বিশেষ প্ৰতিবেদন, ১৫ জুন :৪৬ জন ভাৰতীয় শ্ৰমিকে নিৰ্মমভাৱে প্ৰাণ হেৰুৱাবলগা হোৱা কুৱেইট অগ্নিকাণ্ডৰ দুৰ্ঘটনা হৈছে উপসাগৰীয় ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ বিদেশী শ্ৰমিকৰ শিবিৰত সংঘটিত এনে ধৰণৰ শেহতীয়া ঘটনা ।
আনহাতে, শ্ৰমিক কল্যাণৰ সৈতে বিশেষভাৱে জড়িত চৌডি আৰবস্থিত এক সূত্ৰই ই টিভি ভাৰতক জনোৱা মতে, উপসাগৰীয় দেশসমূহৰ শ্ৰমিক শিবিৰত শোচনীয় জীৱন ধাৰণ পৰিস্থিতিৰ বাবে কুৱেইটৰ দৰে ঘটনাত আচৰিত হ'বলগা একো নাই ।
সূত্ৰটোৱে কয়, "শ্ৰমিকসকলক সামান্যতম ব্যক্তিগত স্থান থকা একাধিক বাংকাৰ বিছনা থকা কোঠাত বাস কৰিবলৈ বাধ্য কৰোৱা হয় । ঠিকাদাৰসকলে তেওঁলোকৰ শ্ৰমিকৰ বাসস্থানৰ বাবে ব্যয় হ্ৰাস কৰিব বিচাৰে আৰু সেয়েহে বিদেশী শ্ৰমিকসকলে এনে দুৰ্বিষহ জীৱন যাপনৰ পৰিস্থিতিত বাস কৰিবলৈ বাধ্য হয় ।"
উপসাগৰীয় সহযোগিতা পৰিষদৰ (Gulf Cooperation Council, GCC) দেশবোৰৰ শ্ৰমিক শিবিৰত সাধাৰণতে বিদেশী শ্ৰমিক থাকে । তেওঁলোক মুখ্যত দক্ষিণ এছিয়া, দক্ষিণ-পূব এছিয়া আৰু আফ্ৰিকাৰ পৰা আহে । এই শ্ৰমিকসকলক অঞ্চলটোৰ উদীয়মান অৰ্থনীতিৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ নিৰ্মাণ, ঘৰুৱা কাম আৰু অন্যান্য কম মজুৰিৰ খণ্ডত নিযুক্তি দিয়া হৈছে । উল্লেখ্য যে জি চি চিত বাহৰেইন, কুৱেইট, ওমান, কাটাৰ, চৌডি আৰব আৰু সংযুক্ত আৰব আমিৰেট (ইউ এ ই) আছে ।
বহু শ্ৰমিক শিবিৰত অত্যধিক ভিৰ হয়, শ্ৰমিকসকলে অতি সংকুচিত পৰিস্থিতিত বাস কৰে । এই অত্যধিক ভিৰৰ ফলত অগ্নিকাণ্ডৰ ক্ষেত্ৰত আৱাসীকলক দ্ৰুততাৰে স্থানান্তৰ কৰাটো কঠিন হৈ পৰে । কম বায়ু চলাচল আৰু নিৰ্মাণত জ্বলনশীল সামগ্ৰীৰ ব্যৱহাৰে এই জুই দ্ৰুতগতিত বিয়পি পৰাৰ আশংকা বৃদ্ধি কৰে ।
আনহাতে, সচৰাচৰ নিম্নমানৰ তত্ত্বাৱধান আৰু অতি নিম্নমানৰ বৈদ্যুতিক সঁজুলি ব্যৱহাৰৰ বাবে শ্ৰমিক শিবিৰত ত্ৰুটিপূৰ্ণ ৱায়াৰিং আৰু বৈদ্যুতিক ব্যৱস্থা দেখা যায় । একাধিক কৰ্মীয়ে একেলগে বৈদ্যুতিক সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰাৰ ফলত বিদ্যুত বৰ্তীনত অভাৰলোডৰ ফলত শ্বৰ্ট চাৰ্কিট হৈ অগ্নিকাণ্ড সংঘটিত হ'ব পাৰে ।
কুৱেইটৰ মাংগাফ অট্টালিকাত সংঘটিত অগ্নিকাণ্ডত ৪৬ জন ভাৰতীয়সহ ৫০ জন বিদেশী শ্ৰমিকৰ মৃত্যুৰ ঘটনাটোও ঠিক এনেকুৱা কাৰণতেই হৈছিল । অগ্নিনিৰ্বাপক বিভাগৰ অনুসন্ধানকাৰী দলে বৃহস্পতিবাৰে ঘোষণা কৰে যে অট্টালিকাৰক্ষীৰ কোঠাত বৈদ্যুতিক শ্বৰ্ট চাৰ্কিটৰ ফলত এই অগ্নিকাণ্ড সংঘটিত হয় আৰু আন ঠাইলৈ বিয়পি পৰে বুলি কুৱেইট টাইমছৰ বাতৰিত প্ৰকাশ কৰা হৈছে । উল্লেখ্য যে নিৰাপত্তাৰক্ষীৰ কোঠাটো তলৰ মহলাত অৱস্থিত ।
নিৰাপত্তা সূত্ৰৰ উদ্ধৃতি দি প্ৰতিবেদনখনত কোৱা হৈছে যে জুইলগাৰ সময়ত ভৱনটোৰ ভিতৰত ১৭৯ জন শ্ৰমিক আছিল । আনহাতে ১৭ জন বাহিৰত আছিল । ১৯৬ জন বাসিন্দাৰ ভিতৰত আছিল ১৭৫ জন ভাৰতীয়, ১১ জন ফিলিপিনছৰ আৰু বাকীসকল থাইলেণ্ড, পাকিস্তান আৰু ইজিপ্তৰ । ত্ৰুটিপূৰ্ণ ৱায়াৰিং আৰু বৈদ্যুতিক ব্যৱস্থাৰ উপৰি বহুতো শ্ৰমিক শিবিৰত সঠিক ৰন্ধন সুবিধাৰ অভাৱ আছে । যাৰ ফলত শ্ৰমিকসকলে অসুৰক্ষিত অস্থায়ী ব্যৱস্থা ব্যৱহাৰ কৰে । প'ৰ্টেবল গেছ ষ্টোভৰ ব্যৱহাৰ আৰু ৰন্ধন সঁজুলিৰ অনুপযুক্ত সঞ্চালনে অগ্নিকাণ্ড সংঘটিত কৰাব পাৰে ।
ইয়াৰ উপৰি অগ্নি সুৰক্ষা প্ৰশিক্ষণ আৰু সঁজুলি যেনে অগ্নিনিৰ্বাপক যন্ত্ৰ আৰু স্ম'ক ডিটেক্টৰৰ অভাৱে বিপদাশংকা বৃদ্ধি কৰে । আনহাতে, শ্ৰমিকসকলৰ প্ৰায়ে প্ৰাথমিক অগ্নি সুৰক্ষা জ্ঞানৰ অভাৱ হয়, যাৰ ফলত কাৰ্যকৰী জৰুৰীকালীন সঁহাৰি প্ৰক্ৰিয়া বাধাগ্ৰস্ত কৰে ।
অৱশ্যে কুৱেইটত এনেধৰণৰ অগ্নিকাণ্ড এইটোৱে প্ৰথম নহয় । ২০১৮ চনত আল আহমেদীৰ এটা শ্ৰমিক শিবিৰত সংঘটিত অগ্নিকাণ্ডত পাঁচজন শ্ৰমিকৰ মৃত্যু হৈছিল । অত্যধিক ভিৰ আৰু অগ্নি সুৰক্ষা ব্যৱস্থাৰ অভাৱক এই ঘটনাৰ প্ৰাথমিক কাৰক হিচাপে উল্লেখ কৰা হৈছিল ।
একেদৰে আন জি চি চি দেশতো একেধৰণৰ ঘটনা সংঘটিত হৈছিল । ২০১২ চনত কাটাৰৰ ডোহা ঔদ্যোগিক এলেকাত এটা শ্ৰমিক শিবিৰত সংঘটিত অগ্নিকাণ্ডত ১১ জন শ্ৰমিক নিহত হয় আৰু আন কেইবাজনো লোক আহত হয় । এই অগ্নিকাণ্ড বৈদ্যুতিক শ্বৰ্ট চাৰ্কিটৰ বাবে সংঘটিত হৈছিল । ২০২০ চনত ডোহাৰ আন এটা শ্ৰমিক শিবিৰত অগ্নিকাণ্ডৰ ফলত কেইবাজনো শ্ৰমিকৰ মৃত্যু হয় ।
লগতে পঢ়ক :কালৰূপী জুইয়ে নিমিষতে ছাৰখাৰ কৰিলে এটা পৰিয়াল; 2 শিশুসহ জীৱন্তে অগ্নিদগ্ধ 5 জন - Fire in Ghaziabad
২০১৫ চনত চৌডি আৰবৰ ৰিয়াধৰ এটা শ্ৰমিক শিবিৰতো অগ্নিকাণ্ড সংঘটিত হয় । এই ঘটনাত ১০ জন শ্ৰমিক নিহত হয় আৰু ডজনৰো অধিক লোক আহত হয় । পৰৱৰ্তী সময়ৰ অনুসন্ধানত প্ৰকাশ পাইছিল যে অসুৰক্ষিত ৰন্ধন প্ৰণালীৰ বাবেই পাকঘৰৰ এলেকাত জুইৰ সূত্ৰপাত ঘটিছিল ।
আনহাতে, 2016 চনত ইউ এ ইৰ আবুধাবিৰ এটা শ্ৰমিক শিবিৰত সংঘটিত অগ্নিকাণ্ডত দুজন শ্ৰমিক নিহত হয় আৰু আন কেইবাজনো লোক আহত হয় । এই অগ্নিকাণ্ডটো এটা বিকল শীততাপ নিয়ন্ত্ৰণ ইউনিটৰ ফলত হৈছিল । ইউ এ ইৰ ডুবাইত শ্ৰমিক শিবিৰতো কেইবাটাও অগ্নিকাণ্ডৰ ঘটনা প্ৰত্যক্ষ কৰা গৈছে, যিবোৰ প্ৰায়ে বৈদ্যুতিক ত্ৰুটি আৰু শোচনীয় জীৱন ধাৰণৰ সৈতে সম্পৰ্কিত ।
"যদি আপুনি লক্ষ্য কৰে দেখিব যে শ্ৰমিক শিবিৰবোৰত বেছিভাগ অগ্নি দুৰ্ঘটনা সাধাৰণতে মাজনিশা বা পুৱাৰ সময়ত সংঘটিত হয় ।" জেদ্দাভিত্তিক সূত্ৰটোৱে ব্যাখ্যা কৰে । "সাধাৰণতে উশাহত অগ্নিকাণ্ডৰ ধোঁৱা লোৱা আৰু শ্বাসৰুদ্ধ হোৱাৰ ফলত মানুহৰ মৃত্যু হয় ।" লগতে প্ৰকাশ কৰে ।
উল্লেখ্য যে এই সপ্তাহত কুৱেইটৰ শ্ৰমিক শিবিৰত সংঘটিত অগ্নিকাণ্ডত পুৱা ৪ বজাত জুই লাগিছিল । সেয়েহে জি চি চি ৰাষ্ট্ৰসমূহত ভাৰতীয় নীলাৰঙী শ্ৰমিকসকল কিয় এনে কৰুণ ঘটনাৰ সন্মুখীন হয় ইয়াৰ দ্বাৰা সেই প্ৰশ্নৰ উত্থাপন হৈছে ।
আন্তৰ্জাতিক মানৱ অধিকাৰ সংগঠন আৰু শ্ৰমিক অধিকাৰ গোটে বিদেশী শ্ৰমিকসকলৰ পৰিস্থিতি উন্নত কৰিবলৈ জি চি চি দেশসমূহৰ ওপৰত চাপ প্ৰয়োগ কৰিছে । কাটাৰত অনুষ্ঠিত ফিফা বিশ্বকাপ, 2022-ৰ সময়ত এই ক্ষেত্ৰত কেতবোৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰীক্ষা কৰা হৈছিল, যাৰ ফলত শ্ৰমিক শিবিৰৰ সুৰক্ষা আৰু শ্ৰমিকৰ অধিকাৰৰ কিছু উন্নতি ঘটিছিল ।
উল্লেখ্য যে জি চি চি দেশবোৰলৈ ভাৰতীয় নীলাৰঙী শ্ৰমিকসকল প্ৰায়ে দৰিদ্ৰ পটভূমিৰ পৰা যায় আৰু তেওঁলোক হৈছে পৰিয়ালৰ বাবে প্ৰাথমিক উপাৰ্জনকাৰী । যাৰ ফলত তেওঁলোকৰ প্ৰাণহানি বা গুৰুতৰ আঘাতে পৰিয়ালবোৰক ভয়ংকৰ আৰ্থিক সংকটত পেলায় ।
জি চি চি ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ লগতে য়েমেন, ছুডান আৰু ইজিপ্তৰ দৰে অন্যান্য দৰিদ্ৰ আৰব ৰাষ্ট্ৰসমূহত ভাৰতীয় নীলাৰঙী শ্ৰমিকসকলক প্ৰাধান্য দিয়া হয় । কিয়নো এনে দেশৰ নাগৰিকসকলে কঠিন জলবায়ু পৰিস্থিতিত কাম কৰিব নিবিচাৰে । ভাৰতীয় শ্ৰমিকসকল তেওঁলোকৰ কঠোৰ শ্ৰম আৰু মানসম্পন্ন কামৰ বাবে জনাজাত । তেওঁলোক অৰাজনৈতিক আৰু আইন পালনকাৰী নাগৰিক । তেওঁলোকে প্ৰতিযোগিতামূলক মজুৰিৰ বাবে কাম কৰে ।
তেল সমৃদ্ধ জি চি চি ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ অৰ্থনৈতিক সুযোগৰ দ্বাৰা আকৰ্ষিত হৈ উপসাগৰীয় অঞ্চললৈ ভাৰতীয় শ্ৰমিকসকলৰ প্ৰব্ৰজন কেইবা দশক পুৰণি । বিংশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে আৰু একবিংশ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে এই প্ৰব্ৰজন শীৰ্ষত উপনীত হৈছিল । এই সময়ছোৱাত লাখ লাখ ভাৰতীয়ই সমগ্ৰ অঞ্চলটোত বিভিন্ন পদত কাম কৰিছিল ।
অৱশ্যে ইয়াৰে বহুতো শ্ৰমিক অবৈধ নিযুক্তি এজেণ্টৰ ভুক্তভোগী হয় । যদিও বিদেশী শ্ৰমিকসকলৰ বাবে নিম্নতম মজুৰিৰ সীমা আৰু সঠিক জীৱন ধাৰণৰ পৰিস্থিতি নিশ্চিত কৰাৰ বাবে ভাৰতৰ সঠিক ব্যৱস্থা আছে, কিন্তু অবৈধ নিযুক্তি এজেণ্টসকলে সাধাৰণতে এই ব্যৱস্থাটো কলুষিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে । উদাহৰণ স্বৰূপে, শ্ৰমিকসকলক পৰ্যটক ভিছাত শ্ৰীলংকা আৰু নেপালৰ দৰে দেশলৈ লৈ যোৱা হয় আৰু তাৰ পৰা তেওঁলোকক ৱৰ্ক ভিছাত উপসাগৰীয় দেশলৈ লৈ যোৱা হয় । এনেদৰে অবৈধ নিয়োগকাৰী এজেণ্ট আৰু ইয়াৰ লগত জড়িত দেশবোৰৰ ঠিকাদাৰসকলে ভাৰতীয় প্ৰচলিত ব্যৱস্থাক ধ্বংস কৰিব পাৰে । উপসাগৰীয় দেশসমূহৰ এই ঠিকাদাৰসকলৰ বহুতো আকৌ প্ৰকৃততে ভাৰতীয় । কুৱেইটৰ ঘটনাটোত উক্ত ভৱনটো এন বি টি চি গ্ৰুপে ভাড়াত লৈছে । খবৰ অনুসৰি, সেইটো মালায়ালী ব্যৱসায়ী কে জি আব্ৰাহামৰ মালিকানাধীন ।
লগতে পঢ়ক :অগ্নিকাণ্ডত কমেও ৪৯ জন লোকৰ মৃত্যু; প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীৰ শোক প্ৰকাশ - Fire Incident
এইখিনিতে ভাৰতৰ প্ৰটেক্টৰ জেনেৰেল অব ইমিগ্ৰেণ্টছ (Protector General of Emigrants, PGoE) কাৰ্যালয়ৰ ব্যৱস্থা কাৰ্যকৰী হয় । পি জি অ' ই মূলত শ্ৰম মন্ত্ৰালয়ৰ অধীনত আছিল । অৱশ্যে 2004 চনত ইউ পি এ চৰকাৰ শাসনলৈ অহাৰ পিচত পি জি অ' ইৰ কাৰ্যালয়টো নতুনকৈ সৃষ্টি কৰা মন্ত্ৰণালয় অনা-আৱাসিক ভাৰতীয় পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰালয়ৰ অধীনলৈ অনা হয় আৰু পিচত বিদেশী ভাৰতীয় পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰণালয় (Ministry of Overseas Indian Affairs, MOIA) হিচাপে পুনৰ নামকৰণ কৰা হয় । 2017 চনত বৈদেশিক পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰণালয়ৰ (Ministry of External Affairs, MEA) সৈতে এম অ' আই এ একত্ৰিত হোৱাৰ পিচত পি জি অ' ইৰ কাৰ্যালয় এম ই এৰ অধীনলৈ আহিছিল ।
ইৰাক আৰু জৰ্ডানৰ প্ৰাক্তন ভাৰতীয় ৰাষ্ট্ৰদূত আৰ দয়াকৰে ইটিভি ভাৰতক কয়, "বিদেশত ভাৰতীয় শ্ৰমিকসকলৰ সুৰক্ষা আৰু কল্যাণ নিশ্চিত কৰাৰ বাবে আৰু বিদেশী নিয়োগকৰ্তাৰ দ্বাৰা চুক্তিবদ্ধ দায়বদ্ধতা প্ৰৱৰ্তনৰ বাবে ভাৰতত এক শক্তিশালী নিয়ামক আইন আছে । অৱশ্যে সেইবোৰৰ কাৰ্যকৰীকৰণ ত্ৰুটিপূৰ্ণ হ'ব পাৰে, বিশেষকৈ পৰ্যবেক্ষক কৰ্মকৰ্তাৰ ভূমিকাৰ বাবে । এই দিশটোৱে প্ৰাসঙ্গিক ৰাজহুৱা নীতিৰ এক প্ৰণালীবদ্ধ পুনৰ মূল্যায়ন আৰু পুনৰ মূল্যাঙ্কনৰ বাবে আহ্বান জনোৱা যেন লাগিছে ।"
দয়াকৰে লগতে কয় যে যেতিয়াৰ পৰা পি জি অ' ইৰ কাৰ্যালয় এম অ' আই এ আৰু তাৰ পিচত এম ই এৰ অধীনত লোৱা হৈছিল, শ্ৰম মন্ত্ৰালয়ে বিদেশী ভাৰতীয় শ্ৰমিকসকলৰ ওপৰত দৃষ্টি ৰখাটো বন্ধ কৰি দিছিল ।
"যদিও এই কথাত কোনো সন্দেহ নাই যে এম ই এয়ে উপসাগৰীয় চৰকাৰসমূহৰ সৈতে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ সহযোগিতা প্ৰদান কৰে, কিন্তু ভাৰতীয় অভিযানসমূহে শ্ৰমিক কল্যাণৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ কাম কৰিব লাগিব, শীৰ্ষ পৰ্যায়ৰ তত্ত্বাৱধান শ্ৰম মন্ত্ৰালয়ে সৰ্বশ্ৰেষ্ঠভাৱে কৰিব লাগিব । শ্ৰম মন্ত্ৰালয়লৈ পি জি অ' ই পুনৰুদ্ধাৰ কৰাৰ বাবে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ ব্যৱসায়িক নিয়মৰ আবণ্টন সংশোধন কৰাৰ প্ৰয়োজন আছে ।" তেওঁ কয় ।
ইফালে জেদ্দাৰ সূত্ৰটোৱে কয় যে চৌডি আৰব, ইউ এ ই আৰু কুৱেইটৰ দৰে দেশৰ স্থানীয় কৰ্তৃপক্ষই বিদেশী নীলাৰঙী শ্ৰমিকসকলৰ বাবে উন্নত জীৱন ধাৰণ আৰু বাসস্থানৰ পৰিস্থিতি নিশ্চিত কৰাৰ বাবে পদক্ষেপ লোৱা আৰম্ভ কৰিছে ।
লগতে পঢ়ক :কুৱেইটৰ অগ্নিকাণ্ড : বিশেষ বিমানৰে অনা হৈছে 45 গৰাকী ভাৰতীয়ৰ মৃতদেহ - Kuwait Fire Tragedy
