ ਮੁੱਲ ਚੀਨ, ਅਮਰੀਕਾ, ਨੀਦਰਲੈਂਡ, ਬੈਲਜੀਅਮ, ਇਟਲੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਜਿਸਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਵੈਲਯੂ ਐਡਿਡ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ 40% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਉਹ ਮੁੱਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਪਾਰ ਉੱਤੇ ਹਾਵੀ ਹਨ।
ਕੀ ਹੈ ਨਿਰਯਾਤ ਟੀਚਾ :
ਭਾਰਤ ਨੇ ਨਿਰਯਾਤ ਨੂੰ 100 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਤੱਕ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਵੈਲਯੂ ਐਡਿਡ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 30% ਯੋਗਦਾਨ ਨਾਲ ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਮੁਨਾਫਾ ਵਧੇਗਾ। ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦੇ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਭਾਰਤ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਤਰਜੀਹੀ ਸਪਲਾਇਰ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਤੇਲਗੂ ਰਾਜ ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਲਈ ਮੁੱਲ ਲੜੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਲਾਭ ਉਠਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਈਟੀਸੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਰਚ ਮੁੱਲ ਲੜੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਿਰਯਾਤ ਲਈ ਕੀਤੀ। ਹੋਰ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮੁੱਲ ਲੜੀ ਕੀ ਹੈ? :
ਇਹ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਪਜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਖਪਤਕਾਰ ਤੱਕ ਹਰੇਕ ਲਿੰਕ 'ਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਮੁੱਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਦੁਆਰਾ ਫਸਲ ਉਗਾਉਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਵੇਚਣ ਅਤੇ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਤੱਕ ਦਾ ਹਰ ਕਦਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਚੇਨ ਛੋਟੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚੇਨ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਲਿੰਕ ਨੂੰ ਲਾਗਤ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਮੁੱਲ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੁੱਲ ਲੜੀ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਫਸਲ ਖੇਤ ਤੋਂ ਡਿਨਰ ਪਲੇਟ ਤੱਕ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ - ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਰ ਕਦਮ ਦਾ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਿਰਯਾਤ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ:
ਹਰ ਰਾਜ ਨੂੰ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਖੇਤੀ ਉਪਜ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਫਾਇਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਰਾਜ ਨੂੰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਕ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿ ਕਿਹੜੀ ਮੁੱਲ ਲੜੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨੀ ਹੈ, ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਮਾਹਿਰ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ 'ਫਸਲ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼, ਰਾਜ-ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀਆਂ ਸਕੀਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨਿਰਯਾਤ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ'।
ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ:
ਇਹ ਜੁਲਾਈ 2020 ਵਿੱਚ 15ਵੇਂ ਵਿੱਤ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਦਸੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ ਵਣਜ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਿਰਯਾਤ ਨੀਤੀ ਰਣਨੀਤਕ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਸਰੋਤ ਹੈ ਜੋ ਰਾਜ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਿਰਯਾਤ ਮੀਟ ਹੈ। ਲਗਭਗ 101 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 12% ਹੈ ਜਦਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਿਰਫ 1.6% ਹੈ। ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਭੋਜਨ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ $ 97 ਬਿਲੀਅਨ ਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 14.5% ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 4.6% ਹੈ।
ਡੇਅਰੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਕੀ ਹੈ:
ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 78 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 14.3% ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 0.3% ਹੈ। ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕੀਤੇ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ 52 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹਨ, ਚੀਨ 15.6% ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ 0.9% ਦੇ ਨਾਲ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੋਲਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਡਿਆਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 25 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੈ। ਜਿਸਦਾ ਹਿੱਸਾ 22% ਹੈ ਜਦਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 0.2% ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਰਾਜਾਂ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਮੌਕਿਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਝੀਂਗਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਮੌਕੇ:
ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਆਪਣੀ ਲੰਬੀ ਤੱਟਵਰਤੀ ਅਤੇ ਝੀਂਗਾ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਥੇ ਮੌਕੇ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਡੇਅਰੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਵਿੱਚ ਮੁਰਗੀ ਅਤੇ ਆਂਡੇ ਬਹੁਤ ਹਨ। ਦੋਵਾਂ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੱਝ ਦਾ ਮਾਸ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਸੰਭਵ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਦੋਵੇਂ ਰਾਜ ਕਿੱਥੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ? ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਚਾਵਲ ਅਤੇ ਝੀਂਗਾ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੈ।
ਮਾਰਕੀਟ ਤੱਕ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚਣਾ ਹੈ:
ਭਾਰਤ ਦੇ 70% ਨਿਰਯਾਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੇੜਲੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਉੱਚ ਮੁੱਲ ਵਾਲੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਕੀਮਤੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਅਮਰੀਕਾ, ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਨਿਰਯਾਤ ਦਾ ਸਿਰਫ 30% ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਉੱਥੇ ਹੀ ਟੀਚਾ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਹੋਰ ਉੱਚ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਤੱਕ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚਣਾ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਅੰਗੂਰਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਹੀ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ, ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਅਤੇ ਗੁਣਵੱਤਾ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ, ਬ੍ਰਾਂਡਡ ਪੈਕੇਜਿੰਗ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਯਤਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਕਿੰਨੀਆਂ ਮੁੱਲ ਲੜੀਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਗਈ:
ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ 22 ਮੁੱਲ ਲੜੀਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਲਈ ਫੋਕਸ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 7 ਦੀ ਪਛਾਣ ਉੱਚ ਤਰਜੀਹ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਚੋਣ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਸਕੇਲੇਬਿਲਟੀ, ਗਲੋਬਲ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਤਾ, ਨਿਰਯਾਤ ਮੁੱਲ, ਸੰਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਚਾਰ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਤੇਲਗੂ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਮਾਪਦੰਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਰਾਜਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੇ ਮੁੱਲ ਲੜੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਨਿਰਯਾਤ ਲਈ ਪਛਾਣੇ ਗਏ ਉਤਪਾਦ:
ਚਾਵਲ, ਝੀਂਗਾ, ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਮੱਝਾਂ ਦਾ ਮੀਟ, ਮਸਾਲੇ, ਕਾਜੂ, ਮੂੰਗਫਲੀ, ਨਾਰੀਅਲ, ਸ਼ਹਿਦ, ਕੇਲਾ, ਕੱਚਾ ਕਪਾਹ ਅਤੇ ਅੰਬ ਪਛਾਣੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕੁਝ ਮੁੱਲ ਲੜੀਵਾਂ ਹਨ। ਜੋ ਸਾਡੇ ਦੋਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤ ਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਪਰੋਕਤ ਸੂਚੀਬੱਧ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਰਾਜ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਹੋਰ ਉਤਪਾਦਾਂ ਜਿਵੇਂ ਪੋਲਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਡੇ, ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦ ਆਦਿ ਦੀ ਪਛਾਣ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜੈਵਿਕ ਭੋਜਨ ਨਿਰਯਾਤ, ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਭੋਜਨ ਨਿਰਯਾਤ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਸ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਯੋਜਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਘਰੇਲੂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਲਈ ਬਰਾਬਰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਉਤਪਾਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੋ ਅਪਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
