ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਚ ਗਰਮੀ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਵੱਡਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਾਹਿਰ ਇਸ ਲਈ ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਾਰਨ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣ ਦੇ ਕਾਰਨ: ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕੰਨ, ਨੱਕ ਅਤੇ ਗਲੇ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਡਾ.ਕੇ.ਕੇ.ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਲੋਕਾਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਦੋਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਖੇਡਦੇ ਜਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨੱਕ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਬਹੁਤ ਨਾਜ਼ੁਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਅੱਤ ਦੀ ਗਰਮੀ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਵੱਧਣ ਕਾਰਨ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਘੱਟਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਨੱਕ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਚਮੜੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਜਾਂ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕੇਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਵੀ ਸੁੱਕਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਜੇਕਰ ਖੁਸ਼ਕੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਨਾੜੀਆਂ ਫਟ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਖੂਨ ਨਿਕਲਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਖੂਨ ਨਿਕਲਣਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਹਵਾ 'ਚ ਨਮੀ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਰਦੀਆਂ 'ਚ ਵੀ ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਗਰਮੀਆਂ 'ਚ ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।
ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:-
- ਗਰਮੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸਰਦੀ, ਨੱਕ ਵਿੱਚ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਉਂਗਲੀ ਪਾ ਕੇ ਸੁੱਕੀ ਅਤੇ ਫਸੀ ਹੋਈ ਗੰਦਗੀ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਨੱਕ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਚਮੜੀ ਉੱਖੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਨੱਕ 'ਚੋਂ ਖੂਨ ਵੀ ਨਿਕਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਕਈ ਵਾਰ ਜ਼ੁਕਾਮ ਦੇ ਨਾਲ ਵੀ ਨੱਕ ਵਿੱਚੋਂ ਖੂਨ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਕਈ ਵਾਰ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਅਤੇ ਨੱਕ ਜਾਂ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੋਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਨੱਕ ਜਾਂ ਸਿਰ 'ਤੇ ਸੱਟ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਵੀ ਨੱਕ ਤੋਂ ਖੂਨ ਨਿਕਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਲਰਜੀ, ਖੂਨ ਦੇ ਥੱਕੇ ਦੇ ਵਿਕਾਰ, ਕੁਝ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਅਤੇ ਟਿਊਮਰ ਆਦਿ ਵੀ ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਰੋਕਥਾਮ:ਡਾ.ਕੇ.ਕੇ.ਸਿੰਘ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਨੱਕ ਵਿਚੋਂ ਖੂਨ ਨਿਕਲਣਾ ਜਾਂ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਬੂੰਦਾਂ ਆਉਣਾ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ। ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਵਰਤਣ ਨਾਲ ਕੁਝ ਹੀ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
- ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਮੋੜ ਕੇ ਕਿਸੇ ਸਹਾਰੇ 'ਤੇ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਿੱਲੇ ਸੂਤੀ ਕੱਪੜੇ ਜਾਂ ਸੂਤੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਨੱਕ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਨਾਲ ਆਰਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੱਪੜਾ ਜਾਂ ਸੂਤੀ ਨੱਕ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਖੂਨ ਨੂੰ ਸੋਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
- ਨੱਕ 'ਤੇ ਬਰਫ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਵੀ ਖੂਨ ਨਿਕਲਣਾ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਕਿ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਰਾਹੀਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਾਲ ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜੇਕਰ 20 ਤੋਂ 30 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਖੂਨ ਵਗਦਾ ਰਹੇ ਅਤੇ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਥਕਾਵਟ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਿਰਦਰਦ ਅਤੇ ਬੇਅਰਾਮੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਿਸੇ ਗੰਭੀਰ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ:ਡਾ.ਕੇ.ਕੇ.ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਕਸੀਰ ਫੁੱਟਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਕੁਝ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਅਪਣਾ ਕੇ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:-
- ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਨਮੀ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾ ਹੋਵੇ।
- ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੇ ਸਮੇਂ ਨੱਕ ਢੱਕ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਨੱਕ ਅੰਦਰੋਂ ਸੁੱਕ ਨਾ ਜਾਵੇ।
- ਜੇਕਰ ਨੱਕ ਖੁਸ਼ਕ ਹੈ, ਤਾਂ ਨੱਕ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਭਾਫ਼ ਲੈ ਕੇ, ਨੱਕ ਦੀ ਸਪਰੇਅ ਜਾਂ ਜੈਤੂਨ ਦੇ ਤੇਲ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਜੈਲੀ ਲਗਾ ਕੇ ਨੱਕ ਨੂੰ ਸੁੱਕਣ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਵਾਰ-ਵਾਰ ਨੱਕ ਵਿੱਚ ਉਂਗਲੀ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ ਕੇ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਭੋਜਨ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
