বিশেষ প্ৰতিবেদন, ১৫ জুলাই : অহা সপ্তাহত কেন্দ্ৰীয় বিত্ত মন্ত্ৰী নিৰ্মলা সীতাৰমণে সংসদত প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ তৃতীয়টো কাৰ্যকালৰ প্ৰথমখন বাজেট উত্থাপন কৰিব । এই বাজেট ২০২৪-২৫ বিত্তীয় বৰ্ষৰ বাবে সম্পূৰ্ণ বাজেট হ'ব । কিয়নো সাধাৰণ নিৰ্বাচনৰ ঠিক পূৰ্বে চলিত বছৰৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহত বছৰটোৰ অন্তৰ্ৱৰ্তীকালীন বাজেট ইতিমধ্যে উপস্থাপন কৰা হৈছিল । শেহতীয়া বছৰবোৰত ভাৰতৰ কেন্দ্ৰীয় বাজেটৰ আকাৰ যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে । ২০১৯-২০ বিত্তীয় বৰ্ষত প্ৰায় ২৭ লাখ কোটি টকাৰ পৰা এই বিত্তীয় বৰ্ষৰ শেষলৈকে আনুমানিক ৪৭.৬৬ লাখ কোটি টকালৈ বাজেটৰ পৰিমাণ বৃদ্ধি হৈছে । ই হৈছে মাত্ৰ পাঁচ বছৰত ৭৬ শতাংশতকৈও অধিক বৃদ্ধি ।
কেন্দ্ৰীয় বাজেটৰ এই বৃহৎ পৰিমাণ কেৱল চলিত বিত্তীয় বৰ্ষৰ বাবে দেশৰ আনুমানিক নামমাত্ৰ জি ডি পিৰ ১৫ শতাংশলৈ ৰূপান্তৰিত হৈছে, যিটো ২০২৪-২৫ বৰ্ষৰ অন্তৰ্ৱৰ্তীকালীন বাজেটত বিত্ত মন্ত্ৰীয়ে দিয়া তথ্য অনুসৰি ৩২৭ লাখ কোটি টকা বুলি অনুমান কৰা হৈছে ।
ইটিভি ভাৰতৰ বাজেট তথ্যৰ বিশ্লেষণে দেখুৱাইছে যে কেন্দ্ৰীয় বাজেটৰ চক্ৰবৃদ্ধি বাৰ্ষিক বিকাশৰ হাৰ পাঁচ বছৰৰ সময়ছোৱাত দেশৰ নামমাত্ৰ জি ডি পি বৃদ্ধিৰ হাৰতকৈ অধিক হৈছে । সংবিধানৰ অনুচ্ছেদ 112-ৰ অধীনত, কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে এটা বিত্তীয় বৰ্ষৰ বাবে ইয়াৰ আনুমানিক আয় আৰু ব্যয়ৰ এক বাৰ্ষিক বিত্তীয় বিৱৰণ সংসদত উপস্থাপন কৰে, যাক সাধাৰণতে কেন্দ্ৰীয় বাজেট বুলি কোৱা হয় ।
চৰকাৰে ইমান বৃহৎ পুঁজিৰ ব্যৱস্থা কেনেকৈ কৰে ?
ইমান বৃহৎ বাজেটৰ বাবে পুঁজি যোগান ধৰাৰ বাবে তিনিটা মুখ্য উৎস আছে । এইবোৰ হৈছে চৰকাৰৰ ৰাজহ প্ৰাপ্তি (কৰ ৰাজহ আৰু অনা-কৰ ৰাজহ) আৰু মূলধন প্ৰাপ্তি (ঋণ লোৱা আৰু ঋণ পৰিশোধ), যিবোৰ সাধাৰণতে ইয়াৰ সামগ্ৰিক বাজেট ব্যয় আৰু ৰাজহ সংগ্ৰহৰ ঘাটি পূৰণ কৰিবলৈ চৰকাৰে মূলত ঋণ লৈ আছে ।
ৰাজহ প্ৰাপ্তি
চৰকাৰী ৰাজহ প্ৰাপ্তিবোৰ দুটা ভাগত বিভক্ত কৰা হৈছে– কৰ ৰাজহ প্ৰাপ্তি, যি মূলত সংগ্ৰহ কৰা কৰ আৰু শুল্ক যেনে আয়কৰ, কৰ্প'ৰেট কৰ, শুল্ক, আবকাৰী শুল্ক আৰু জি এছ টি আদিত কেন্দ্ৰৰ অংশ । অনা-কৰ ৰাজহ প্ৰাপ্তিৰ ভিতৰত আছে ৰাজহুৱা খণ্ডৰ কোম্পানী আৰু বেঙ্কৰ দ্বাৰা পৰিশোধ কৰা ডিভিডেণ্ট আৰু লাভ ।
কৰ ৰাজহ
চৰকাৰে সংগ্ৰহ কৰা কৰ ৰাজহ ইয়াৰ দ্বাৰা সংগ্ৰহ কৰা তিনিওটা ধনৰ উৎসৰ ভিতৰত আটাইতকৈ ডাঙৰ । 2019-20 বৰ্ষত কেন্দ্ৰৰ মুঠ ৰাজহ আছিল 13.57 লাখ কোটি, যিটো সেই বছৰৰ মুঠ বাজেটৰ 50.5 শতাংশ 26.86 লাখ কোটি আছিল । গতিকে সেই বছৰত চৰকাৰৰ মুঠ প্ৰাপ্তিৰ আধাতকৈ কম কৰ ৰাজহ আছিল ।
অৱশ্যে এই বছৰ কৰ ৰাজহ (কেন্দ্ৰলৈ মুঠ) 26 লাখ কোটি টকালৈ বৃদ্ধি হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে । অৰ্থাৎ পাঁচ বছৰৰ সময়সীমাত ই প্ৰায় দুগুণ হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে ।
কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ মুঠ প্ৰাপ্তিৰ শতাংশ হিচাপে কেৱল কৰ ৰাজহ এই বছৰৰ মুঠ ব্যয়ৰ প্ৰায় 55 শতাংশ ।
আনহাতে, বিভিন্ন প্ৰৱণতাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত এইটো স্পষ্ট যে চৰকাৰৰ সামগ্ৰিক প্ৰাপ্তি আৰু ব্যয়ত কৰৰ অংশ পাঁচ বছৰৰ ম্যাদত 50.5 শতাংশৰ পৰা প্ৰায় 55 শতাংশলৈ বৃদ্ধি হৈছে ।
অনা-কৰ ৰাজহ