ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ— ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਚ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਦੇ ਲਾਲਚੌਂਕ 'ਤੇ ਤਿਰੰਗਾ ਲਹਿਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ 2 ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਰਖੀਆਂ ਬਟੋਰੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਮੁਰਲੀ ਮਹਨੋਹਰ ਜੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਸਨ। ਉਹ ਸਾਲ 1992 ਸੀ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੁਰਲੀ ਮਨੋਹਰ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ 1991 ਵਿੱਚ ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਏਕਤਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਆਯੋਜਕ ਸਨ। ਯਾਨੀ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਰੂਟ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰੁਕਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁੱਝ ਤੈਅ ਕਰਨਾ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੀ।
ਉਸ ਯਾਤਰਾ 'ਚ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੁਰਲੀ ਮਨੋਹਰ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਇਕ ਇੰਟਰਵਿਊ 'ਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਸਫਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਮੋਦੀ ਦੇ ਹੱਥ 'ਚ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ, 'ਸਫ਼ਰ ਲੰਬਾ ਸੀ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇੰਚਾਰਜ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਾਲਮੇਲ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਯਾਤਰਾ ਨਿਰਵਿਘਨ ਚੱਲੇ, ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਬਣੀ ਰਹੇ, ਸਭ ਕੁਝ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਬੜੀ ਮੁਹਾਰਤ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।
ਇਕ ਮੀਡੀਆ ਚੈਨਲ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਮੁਰਲੀ ਮਨੋਹਰ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦਾ ਮਕਸਦ ਬਹੁਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, 'ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਾਲਾਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਆਉਂਦੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਸੀ। ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਜ਼ਮੀਨੀ ਸਰਵੇਖਣ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਸਾਹਨੀ, ਆਰਿਫ਼ ਬੇਗ ਅਤੇ ਮੈਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ 10-12 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਗਏ।
ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ' ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਹ ਵੀ ਦੇਖਣ ਗਏ ਸਨ। ਉਥੋਂ ਕੱਢੇ ਗਏ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਤਾਂ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਘਾਟੀ ਵਿਚ ਜੋ ਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿਰੋਧੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ। ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਉਹ ਦੌਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਧੜੇ ਸਨ। ਜੋਸ਼ੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਦੋਵੇਂ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਕੌਣ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਰਤ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ।
ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਏਕਤਾ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੱਕ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਰੱਖਣ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਯਾਤਰਾ ਸੀ, ਇਹ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਿਆ। ਉਦੇਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਤਿਰੰਗੇ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਵੱਖ ਨਾ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਇੱਕ ਮੀਡੀਆ ਚੈਨਲ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਜੋਸ਼ੀ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਡੇ ਲਹਿਰਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਥੇ ਤਿਰੰਗਾ ਨਹੀਂ ਲਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਏਕਤਾ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਉਥੇ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਤਿਰੰਗੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਤਿਰੰਗਾ ਕਿਵੇਂ ਲਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਤਿਰੰਗਾ ਉਥੇ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਝੰਡੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗੇ ਸਨ। ਉਥੇ ਸਥਿਤੀ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਸੀ। ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਾਲਾਤ ਬਦਲ ਗਏ।
