ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਡੈਸਕ: ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਆਸੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਸਾਲ 2023 ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਰਿਹਾ? ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਲ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਾਲ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ਜਾਰੀ ਰਹੀਆਂ, ਸਗੋਂ ਨਵੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਲੋੜੀਂਦਾ ਕ੍ਰਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੰਸਾਰ ਥੋੜਾ ਹੋਰ ਅਰਾਜਕ ਹੋ ਗਿਆ। ਹਉਮੈਵਾਦ ਅਤੇ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮੁਕਾਬਲਾ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਰੋਧੀ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵੀ ਅਖਬਾਰਾਂ ਲਈ ਪਹਿਲੇ ਪੰਨੇ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਚੰਗੀ ਖ਼ਬਰ ਸੀ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੋਰਚਿਆਂ 'ਤੇ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਦਾ ਰਿਹਾ। ਇੱਥੇ 2023 ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਠਾਏ ਗਏ ਵੱਡੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਹੱਲ 2024 ਵਿੱਚ ਵੀ ਲੱਭਣੇ ਪੈਣਗੇ...
1. ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੀ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ, ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਰਹੀਂ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ: ਇਸ ਸਾਲ ਸਾਨੂੰ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੀ ਅਸਲ ਝਲਕ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਨੇ ਸਾਰੇ ਪੁਰਾਣੇ ਰਿਕਾਰਡ ਤੋੜ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਹੁਣ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਹਕੀਕਤ ਹੈ। ਸਾਲ 2023 ਸ਼ਾਇਦ ਰਿਕਾਰਡ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰਮ ਸਾਲ ਸੀ। ਕੁਝ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 125,000 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਉੱਚਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਗਲੋਬਲ ਤਾਪਮਾਨ 2015 ਦੇ ਪੈਰਿਸ ਸਮਝੌਤੇ ਵਿੱਚ ਨਿਰਧਾਰਤ 2 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕਗਾਰ 'ਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੌਸਮੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ ਹਨ। ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ ਸੀ।
ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੋਕੇ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਉਸੇ ਮੌਸਮੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਮੌਸਮੀ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸ਼ਬਦ ਜੋੜ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਨਵਾਂ ਸ਼ਬਦ ਜੋੜ 'ਵੈੱਟ ਬਲਬ ਟੈਂਪਰੇਚਰ' ਸੀ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਉੱਚ ਨਮੀ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਵੱਛ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਪੌਣ ਅਤੇ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਦੀ ਲਾਗਤ ਲਗਾਤਾਰ ਘਟਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਊਰਜਾ ਦੇ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾ ਵਪਾਰਕ ਉੱਦਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
2. ਹਮਾਸ ਦਾ ਇਜ਼ਰਾਈਲ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪਲਟਵਾਰ... ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਤਬਾਹੀ: ਇਸ ਸਾਲ, ਸਤੰਬਰ 2023 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਆਸ਼ਾਜਨਕ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। ਅਬਰਾਹਿਮ ਸਮਝੌਤੇ ਨਾਲ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਅਤੇ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਡੂੰਘੇ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਟਕਲਾਂ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ ਕਿ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨਾਲ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਯਮਨ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਘਰੇਲੂ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਜੰਗਬੰਦੀ ਜਾਰੀ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਲਾਹਕਾਰ ਜੇਕ ਸੁਲੀਵਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਖੇਤਰ ਅੱਜ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਾਂਤ ਹੈ। ਪਰ, ਸਾਲ 2023 ਆਪਣੀ ਕੁੱਖ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਪਿਛਲੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਈ ਗਈ। ਇਸ ਵਾਰ ਉਸ ਨੰਬਰ ਨੂੰ (Israel Hamas War) ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨੰਬਰਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ। ਸਤੰਬਰ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਖਤਮ ਹੋਏ ਅੱਠ ਦਿਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਸਨ ਕਿ 7 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਹਮਾਸ ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਹਾਕਿਆਂ 'ਚ ਇਜ਼ਰਾਈਲ 'ਤੇ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਮਲਾ ਸੀ। ਤਕਰੀਬਨ 1,200 ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਹਮਾਸ ਨੇ ਕਰੀਬ 240 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੰਧਕ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸੀ।
ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੈਦਲ ਸੈਨਾ ਨਾਲ ਉੱਤਰੀ ਗਾਜ਼ਾ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਅਣਜਾਣ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਹਿਜਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਗਏ। ਨਵੰਬਰ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਦੀ ਇੱਕ ਗੱਲਬਾਤ ਸਮਾਪਤੀ ਨੇ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਸੌ ਬੰਧਕਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ। ਪਰ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਗਾਜ਼ਾ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ 'ਤੇ ਬੰਬ ਹੋਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ। ਫਲਸਤੀਨੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਸਨ, ਦੀਆਂ ਵਧਦੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਵਾਲ ਉੱਠਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਕਿ ਕੀ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਆਪਣੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਲਈ ਨਿਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਾਂ ਕੀ ਉਹ ਜੰਗੀ ਅਪਰਾਧੀ ਸੀ। ਸਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਮਾਸ ਫਲਸਤੀਨੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਢਾਲ ਵਜੋਂ ਵਰਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੌਰੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਅਮਰੀਕੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੂੰ ਫਲਸਤੀਨੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਹੋਰ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕਰਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ। ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਅਤੇ ਫਲਸਤੀਨ ਵਿਚਕਾਰ ਟਕਰਾਅ ਸ਼ਾਇਦ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਸ਼ਵ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਸਵਾਲ ਹੈ।ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਵਾਲ ਸਾਲ 2024 ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦਾ ਰਹੇਗਾ।
3. ਰੂਸ ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ, ਵਿਸ਼ਵ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਚੁਰਾਹੇ ਜਿਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਕੋਈ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ : ਹੁਣ ਜੇਕਰ ਪਿੱਛੇ ਝਾਤ ਮਾਰੀਏ, ਤਾਂ ਸਾਲ 2023 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਚ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਸੀ। ਰੂਸ ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਕਿਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇਗਾ? 12 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਇਹ ਸਵਾਲ ਜਿਉਂ ਦਾ ਤਿਉਂ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਰੂਸ ਯੂਕਰੇਨ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ 'ਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਯੂਕਰੇਨ ਵੀ ਰੂਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਦੇਣ 'ਚ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਜੋ ਜ਼ਿਕਰ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੋਵੇ।
ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ (Russian Ukraine War) ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸੈਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ 24 ਸਤੰਬਰ 2023 ਤੱਕ, ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ 9,701 ਨਾਗਰਿਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਖੁਦ ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਗਿਣਤੀ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ 17,748 ਲੋਕ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹੁਣ ਇਹ ਜੰਗ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਨਾਲੋਂ ਹਾਰਨ ਵਾਲੇ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਰੂਸ ਅਤੇ ਯੂਕਰੇਨ ਇਸ ਨੂੰ ਲੰਮਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉਹ ਜਿੱਤ ਜਾਵੇਗਾ।
4. ਚੀਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਸਬੰਧ: ਵਿਸ਼ਵ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਦੋ ਰਿੰਗ ਮਾਸਟਰ ਆਪਣੀ ਹੀ ਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਉਲਝੇ: ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਲਵਿਦਾ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਚਮਕਦਾਰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਾਂਗ ਸਲੇਟੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਲ 2023 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਚੀਨ ਕੁਝ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਸੇ ਥਾਂ 'ਤੇ ਹਨ। (ਫੈਜ਼ ਅਹਿਮਦ ਫੈਜ਼ ਦੇ ਦੋਹੇ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖੋ: ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਿਲਣ-ਜੁਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਜਨਬੀ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਇੰਨੀਆਂ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਦੋਸਤ ਬਣਾਂਗੇ)। ਸਾਲ 2023 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਚ ਅਮਰੀਕਾ-ਚੀਨ ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ, ਜੋ ਬਾਈਡਨ ਅਤੇ ਸ਼ੀ ਜਿਨਪਿੰਗ ਨੇ ਬਾਲੀ ਵਿੱਚ ਜੀ-20 ਸਿਖਰ ਸੰਮੇਲਨ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਲਾਭਕਾਰੀ ਮੀਟਿੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐਂਟਨੀ ਬਲਿੰਕਨ ਫਰਵਰੀ ਵਿਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਤਣਾਅ ਵਾਲੀ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦੁਸ਼ਮਣੀ 'ਤੇ ਪੁਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬੀਜਿੰਗ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਪਰ ਇੱਕ ਚੀਨੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਗੁਬਾਰਾ ਅਮਰੀਕਾ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ. ਇਸ ਗੁਬਾਰੇ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ। ਅਮਰੀਕੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਐੱਫ-22 ਰੈਪਟਰ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਕੈਰੋਲੀਨਾ ਦੇ ਤੱਟ 'ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤਾ ਬੀਤ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਬੀਜਿੰਗ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੌਸਮ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਦੌਰਾਨ ਗੁਬਾਰਾ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਅਮਰੀਕੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।
ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਚੀਨ ਦੀ ਇਸ ਦਲੀਲ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਸੂਸੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਸਿਆਸੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ। ਬਲਿੰਕਨ ਨੂੰ ਬੀਜਿੰਗ ਦੀ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰਨੀ ਪਈ। ਇਹ ਚੰਗਿਆੜੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੋਰ ਭੜਕ ਗਈ ਜਦੋਂ ਚੀਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਗੁਬਾਰਾ ਸੁੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਰੀਕੀ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਲੋਇਡ ਆਸਟਿਨ ਦੀ ਫ਼ੋਨ ਕਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੰਚਾਰ ਪੁਲ ਆਪਣੇ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਲਿੰਕਨ ਨੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜਿੰਗ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਉਸਾਰੂ’ ਭਾਸ਼ਣ ਵਜੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਨੇ ਚੀਨ 'ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਵਪਾਰਕ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਨਾ ਹੀ ਚੀਨ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਤਾਈਵਾਨ ਅਤੇ ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਕੜ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸੀ। ਨਾ ਹੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਜਨਤਕ ਮੰਚਾਂ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਬੋਲਣਾ ਘੱਟ ਕੀਤਾ। ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਬਿਡੇਨ ਅਤੇ ਸ਼ੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗਰਮਜੋਸ਼ੀ ਦੀ ਓਨੀ ਹੀ ਘਾਟ ਸੀ ਜਿੰਨੀ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਧੁੱਪ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਸਮਝੌਤੇ ਵੀ ਹੋਏ ਪਰ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਰਿੰਗ ਮਾਸਟਰਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਹੀ ਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਦੇਖਣਾ ਦਿਲਚਸਪ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ 2024 ਵਿੱਚ ਕੌਣ ਆਪਣੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਖੇਡ ਨੂੰ ਚਲਾ ਸਕੇਗਾ।
5 ਆਰਟੀਫਿਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (AI): ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਠੀਕ ਜਾਂ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਧਨ: ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (AI) ਵਾਅਦਾ ਅਤੇ ਜੋਖਮ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ, AI ਨੇ ChatGPIT ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਨਾਲ ਜਨਤਕ ਚੇਤਨਾ ਵਿੱਚ ਫਟਿਆ। 2023 ਵਿੱਚ, ਅਖੌਤੀ ਵੱਡੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਮਾਡਲ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨਾ ਸਿਰਫ ਬਿਹਤਰ ਹੋਈ ਹੈ ਬਲਕਿ ਚੈਟਜੀਪੀਟੀ ਦਾ ਨਵੀਨਤਮ ਸੰਸਕਰਣ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਗਾਮੀ ਨਾਲੋਂ ਦਸ ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉੱਨਤ ਹੈ। ਸਰਕਾਰਾਂ, ਕੰਪਨੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣ ਲਈ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧੇ। ਇਸ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਗਰਮ ਬਹਿਸ ਛੇੜ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਕੀ AI ਮਨੁੱਖੀ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕੀ ਇਹ ਇੱਕ ਪਾਂਡੋਰਾ ਦਾ ਬਾਕਸ ਖੋਲ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਭਵਿੱਖ ਪੈਦਾ ਕਰੇਗਾ। ਆਸ਼ਾਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਿਵੇਂ AI ਇੱਕ ਬੇਮਿਸਾਲ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਫਲਤਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਲ ਗਣਿਤ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ AI ਬਾਰੇ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗੜ ਰਹੀ ਹੈ, ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ।
ਜੈਫਰੀ ਹਿੰਟਨ, ਏਆਈ ਦੇ ਮੋਢੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਨੇ ਏਆਈ ਦੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਬਾਰੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇਣ ਲਈ ਗੂਗਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ। ਐਲੋਨ ਮਸਕ ਅਤੇ ਸਟੀਵ ਵੋਜ਼ਨਿਆਕ ਵਰਗੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਖੁੱਲੇ ਪੱਤਰ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਏਆਈ 'ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਡੂੰਘਾ ਖ਼ਤਰਾ' ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਸੰਦੇਹਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਏਆਈ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਾਅਦੇ ਪਟੜੀ ਤੋਂ ਉਤਰ ਜਾਣਗੇ ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਡਲ ਜਲਦੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਉਟਪੁੱਟ 'ਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣਗੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਅਸਲ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਵਹਾਰ ਤੋਂ ਡਿਸਕਨੈਕਟ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰਾਂ ਏਆਈ ਦੇ ਫਾਇਦਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਜੋਖਮਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਂ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
6. ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਨੇ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਈ... ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਤੋਂ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਸੁਡਾਨ: ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਨੇ ਸੁਡਾਨ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸੁਡਾਨ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2023 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਥੇ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਹੋਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ। ਮਹੀਨੇ ਬੀਤ ਗਏ ਅਤੇ ਝਗੜਾ ਹੋਰ ਡੂੰਘਾ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਜਿਹੇ ਟਕਰਾਅ ਸੂਡਾਨ ਲਈ ਨਵੇਂ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 2019 ਵਿੱਚ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਰੋਹ ਨੇ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਉਮਰ ਅਲ-ਬਸ਼ੀਰ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵੀਂ ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਸੱਤਾ ਵੰਡਣ ਅਤੇ ਚੋਣਾਂ ਵੱਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਨਾਗਰਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਕਤੂਬਰ 2021 ਵਿੱਚ, ਸੂਡਾਨੀ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸਿਜ਼ (SAF) ਦੇ ਮੁਖੀ ਅਬਦੇਲ ਫਤਾਹ ਅਲ-ਬੁਰਹਾਨ ਅਤੇ ਰੈਪਿਡ ਸਪੋਰਟ ਫੋਰਸਿਜ਼ (RSF) ਮਿਲਸ਼ੀਆ ਦੇ ਮੁਖੀ ਮੁਹੰਮਦ ਹਮਦਾਨ 'ਹੇਮੇਦਤੀ' ਦਗਾਲੋ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਦਸੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ, ਦੋਵੇਂ ਆਦਮੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਦਬਾਅ ਅੱਗੇ ਝੁਕ ਗਏ। ਨਾਗਰਿਕ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ।
ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਨੇ ਬੁਰਹਾਨ ਅਤੇ ਹੇਮੇਦਤੀ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰੀ 'ਤੇ ਲਿਆਂਦਾ। RSF ਨੂੰ SAF ਵਿੱਚ ਏਕੀਕਰਨ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਦੋਵਾਂ ਆਗੂਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਇਹ ਸਮਝੌਤਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਿਆ। 15 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2023 ਨੂੰ, RSF ਬਲਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ SAF ਬੇਸਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ ਜੰਗਬੰਦੀ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਕੋਈ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੱਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਉਤਾਵਲੇ ਦੋ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ 'ਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਬੰਬ ਚਲਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਤਝੜ ਤੱਕ RSF ਨੇ ਸੂਡਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖਾਰਟੂਮ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਜਦੋਂ ਕਿ SAF ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੁੱਖ ਬੰਦਰਗਾਹ ਪੋਰਟ ਸੁਡਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਦਾਰਫੁਰ ਵਿਚ ਅਜੇ ਵੀ ਭਿਆਨਕ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਹੀ ਥਾਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਆਰਐਸਐਫ ਦੇ ਪੂਰਵਜ, ਜੰਜਵੀਦ ਨੇ 2000 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰ ਦੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਅਰਬ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਨਸਲੀ-ਸਫਾਈ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸਾਲ ਖ਼ਤਮ ਹੋਇਆ, ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ 10,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 5.6 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ, ਜਾਂ ਸੁਡਾਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 15 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ, ਅਣਪਛਾਤੇ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਪਨ ਲੈਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਏ।
7. ਤੁਰਕੀ ਅਤੇ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਭੂਚਾਲ : ਫਰਵਰੀ 2023 ਵਿੱਚ, ਤੁਰਕੀਏ ਅਤੇ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਭੂਚਾਲ ਆਏ। ਪਹਿਲਾ ਭੂਚਾਲ, 7.8 ਮਾਪੀ ਗਿਆ, ਸਵੇਰੇ 4:15 ਵਜੇ ਆਇਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਪਹਿਰ 1:24 ਵਜੇ 7.5 ਦਾ ਦੂਜਾ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਝਟਕੇ ਵੀ ਆਏ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਮਾਰਤਾਂ ਢਹਿ ਗਈਆਂ। ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਤੁਰਕੀ ਵਿੱਚ 59,000 ਅਤੇ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ 8,000 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
8. ਕਿੰਗ ਚਾਰਲਸ III ਦਾ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਸਮਾਰੋਹ (06 ਮਈ 2023): ਕਿੰਗ ਚਾਰਲਸ III 40ਵਾਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਣ ਗਿਆ ਜਦੋਂ 6 ਮਈ ਨੂੰ ਲੰਡਨ ਦੇ ਵੈਸਟਮਿੰਸਟਰ ਐਬੇ ਵਿਖੇ ਉਸਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।
9. ਹੜਤਾਲ 'ਤੇ ਹਾਲੀਵੁੱਡ (ਮਈ ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ): ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਜਨਰੇਟਿਵ AI ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਡਰ 2023 ਵਿੱਚ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਿਆ। ਜਿੱਥੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 'ਤੇ ਰੋਕ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮਈ ਵਿਚ ਹੜਤਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਟਿਨਸਲਟਾਊਨ ਵਿੱਚ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੜਤਾਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੈਰ-ਏ-ਲਿਸਟਰਾਂ ਲਈ ਚੰਗਾ ਜੀਵਨ ਕਮਾਉਣਾ ਲਗਭਗ ਅਸੰਭਵ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਹੈ ਕਿ AI ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਕਲੋਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੜਤਾਲ ਨੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਕੰਮ 'ਤੇ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦੇ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਸਟੂਡੀਓ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸੌਦੇ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੈਂਕੜੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ੋਅ ਅਤੇ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਹੋ ਗਈ।
10. ਟਾਈਟਨ ਪਣਡੁੱਬੀ ਘਟਨਾ: 18 ਜੂਨ, 2023 ਨੂੰ, ਟਾਈਟਨ ਨਾਮਕ ਸਬਮਰਸੀਬਲ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਲੋਕ ਸਵਾਰ ਸਨ, ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਨਿਊਫਾਊਂਡਲੈਂਡ ਦੇ ਤੱਟ ਤੋਂ ਉੱਤਰੀ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਏ। ਮਲਬੇ ਵਾਲੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਗੋਤਾਖੋਰੀ ਦੌਰਾਨ, 1 ਘੰਟੇ 45 ਮਿੰਟ ਲਈ ਸੰਪਰਕ ਟੁੱਟ ਗਿਆ।
11. ਵੈਗਨਰ ਗਰੁੱਪ ਬਗਾਵਤ: 23 ਜੂਨ, 2023 ਨੂੰ, ਵੈਗਨਰ ਗਰੁੱਪ, ਇੱਕ ਰੂਸੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਫੰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਰਧ ਸੈਨਿਕ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਮਿਲਟਰੀ ਕੰਪਨੀ, ਨੇ ਰੂਸੀ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਅਤੇ ਵੈਗਨਰ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਨੇਤਾ, ਯੇਵਗੇਨੀ ਪ੍ਰਿਗੋਜਿਨ ਵਿਚਕਾਰ ਵਧਦੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਗਾਵਤ ਕੀਤੀ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ, 24 ਜੂਨ, 2023 ਨੂੰ, ਝਗੜੇ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ।
12. ਪ੍ਰਿਗੋਜਿਨ ਦਾ ਕਤਲ : 23 ਅਗਸਤ ਨੂੰ, ਵੈਗਨਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿਗੋਜਿਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੇ ਆਦਮੀ ਦਮਿਤਰੀ ਉਟਕਿਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਜੈੱਟ ਮਾਸਕੋ ਦੇ ਨੇੜੇ ਟਵਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਰੈਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, ਰੂਸੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਡੀਐਨਏ ਟੈਸਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ।
