નવી દિલ્હીઃ ગૃહ મંત્રાલય હેઠળ કાર્યરત ભારતભરમાં એક વિશિષ્ટ, અનોખી ફોર્સ, NDRF ની સ્થાપનાની યાદમાં, રાષ્ટ્રીય આપત્તિ પ્રતિભાવ દળ (NDRF) નો સ્થાપના દિવસ દર વર્ષે 19 જાન્યુઆરીએ સમગ્ર ભારતમાં ઉજવવામાં આવે છે. NDRF એક 'વિશેષ દળ' છે જે પૂર, ચક્રવાત અને ભૂકંપ જેવી કુદરતી આફતો, તેમજ રાસાયણિક ફેલાવા અને આતંકવાદી હુમલા જેવી માનવસર્જિત આફતો સહિત વિવિધ આફતોનો સામનો કરવા માટે તાલીમ બદ્ધ અને સજ્જ છે.
NDRF સ્થાપના દિવસનો ઇતિહાસ
NDRF ની સ્થાપના 1990 થી 2004 દરમિયાન ભારતમાં આવેલી ભયંકર કુદરતી આફતોના પ્રતિભાવમાં કરવામાં આવી હતી. આપત્તિ વ્યવસ્થાપન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતી વિશેષ દળની જરૂરિયાતને ધ્યાનમાં રાખીને, 26 ડિસેમ્બર, 2005 ના રોજ આપત્તિ વ્યવસ્થાપન કાયદો પસાર કરવામાં આવ્યો હતો. આનાથી 19 જાન્યુઆરી, 2006 ના રોજ NDRF ની સ્થાપના શક્ય બની, જે કટોકટીના સમયમાં રાષ્ટ્રનું રક્ષણ કરવા માટે એક મોટું પગલું હતું.
NDRF સ્થાપના દિવસનું મહત્વ
ઓરિસ્સા સુપર સાયક્લોન (1999), ગુજરાત ભૂકંપ (2001) અને હિંદ મહાસાગર સુનામી (2004) જેવી ગંભીર આફતોને કારણે રાષ્ટ્રીય સ્તરે આપત્તિઓનો અસરકારક રીતે સામનો કરવા માટે નિષ્ણાત પ્રતિભાવ તંત્રની જરૂર પડી. આના કારણે 26 ડિસેમ્બર, 2005 ના રોજ આપત્તિ વ્યવસ્થાપન કાયદો અમલમાં આવ્યો. આ કાયદામાં કુદરતી અને માનવસર્જિત આપત્તિઓનો સામનો કરવા માટે રાષ્ટ્રીય આપત્તિ પ્રતિભાવ દળ (NDRF) ની રચના કરવામાં આવી છે. 2006 માં, NDRF ની 8 બટાલિયન (BSF, CRPF, ITBP અને CISF દરેકમાંથી 02 બટાલિયન) ની રચના કરવામાં આવી હતી. હવે 12 બટાલિયન અને 22 પ્રાદેશિક પ્રતિભાવ કેન્દ્રો (RRCs) સાથે, NDRF દેશના એક જીવંત આપત્તિ પ્રતિભાવ દળ તરીકે આગળ વધી રહ્યું છે.
સંગઠન
હાલમાં, NDRF માં CAPF, BSF, CISF, CRPF, ITBP, SSB અને આસામ રાઇફલ્સમાંથી લેવામાં આવેલી 16 બટાલિયનનો સમાવેશ થાય છે. દરેક બટાલિયનમાં 18 સ્વ-નિર્ભર વિશિષ્ટ શોધ અને બચાવ ટીમો હોય છે, જેમાં પ્રત્યેકમાં 47 સભ્યો હોય છે, જેમાં સ્ટ્રક્ચરલ એન્જિનિયરો, ટેકનિશિયન, ઇલેક્ટ્રિશિયન, કેનાઇન યુનિટ અને મેડિકલ/પેરામેડિક કર્મચારીઓનો સમાવેશ થાય છે. કુલ 1,149 કર્મચારીઓની બટાલિયન છે. તમામ 16 યુનિટ કોઈપણ પ્રકારની કુદરતી અને માનવસર્જિત આફતોનો સામનો કરવા માટે કુશળ રીતે સજ્જ અને તાલીમ પામેલા છે.
NDRF ની સિદ્ધિઓ
- તેની સ્થાપના થઈ ત્યારથી, NDRF એ વિવિધ આપત્તિ પરિસ્થિતિઓને સંભાળવામાં સતત કુશળતા અને કરુણા દર્શાવી છે, જેનાથી લાખો લોકોનો વિશ્વાસ અને કૃતજ્ઞતા પ્રાપ્ત થઈ છે. બેલ્લારી ઇમારત ધરાશાયી (2010), જાલંધર ફેક્ટરી ધરાશાયી (2012) અને જાપાનમાં ત્રિપલ આપત્તિ (2011) દરમિયાન સફળ બચાવ કામગીરીમાં નોંધપાત્ર ઉદાહરણોનો સમાવેશ થાય છે, જે જીવન બચાવવા અને મુશ્કેલીમાં મુકાયેલા સમુદાયોને મદદ કરવા માટે દળની પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવે છે.
- સપ્ટેમ્બર 2014 માં જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં આવેલા વિનાશક પૂર દરમિયાન, દળે શહેરી પૂરના પ્રથમ મોટા પાયે પડકારનો સામનો કર્યો હતો. બિનકાર્યક્ષમ સંદેશાવ્યવહાર અને વીજળી પુરવઠો સહિતની ભયાનક પરિસ્થિતિઓ હોવા છતાં, NDRFના સમયસર હસ્તક્ષેપથી હજારો લોકોના જીવ બચ્યા અને અસરગ્રસ્ત લોકોને આવશ્યક રાહત મળી.
- ઓક્ટોબર 2014 માં ચક્રવાત હુડ-હુડ અને એપ્રિલ 2015 માં નેપાળમાં આવેલા ભૂકંપ દરમિયાન સમાન અનુકરણીય પ્રતિભાવો આપવામાં આવ્યા હતા, જ્યાં NDRF ની ઝડપી તૈનાતી અને અસરકારક બચાવ કામગીરીએ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી.
- વધુમાં, NDRF ની કુશળતા રાસાયણિક, જૈવિક, રેડિયોલોજીકલ અને ન્યુક્લિયર (CBRN) પડકારોને સંબોધવા માટે પરંપરાગત બચાવ કામગીરીથી આગળ વધે છે, જેમ કે એપ્રિલ 2010 માં દિલ્હીના માયાપુરી ખાતે કોબાલ્ટ-60 રેડિયોલોજીકલ સામગ્રીના પુનઃપ્રાપ્તિ દરમિયાન દર્શાવવામાં આવ્યું હતું.
- 2023 માં, રાષ્ટ્રીય આપત્તિ પ્રતિભાવ દળ (NDRF) એ ઘણી મહત્વપૂર્ણ ઘટનાઓના પ્રતિભાવમાં માનવતાવાદી સહાય અને આપત્તિ રાહત માટે તેની અતૂટ પ્રતિબદ્ધતા ચાલુ રાખી.
- 6.02.2023 ના રોજ તુર્કી અને ઉત્તર-પશ્ચિમ સીરિયામાં 7.8 ની તીવ્રતાના ભૂકંપ પછી, NDRF એ તાત્કાલિક બચાવ અને રાહત કાર્ય માટે 3 ટીમ તૈનાત કરી. 7.02.2023 થી 18.02.2023 સુધી કાર્યરત, NDRF એ 2 લોકોને બચાવ્યા, 85 મૃત્યુ પામ્યા અને અસરગ્રસ્ત સમુદાયને તબીબી સહાય પૂરી પાડી.
- 2.06.2023 ના રોજ ઓરિસ્સાના બાલાસોરના બહાનાગામાં થયેલા ટ્રેન અકસ્માતમાં 3 ટ્રેનો અને 17 કોચ પાટા પરથી ઉતરી ગયા હતા. NDRF એ ઝડપથી કાર્યવાહી કરી, તેની 9 ટીમ તૈનાત કરી. NDRF એ અન્ય સ્થાનિક એજન્સીઓ સાથે સહયોગ કરીને 2.06.2023 થી 4.06.2023 ની વચ્ચે 44 લોકોને બચાવ્યા અને 121 મૃતકોને બહાર કાઢ્યા હતા.
- 12.11.2023 ના રોજ ઉત્તરાખંડના ઉત્તરકાશીના સિલ્ક્યારા ગામમાં ટનલ ધરાશાયી થયા પછી, NDRF એ તેની 2 ટીમ એકત્ર કરી. NHIDCL, RITES, વાયુસેના અને અન્ય સ્થાનિક એજન્સીઓ સાથે મળીને, NDRF એ 12.11.2023 થી 1.11.2023 સુધી SAR કામગીરી હાથ ધરી. બધી એજન્સીઓના તમામ પ્રયાસો પછી, ટનલમાંથી ફસાયેલા 41 કામદારોને બચાવી લેવામાં આવ્યા.
- આ ઘટનાઓ વિવિધ આપત્તિ પરિસ્થિતિઓમાં અસરકારક રીતે પ્રતિભાવ આપવા, જીવન બચાવવા અને અસરગ્રસ્ત સમુદાયોને મહત્વપૂર્ણ સહાય પૂરી પાડવા માટે NDRF ની તૈયારી અને ક્ષમતાનું ઉદાહરણ આપે છે.
- NDRF, NDRF ના ડાયરેક્ટર જનરલના સક્ષમ નેતૃત્વ હેઠળ, ભારતમાં એક પ્રતિષ્ઠિત અને વિશ્વસનીય દળ તરીકે ઊભું છે. આપત્તિ પ્રતિભાવ અને તૈયારી પ્રત્યેની તેની અતૂટ પ્રતિબદ્ધતા સાથે, આ દળ પ્રતિકૂળતાનો સામનો કરવા માટે આશા અને સ્થિતિસ્થાપકતાના દીવાદાંડી તરીકે સેવા આપવાનું ચાલુ રાખે છે.
- 25 એપ્રિલ 2015 ના રોજ, નેપાળ 7.8 ની તીવ્રતાના વિનાશક ભૂકંપથી હચમચી ઉઠ્યું હતું. જેના પરિણામે મોટા પાયે જાનહાનિ અને માળખાગત સુવિધાઓનું નુકસાન થયું હતું અને સમગ્ર હિમાલય રાષ્ટ્રમાં માનવતાવાદી આપત્તિનો ભય ઊભો થયો હતો. સમગ્ર ઉત્તર ભારતના વિસ્તારોમાં પણ ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા હતા. રાષ્ટ્રીય આપત્તિ પ્રતિભાવ દળ (NDRF) એ ભારત સરકારના નિર્દેશો પર નેપાળના વિવિધ ભૂકંપગ્રસ્ત વિસ્તારોમાં તેની 16 USAR ટીમ (08 બિલિયનની 03 ટીમ, 07 બિલિયનની 04 ટીમ, 08 બિલિયનની 03 ટીમ, 02 બિલિયનની 03 ટીમ અને 09 બિલિયનની 03 ટીમ) તૈનાત કરી હતી, જેમાં ૭૦૦ થી વધુ બચાવકર્તાઓ અને ૧૮ શ્વાન USAR કામગીરીમાં તાલીમ પામેલા હતા, જેમાં નવીનતમ ઉપકરણોનો સમાવેશ થતો હતો.
- 01 NDRF ની ટીમ 27/03/2011 થી 07/04/2011 સુધી તૈનાત કરવામાં આવી હતી. આ દુર્ઘટનાના બે અઠવાડિયાથી વધુ સમય પછી ટીમ કાટમાળમાંથી 07 મૃતદેહોને બહાર કાઢવામાં સફળ રહી. ટીમે અન્ય કિંમતી વસ્તુઓ ઉપરાંત પચાસ મિલિયન યેનની રોકડ રકમ અધિકારીઓને સોંપી અને તેમને સોંપી. સ્થાનિક અધિકારીઓ, મીડિયા અને જનતા દ્વારા NDRF ટીમના પ્રયાસોની પ્રશંસા કરવામાં આવી. ભારતીય NDRF ટીમના પ્રયાસોને માન્યતા આપતા, 5 એપ્રિલ 2011 ના રોજ જાપાન સરકાર દ્વારા ભારતના દૂતાવાસને અમારા કાર્યની પ્રશંસા કરવામાં આવી. ઓનાગાવા ટાઉન હોલમાં પુનર્વસન શિબિરમાં રહેતા લોકોએ ભારતીય ટીમનો આભાર માન્યો અને ટુકડીના કમાન્ડર સાથે પોતાનો અનુભવ શેર કર્યો. ઓનાગાવાના મેયર દ્વારા ટીમના સ્પષ્ટ સમર્પણ અને પ્રામાણિકતાની ખૂબ પ્રશંસા કરવામાં આવી. રિફુ ચોના મેયરે પણ મિયાગીના લોકોને અને ખાસ કરીને ઓનાગાવાના લોકોને આપવામાં આવેલી મદદ અને સમર્થન બદલ ભારતીય ટીમનો આભાર માન્યો અને આભાર વ્યક્ત કર્યો.
વિવિધ રાષ્ટ્ર માટે એક સંયુક્ત દળ
16 બટાલિયન મજબૂત: NDRF માં 16 બટાલિયનનો સમાવેશ થાય છે, જે દરેક અર્ધલશ્કરી દળો પર અતૂટ પ્રતિબદ્ધતા સાથે કાર્ય કરે છે. આ બટાલિયન ભારતભરના વિવિધ અર્ધલશ્કરી દળોમાંથી પ્રતિનિયુક્તિ પરના અનુભવી કર્મચારીઓમાંથી પોતાની તાકાત મેળવે છે.
કુશળતાનો ટેપેસ્ટ્રી:આ દળ એક વૈવિધ્યસભર અને અત્યંત કુશળ એકમનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જેમાં સરહદ સુરક્ષા દળ, કેન્દ્રીય રિઝર્વ પોલીસ દળ, કેન્દ્રીય ઔદ્યોગિક સુરક્ષા દળ, ભારત-તિબેટીયન સરહદ પોલીસ, સશસ્ત્ર સીમા દળ અને આસામ રાઇફલ્સનું યોગદાન છે. દરેક દળ બે બટાલિયનનું યોગદાન આપે છે, જે આપત્તિઓ સામે સંરક્ષણની એક મજબૂત રેખા બનાવે છે.
તમારી સેવામાં કુશળતા: દરેક બટાલિયનમાં, 18 સ્વ-નિર્ભર નિષ્ણાત શોધ અને બચાવ ટીમો છે, જેમાં ટેકનિશિયન, એન્જિનિયરો, ડોગ સ્ક્વોડ, ઇલેક્ટ્રિશિયન અને તબીબી/પેરામેડિક્સનો સમાવેશ થાય છે, જે ક્ષણિક સૂચના પર તૈનાત કરવા માટે તૈયાર છે.
NDRF બચાવકાર્યો માટે સન્માન અને પુરસ્કારો
- બહાદુરી માટે પોલીસ મેડલ
- જીવન રક્ષા પદક
- વિશિષ્ટ સેવા માટે રાષ્ટ્રપતિ પોલીસ મેડલ
- પ્રશંસનીય સેવા માટે પોલીસ મેડલ
- જીવન રક્ષક માટે પ્રધાનમંત્રી પોલીસ મેડલ
- અતિ ઉત્કૃષ્ટ સેવા પદક
- ઉત્કૃષ્ટ સેવા પદક
- જાપાનના રાજદૂત તરફથી પ્રશંસા પત્ર
- કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીનો વિશેષ કાર્યકારી મેડલ
- માઓવાદીઓનો અંત નજીક ? શાંતિ સ્થાપિત કરવા વિદ્રોહનો અંત પૂરતો છે ?
- કેનેડાની વધુ એક અવળચંડાઈ, વિઝાને લઈને ભારત પર કર્યો વધુ એક આક્ષેપ
