ETV Bharat / business

ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਿਵਸ: ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਵਿਚਾਲੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੇਬਰ ਸੰਕਟ - ਮਈ ਦਿਵਸ

ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਮਾਨੀਟਰਿੰਗ ਇੰਡੀਅਨ ਆਰਥਿਕਤਾ (ਸੀਐਮਈਈ) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ 26 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ 35.4% ਰਹਿ ਗਈ, ਜਦ ਕਿ 22 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਖਤਮ ਹੋਏ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਇਹ 42.6% ਸੀ।

ਫ਼ੋਟੋ।
ਫ਼ੋਟੋ।
author img

By

Published : May 1, 2020, 1:05 PM IST

ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਲਹਿਰ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ 1 ਮਈ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਸਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਿਵਸ ਸਮਾਰੋਹ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੂੰ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪੀ ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਫੈਕਟਰੀਆਂ, ਰੈਸਟੋਰੈਂਟਾਂ, ਦੁਕਾਨਾਂ, ਨਿਰਮਾਣ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਾਰੋਬਾਰ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਲਈ ਬੰਦ ਹਨ। ਸੈਂਕੜੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਆਮਦਨੀ ਦੇ ਕੋਈ ਮੌਕੇ ਨਹੀਂ ਬਚੇ ਹਨ।

ਲੇਬਰ, ਸਪਲਾਈ ਚੇਨ ਅਤੇ ਤਾਲਾਬੰਦੀ
ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ, ਫੈਕਟਰੀਆਂ, ਉਦਯੋਗਾਂ, ਗੁਦਾਮਾਂ, ਆਵਾਜਾਈ ਅਤੇ ਵੰਡ ਵਿਚ ਲੇਬਰ ਦੀ ਭਾਰੀ ਘਾਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਪਲਾਈ ਲੜੀ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਕਾਰੋਬਾਰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਕਿਰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ 20% ਨੂੰ ਤਾਇਨਾਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਘੱਟ ਸਮਰੱਥਾ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਤਾਲਾਬੰਦੀ
ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਲਗਭਗ 10 ਲੱਖ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਉਪਲੱਬਧਤਾ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਅਤੇ ਮਕੈਨੀਕਲ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਕਲਪਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਝੋਨੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਨਾਲੋਂ ਕਪਾਹ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲੇਬਰ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੋ ਕਿ 2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਲਗਭਗ 24 ਲੱਖ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਮਾਰਕੀਟ ਅਤੇ ਮਾਈਗਰੇਸ਼ਨ ਰੁਝਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ
ਮਾਹਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਹਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਿਰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਸ਼ਾਇਦ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਤਨਖਾਹ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਲੇਬਰ
ਲੇਬਰ ਬਿਊਰੋ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਦੇ 46.5 ਕਰੋੜ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਰੀਬ 12 ਕਰੋੜ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਹਨ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 25 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 12 ਫੀਸਦ ਆਮਦਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਸਧਾਰਣ ਲੇਬਰ ਉੱਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਲਹਿਰ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ 1 ਮਈ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਸਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਿਵਸ ਸਮਾਰੋਹ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੂੰ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪੀ ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਫੈਕਟਰੀਆਂ, ਰੈਸਟੋਰੈਂਟਾਂ, ਦੁਕਾਨਾਂ, ਨਿਰਮਾਣ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਾਰੋਬਾਰ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਲਈ ਬੰਦ ਹਨ। ਸੈਂਕੜੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਆਮਦਨੀ ਦੇ ਕੋਈ ਮੌਕੇ ਨਹੀਂ ਬਚੇ ਹਨ।

ਲੇਬਰ, ਸਪਲਾਈ ਚੇਨ ਅਤੇ ਤਾਲਾਬੰਦੀ
ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ, ਫੈਕਟਰੀਆਂ, ਉਦਯੋਗਾਂ, ਗੁਦਾਮਾਂ, ਆਵਾਜਾਈ ਅਤੇ ਵੰਡ ਵਿਚ ਲੇਬਰ ਦੀ ਭਾਰੀ ਘਾਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਪਲਾਈ ਲੜੀ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਕਾਰੋਬਾਰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਕਿਰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ 20% ਨੂੰ ਤਾਇਨਾਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਘੱਟ ਸਮਰੱਥਾ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਤਾਲਾਬੰਦੀ
ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਲਗਭਗ 10 ਲੱਖ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਉਪਲੱਬਧਤਾ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਅਤੇ ਮਕੈਨੀਕਲ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਕਲਪਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਝੋਨੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਨਾਲੋਂ ਕਪਾਹ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲੇਬਰ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੋ ਕਿ 2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਲਗਭਗ 24 ਲੱਖ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਮਾਰਕੀਟ ਅਤੇ ਮਾਈਗਰੇਸ਼ਨ ਰੁਝਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ
ਮਾਹਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਹਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਿਰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਸ਼ਾਇਦ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਤਨਖਾਹ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਲੇਬਰ
ਲੇਬਰ ਬਿਊਰੋ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਦੇ 46.5 ਕਰੋੜ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਰੀਬ 12 ਕਰੋੜ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਹਨ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 25 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 12 ਫੀਸਦ ਆਮਦਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਸਧਾਰਣ ਲੇਬਰ ਉੱਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ETV Bharat Logo

Copyright © 2025 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.