ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੈਂਕ ਸ਼ਾਖਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਖਰਾਬ, ਫਟੇ ਜਾਂ ਅਧੂਰੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਦਲੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਨਿਯਮ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰ.ਬੀ.ਆਈ.) ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਮੁਤਾਬਕ ਗੰਦੇ ਨੋਟ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਨਿਯਮਤ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਗੰਦੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਨੋਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਦੋ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇੱਕ ਹੀ ਨੋਟ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਨੋਟ ਸਰਕਾਰੀ ਬਕਾਏ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬੈਂਕ ਕਾਊਂਟਰਾਂ 'ਤੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਨੋਟ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਗਾਇਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੈਂਕ ਸ਼ਾਖਾ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਗੀਆਂ ਕਿ ਨੋਟ ਐਕਸਚੇਂਜ ਸੇਵਾਵਾਂ 'ਤੇ ਨਿੱਜੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਜਾਂ ਖਰਾਬ ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਡੀਲਰਾਂ ਦਾ ਏਕਾਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੁਕਸਾਨੇ ਗਏ ਨੋਟ
ਜੋ ਨੋਟ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਟੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਲੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਝੁਲਸ ਗਏ ਹਨ ਜਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਫਸ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਭਾਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਬੈਂਕ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲੀ ਲਈ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਧਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨੋਟ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਸਬੰਧਤ ਇਸ਼ੂ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਕਰੰਸੀ ਨੋਟ ਐਕਸਚੇਂਜ ਸੀਮਾ
ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 5,000 ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੇ 20 ਨੋਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਬੈਂਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਫਤ ਬਦਲ ਦੇਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ਜਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਦੀ ਕੀਮਤ 5,000 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ, ਤਾਂ ਬੈਂਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਰਸੀਦ ਦੇਣਗੇ। ਸੇਵਾ ਖਰਚੇ ਲਾਗੂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬੈਂਕ 50,000 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਰਕਮ ਲਈ ਮਿਆਰੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤਣਗੇ।
ਛੋਟੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ
ਗੈਰ-ਛਾਤੀ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਕਾਊਂਟਰ 'ਤੇ ਪੰਜ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਤੇ ਬਦਲੀ ਕਰਨਗੀਆਂ। ਇੱਕ ਰਸੀਦ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ, ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਸ਼ਾਖਾ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ, ਤਾਂ ਨੋਟ ਫੈਸਲੇ ਲਈ ਕਰੰਸੀ ਚੈਸਟ ਸ਼ਾਖਾ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਜਾਣਗੇ। ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਦੀ ਮਿਤੀ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 30 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਮੰਗੇ ਜਾਣਗੇ।
ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ
1 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2022 ਦੇ ਆਰਬੀਆਈ ਮਾਸਟਰ ਸਰਕੂਲਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ 5 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੋਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕੁੱਲ ਮੁੱਲ 5,000 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬੀਮਾਯੁਕਤ ਡਾਕ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜਣਾ ਪਵੇਗਾ ਨੋਟ ਕਰੰਸੀ ਚੈਸਟ ਬ੍ਰਾਂਚ ਨੂੰ ਭੇਜੋ, ਜਾਂ ਬ੍ਰਾਂਚ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲੋ।
5,000 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁੱਲ ਦੇ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਨੋਟਾਂ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਕਰੰਸੀ ਚੈਸਟ ਸ਼ਾਖਾ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬੀਮਾਯੁਕਤ ਡਾਕ ਰਾਹੀਂ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਨੋਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਰੰਸੀ ਚੈਸਟ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਨੋਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ 30 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਭੇਜਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਐਕਸਚੇਂਜ ਮੁੱਲ ਨੂੰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਰ ਦੇਣਗੀਆਂ।
