ETV Bharat / science-and-technology

Racist And Sexist Depicitions: ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਸਲਵਾਦੀ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਚਿਤਰਣ ਅੱਜ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਹੋਏ - ਨਸਲਵਾਦ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦ

ਹਾਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਐਨਾਟੋਮੀ ਦੇ ਐਸੋਸੀਏਟ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਰੁਈ ਡਿਓਗੋ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਸਲਵਾਦੀ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਚਿੱਤਰਣ ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦੇ ਹਨ।

Racist And Sexist Depicitions
Racist And Sexist Depicitions
author img

By

Published : Apr 6, 2023, 3:49 PM IST

ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ: ਸਿਸਟਮਿਕ ਨਸਲਵਾਦ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਉਭਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਇੱਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਰਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਅਰੰਭਕ ਪੱਛਮੀ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗ੍ਰੀਸ ਵਿੱਚ ਅਰਸਤੂ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਸਲੀ ਕੇਂਦਰਿਤ ਅਤੇ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰਵਾਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਅਰਸਤੂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਤੋਂ 2,000 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੁਦਰਤਵਾਦੀ ਚਾਰਲਸ ਡਾਰਵਿਨ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਸੁਣੀਆਂ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਅਤੇ ਨਸਲਵਾਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।

ਡਾਰਵਿਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੱਖਪਾਤੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੱਥਾਂ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸਦੀ 1871 ਦੀ ਕਿਤਾਬ "ਦਿ ਡੀਸੈਂਟ ਆਫ਼ ਮੈਨ" ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੁਰਸ਼ ਵਿਕਾਸਵਾਦੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਉੱਤਮ ਹਨ, ਯੂਰਪੀਅਨ ਗੈਰ-ਯੂਰਪੀਅਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੜੀਵਾਰ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਛੋਟੇ ਸਮਾਨਤਾਵਾਦੀ ਸਮਾਜਾਂ ਨਾਲੋਂ ਉੱਤਮ ਹਨ। ਉਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਜਿਸਦਾ ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਭੈੜੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤੇ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾਯੋਗ ਘਿਣਾਉਣੇ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਕਸਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਮਹਾਂਦੀਪੀ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਕ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਦੇ ਇੱਕ ਪਲ ਦੌਰਾਨ “ਦਿ ਡੀਸੈਂਟ ਆਫ਼ ਮੈਨ” ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ ਪੈਰਿਸ ਕਮਿਊਨ ਸਮਾਜਕ ਦਰਜੇਬੰਦੀ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਣ ਸਮੇਤ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਮੰਗ ਲਈ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਉਤਰ ਆਈ। ਡਾਰਵਿਨ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਕਿ ਗਰੀਬ, ਗੈਰ-ਯੂਰਪੀਅਨਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਅਧੀਨ ਹੋਣਾ ਵਿਕਾਸਵਾਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਨਤੀਜਾ ਸੀ। ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਖੇਤਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਤੱਕ ਸੰਗੀਤ ਸੀ। ਵਿਗਿਆਨ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਜੈਨੇਟ ਬਰਾਊਨ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਕਟੋਰੀਅਨ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਡਾਰਵਿਨ ਦਾ ਊਲ-ਜਲੂਲ ਵਾਧਾ ਉਸ ਦੀਆਂ ਨਸਲਵਾਦੀ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋਰ ਹੈ।

ਇਹ ਇਤਫ਼ਾਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਡਾਰਵਿਨ ਦਾ ਵੈਸਟਮਿੰਸਟਰ ਐਬੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਨੂੰ ਸਭਿਅਕ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਪਿਛਲੇ 150 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਈਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਅਤੇ ਨਸਲਵਾਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਜੇ ਵੀ ਆਮ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨ, ਦਵਾਈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਖੋਜਕਰਤਾ ਹਾਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਮੈਂ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ। ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਹਿਕਰਮੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਫਾਤਿਮਾ ਜੈਕਸਨ ਅਤੇ ਹਾਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੈਡੀਕਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦਿਖਾਉਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਨਸਲਵਾਦੀ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਤੀਤ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੇਪਰਾਂ, ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ, ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।

ਲਗਭਗ 11% ਅੱਜ ਰਹਿ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੋਰੇ ਜਾਂ ਯੂਰਪੀਅਨ ਵੰਸ਼ਜ ਹਨ। ਚਿੱਟੇਪਣ ਲਈ ਇੱਕ ਰੇਖਿਕ ਪ੍ਰਗਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜਾਂ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਜੀਵਤ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਚਮੜੀ ਨੂੰ ਸਫੈਦ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਾਂਲਕਿ ਚਮੜੀ ਦੀ ਰੰਗਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏ ਜੋ ਉੱਚ ਜਾਂ ਨੀਵੇਂ ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ਾਂ ਵਾਲੇ ਗੈਰ-ਅਫਰੀਕੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ, ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਖੇਤਰ।

ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਅਕਸਰ ਸਿਰਫ ਮਰਦ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਸਰਗਰਮ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ, ਗੁਫਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਜਾਂ ਭੋਜਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਜੋਂ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਣਾਲੀਗਤ ਨਸਲਵਾਦ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦ ਦਾ ਦੁਸ਼ਟ ਚੱਕਰ: ਵਿਦਿਅਕ ਸਮੱਗਰੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਸਰੀਰਿਕ ਐਟਲਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਪੱਖਪਾਤੀ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਦ 2017 ਐਡੀਸ਼ਨ “ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਨੇਟਰ ਐਟਲਸ” ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਕਲੀਨਿਕਲ ਪੇਸ਼ੇਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਮੜੀ ਦਾ ਰੰਗ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲਗਭਗ 180 ਅੰਕੜੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੱਡੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਚਿੱਟੀ ਚਮੜੀ ਵਾਲੇ ਪੁਰਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਦੋ ਹੀ ਗੂੜ੍ਹੀ ਚਮੜੀ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਸਪੀਸੀਜ਼ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰੋਟੋਟਾਈਪ ਵਜੋਂ ਗੋਰੇ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰਣ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸਰੀਰਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਅਧਿਆਪਨ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ, ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੱਖਪਾਤ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਪੱਤਰਕਾਰ, ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੇ ਕਿਊਰੇਟਰ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ, ਲੇਖਕ ਜਾਂ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਸਿਧਾਂਤ ਪੂਰੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਣਾਲੀਗਤ ਨਸਲਵਾਦ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਚੇਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਥਾਈ ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਤੇ ਵਿਕਲਪ ਪੱਖਪਾਤੀ ਹਨ। ਅਕਾਦਮਿਕ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਨਸਲਵਾਦੀ, ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ-ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਪੱਖਪਾਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖੋਜਣ ਅਤੇ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸੁਚੇਤ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੋ ਕੇ ਹੱਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨ, ਚਿਕਿਤਸਾ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਗਲਤ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣਾ ਨਾ ਸਿਰਫ ਇਹਨਾਂ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਵਿਤਕਰੇ, ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:- ChatGpt ਨੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਲਾਅ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ 'ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦਾ ਲਗਾਇਆ ਝੂਠਾ ਦੋਸ਼

ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ: ਸਿਸਟਮਿਕ ਨਸਲਵਾਦ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਉਭਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਇੱਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਰਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਅਰੰਭਕ ਪੱਛਮੀ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗ੍ਰੀਸ ਵਿੱਚ ਅਰਸਤੂ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਸਲੀ ਕੇਂਦਰਿਤ ਅਤੇ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰਵਾਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਅਰਸਤੂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਤੋਂ 2,000 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੁਦਰਤਵਾਦੀ ਚਾਰਲਸ ਡਾਰਵਿਨ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਸੁਣੀਆਂ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਅਤੇ ਨਸਲਵਾਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।

ਡਾਰਵਿਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੱਖਪਾਤੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੱਥਾਂ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸਦੀ 1871 ਦੀ ਕਿਤਾਬ "ਦਿ ਡੀਸੈਂਟ ਆਫ਼ ਮੈਨ" ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੁਰਸ਼ ਵਿਕਾਸਵਾਦੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਉੱਤਮ ਹਨ, ਯੂਰਪੀਅਨ ਗੈਰ-ਯੂਰਪੀਅਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੜੀਵਾਰ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਛੋਟੇ ਸਮਾਨਤਾਵਾਦੀ ਸਮਾਜਾਂ ਨਾਲੋਂ ਉੱਤਮ ਹਨ। ਉਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਜਿਸਦਾ ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਭੈੜੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤੇ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾਯੋਗ ਘਿਣਾਉਣੇ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਕਸਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਮਹਾਂਦੀਪੀ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਕ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਦੇ ਇੱਕ ਪਲ ਦੌਰਾਨ “ਦਿ ਡੀਸੈਂਟ ਆਫ਼ ਮੈਨ” ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ ਪੈਰਿਸ ਕਮਿਊਨ ਸਮਾਜਕ ਦਰਜੇਬੰਦੀ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਣ ਸਮੇਤ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਮੰਗ ਲਈ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਉਤਰ ਆਈ। ਡਾਰਵਿਨ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਕਿ ਗਰੀਬ, ਗੈਰ-ਯੂਰਪੀਅਨਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਅਧੀਨ ਹੋਣਾ ਵਿਕਾਸਵਾਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਨਤੀਜਾ ਸੀ। ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਖੇਤਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਤੱਕ ਸੰਗੀਤ ਸੀ। ਵਿਗਿਆਨ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਜੈਨੇਟ ਬਰਾਊਨ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਕਟੋਰੀਅਨ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਡਾਰਵਿਨ ਦਾ ਊਲ-ਜਲੂਲ ਵਾਧਾ ਉਸ ਦੀਆਂ ਨਸਲਵਾਦੀ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋਰ ਹੈ।

ਇਹ ਇਤਫ਼ਾਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਡਾਰਵਿਨ ਦਾ ਵੈਸਟਮਿੰਸਟਰ ਐਬੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਨੂੰ ਸਭਿਅਕ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਪਿਛਲੇ 150 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਈਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਅਤੇ ਨਸਲਵਾਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਜੇ ਵੀ ਆਮ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨ, ਦਵਾਈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਖੋਜਕਰਤਾ ਹਾਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਮੈਂ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ। ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਹਿਕਰਮੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਫਾਤਿਮਾ ਜੈਕਸਨ ਅਤੇ ਹਾਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੈਡੀਕਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦਿਖਾਉਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਨਸਲਵਾਦੀ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਤੀਤ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੇਪਰਾਂ, ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ, ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।

ਲਗਭਗ 11% ਅੱਜ ਰਹਿ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੋਰੇ ਜਾਂ ਯੂਰਪੀਅਨ ਵੰਸ਼ਜ ਹਨ। ਚਿੱਟੇਪਣ ਲਈ ਇੱਕ ਰੇਖਿਕ ਪ੍ਰਗਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜਾਂ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਜੀਵਤ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਚਮੜੀ ਨੂੰ ਸਫੈਦ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਾਂਲਕਿ ਚਮੜੀ ਦੀ ਰੰਗਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏ ਜੋ ਉੱਚ ਜਾਂ ਨੀਵੇਂ ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ਾਂ ਵਾਲੇ ਗੈਰ-ਅਫਰੀਕੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ, ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਖੇਤਰ।

ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਅਕਸਰ ਸਿਰਫ ਮਰਦ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਸਰਗਰਮ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ, ਗੁਫਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਜਾਂ ਭੋਜਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਜੋਂ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਣਾਲੀਗਤ ਨਸਲਵਾਦ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦ ਦਾ ਦੁਸ਼ਟ ਚੱਕਰ: ਵਿਦਿਅਕ ਸਮੱਗਰੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਸਰੀਰਿਕ ਐਟਲਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਪੱਖਪਾਤੀ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਦ 2017 ਐਡੀਸ਼ਨ “ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਨੇਟਰ ਐਟਲਸ” ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਕਲੀਨਿਕਲ ਪੇਸ਼ੇਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਮੜੀ ਦਾ ਰੰਗ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲਗਭਗ 180 ਅੰਕੜੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੱਡੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਚਿੱਟੀ ਚਮੜੀ ਵਾਲੇ ਪੁਰਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਦੋ ਹੀ ਗੂੜ੍ਹੀ ਚਮੜੀ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਸਪੀਸੀਜ਼ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰੋਟੋਟਾਈਪ ਵਜੋਂ ਗੋਰੇ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰਣ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸਰੀਰਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਅਧਿਆਪਨ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ, ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੱਖਪਾਤ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਪੱਤਰਕਾਰ, ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੇ ਕਿਊਰੇਟਰ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ, ਲੇਖਕ ਜਾਂ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਸਿਧਾਂਤ ਪੂਰੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਣਾਲੀਗਤ ਨਸਲਵਾਦ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਚੇਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਥਾਈ ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਤੇ ਵਿਕਲਪ ਪੱਖਪਾਤੀ ਹਨ। ਅਕਾਦਮਿਕ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਨਸਲਵਾਦੀ, ਲਿੰਗਵਾਦੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ-ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਪੱਖਪਾਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖੋਜਣ ਅਤੇ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸੁਚੇਤ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੋ ਕੇ ਹੱਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨ, ਚਿਕਿਤਸਾ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਗਲਤ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣਾ ਨਾ ਸਿਰਫ ਇਹਨਾਂ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਵਿਤਕਰੇ, ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:- ChatGpt ਨੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਲਾਅ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ 'ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦਾ ਲਗਾਇਆ ਝੂਠਾ ਦੋਸ਼

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.