નવી દિલ્હી : ચૂંટણી બોન્ડ યોજનાની માન્યતાને પડકારતી અરજીઓ પર સુપ્રીમ કોર્ટે આજે પોતાનો ચૂકાદો આપ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટે ચૂંટણી બોન્ડ યોજનાને કલમ 19(1)(A)નું ઉલ્લંઘન અને ગેરબંધારણીય ગણાવી છે. સુપ્રીમ કોર્ટે ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમ રદ્દ કરી દીધી છે. સુપ્રીમ કોર્ટે ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમને ગેરબંધારણીય જાહેર કરી અને કહ્યું કે સરકારે તેને રદ કરવી પડશે.
સર્વસંમતિથી ચૂકાદો : સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે તેણે કેન્દ્ર સરકારની ચૂંટણી બોન્ડ યોજનાની કાનૂની માન્યતાને પડકારતી અરજીઓ પર સર્વસંમતિથી ચૂકાદો આપ્યો છે, જે રાજકીય પક્ષોના અનામી ભંડોળને મંજૂરી આપે છે. CJI DY ચંદ્રચુડ કહે છે કે બે અલગ-અલગ ચુકાદાઓ છે. એક તેમના દ્વારા અને બીજો જસ્ટિસ સંજીવ ખન્નાએ લખ્યો છે અને બંને ચુકાદા સર્વસંમત છે.
માહિતીના અધિકારનું ઉલ્લંઘન વાજબી નથી : સુપ્રીમ કોર્ટ કહ્યું કે રાજકીય પક્ષો ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં સંબંધિત સંસ્થાઓ છે અને ચૂંટણીની પસંદગી માટે રાજકીય પક્ષોના ભંડોળ વિશેની માહિતી જરૂરી છે. સુપ્રીમ કોર્ટનું માનવું છે કે અનામી ચૂંટણી બોન્ડ યોજના કલમ 19(1)(A) હેઠળ માહિતીના અધિકારનું ઉલ્લંઘન છે. સુપ્રીમ કોર્ટનું કહેવું છે કે કાળાં નાણાને અંકુશમાં લેવા માટે માહિતીના અધિકારનું ઉલ્લંઘન વાજબી નથી.
સુધારાઓ મનસ્વી અને ગેરબંધારણીય : સુપ્રીમ કોર્ટનું કહેવું છે કે ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ દ્વારા કોર્પોરેટ ફાળો આપનારાઓ વિશેની માહિતી જાહેર કરવી જોઈએ. કારણ કે કંપનીઓ તરફથી આપવામાં આવેલ દાન માત્ર ક્વિડ પ્રો-ક્વો હેતુઓ માટે છે. સુપ્રીમ કોર્ટનું માનવું છે કે કંપનીઓ દ્વારા અમર્યાદિત રાજકીય યોગદાનને મંજૂરી આપતા કંપની એક્ટમાં કરાયેલા સુધારાઓ મનસ્વી અને ગેરબંધારણીય છે. સર્વોચ્ચ અદાલતે આદેશ આપ્યો કે બેંકોએ તરત જ ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ જારી કરવાનું બંધ કરવું જોઈએ.
ચૂંટણી બોન્ડની વિગતો રજૂ કરો :સુપ્રીમ કોર્ટે આદેશ આપ્યો છે કે SBI રાજકીય પક્ષો દ્વારા રોકાયેલા ચૂંટણી બોન્ડની વિગતો રજૂ કરે. સુપ્રીમ કોર્ટનું કહેવું છે કે SBI આ વિગતો ભારતના ચૂંટણી પંચને સબમિટ કરશે અને ECI આ વિગતો વેબસાઈટ પર પ્રકાશિત કરશે. અગાઉ, મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડની આગેવાની હેઠળની પાંચ જજોની બંધારણીય બેન્ચે ગયા વર્ષે 2 નવેમ્બરે આ કેસમાં પોતાનો નિર્ણય સુરક્ષિત રાખ્યો હતો.
શું છે ચૂંટણી બોન્ડ યોજના : સરકાર દ્વારા 2 જાન્યુઆરી, 2018 ના રોજ બોન્ડ યોજના જાહેર કરવામાં આવી હતી. રાજકીય ભંડોળમાં પારદર્શિતા લાવવાના પ્રયાસોના ભાગરૂપે રાજકીય પક્ષોને દાન આપવાના વિકલ્પ તરીકે તેને રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. યોજનાની જોગવાઈઓ અનુસાર, ભારતના કોઈપણ નાગરિક અથવા દેશમાં સ્થાપિત અથવા સ્થાપિત કોઈપણ એન્ટિટી દ્વારા ચૂંટણી બોન્ડ ખરીદી શકાય છે. કોઈપણ વ્યક્તિ એકલ અથવા સંયુક્ત રીતે અન્ય વ્યક્તિઓ સાથે ચૂંટણી બોન્ડ ખરીદી શકે છે.ચૂંટણી બોન્ડ એ પ્રોમિસરી નોટ અથવા બેરર બોન્ડની પ્રકૃતિનું એક સાધન છે. તે કોઈપણ વ્યક્તિ, કંપની, પેઢી અથવા વ્યક્તિઓના સંગઠન દ્વારા ખરીદી શકાય છે, જો કે તે વ્યક્તિ અથવા સંસ્થા ભારતના નાગરિક હોય અથવા ભારતમાં સમાવિષ્ટ અથવા સ્થાપિત હોય. બોન્ડ ખાસ કરીને રાજકીય પક્ષોને ફંડ આપવાના હેતુથી જારી કરવામાં આવે છે.
ચાર અરજીઓની સુનાવણી :બંધારણીય બેંચમાં જસ્ટિસ સંજીવ ખન્ના, જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ, જસ્ટિસ જેબી પારડીવાલા અને જસ્ટિસ મનોજ મિશ્રા પણ શામેલ છે. ખંડપીઠે ગયા વર્ષે 31 ઓક્ટોબરે કોંગ્રેસ નેતા જયા ઠાકુર, માર્ક્સવાદી કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી અને NGO એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ (ADR) દ્વારા દાખલ કરાયેલી ચાર અરજીઓની સુનાવણી શરૂ કરી હતી.
સરકારની શું હતી રજૂઆત : કેન્દ્રએ એફિડેવિટમાં કહ્યું હતું કે ચૂંટણી બોન્ડ યોજનાની પદ્ધતિ રાજકીય ભંડોળની 'સંપૂર્ણપણે પારદર્શક' પદ્ધતિ છે અને કાળું નાણું અથવા બિનહિસાબી નાણું મેળવવું અશક્ય છે. ફાઇનાન્સ એક્ટ 2017 અને ફાઇનાન્સ એક્ટ 2016 દ્વારા વિવિધ કાયદાઓમાં કરાયેલા સુધારાને પડકારતી વિવિધ અરજીઓ એ આધાર પર સુપ્રીમ કોર્ટ સમક્ષ પેન્ડિંગ છે કે તેણે રાજકીય પક્ષોના અમર્યાદિત, અનિયંત્રિત ભંડોળના દરવાજા ખોલ્યા છે. એનજીઓ એસોસિએશન ઓફ ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ એન્ડ કોમન કોઝએ જણાવ્યું હતું કે ફાઇનાન્સ બિલ, 2017, જેણે ચૂંટણી બોન્ડ યોજનાની રજૂઆતનો માર્ગ મોકળો કર્યો હતો, તે મની બિલ તરીકે પસાર થયું હતું, ભલે તે આ ન હતું.
- Electoral Bond Scheme : SBI ની 29 અધિકૃત શાખામાંથી ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ ઈશ્યૂ થશે, જુઓ કેન્દ્ર સરકારનો નિર્ણય
- Supreme Court: સુપ્રીમ કોર્ટે ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમ પર કેન્દ્રને કહ્યું- પારદર્શિતાની જરૂર
