ETV Bharat / bharat

Sickle Cell Disease : ICMR ਨੇ ਮਿਆਰੀ ਇਲਾਜ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਰੀ , ਦਿੱਤੀ ਇਹ ਸਲਾਹ

ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਸਰਚ (ICMR) ਨੇ ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ICMR RELEASED STANDARD TREATMENT GUIDELINES FOR SICKLE CELL DISEASE
Sickle Cell Disease : ICMR ਨੇ ਮਿਆਰੀ ਇਲਾਜ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਰੀ , ਦਿੱਤੀ ਇਹ ਸਲਾਹ
author img

By

Published : May 8, 2023, 10:13 PM IST

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਸਰਚ (ICMR) ਨੇ ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਰੋਗ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਆਰੀ ਇਲਾਜ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ICMR ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਹ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ (ਖੰਘ, ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਤਕਲੀਫ਼, ​​ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰਦ) ਜਾਂ ਹਾਈਪੌਕਸੀਆ ਲਈ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ : ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਰੋਗ (ਐਸਸੀਡੀ) ਇੱਕ ਵਿਰਾਸਤੀ ਖੂਨ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੈੱਲ ਜਲਦੀ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਹਤਮੰਦ ਲਾਲ ਰਕਤਾਣੂਆਂ (ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਅਨੀਮੀਆ) ਦੀ ਘਾਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖੂਨ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਰੋਕ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ, ST ਵਿੱਚ 86 ਵਿੱਚੋਂ 1 ਜਨਮ ਨੂੰ SCD ਹੈ। ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ ਕ੍ਰੋਨਿਕ ਅਨੀਮੀਆ, ਅਚਾਨਕ ਦਰਦ, ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਸੋਜ, ਜਲਦੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਥਕਾਵਟ, ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ, ਪੇਟ ਦੀ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਆਦਿ।

ICMR ਨੇ SCD ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਲਦੀ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਐਸਸੀਡੀ ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ (ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ) ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਨਤੀਜਾ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਮੌਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ICMR ਅਧਿਐਨ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ SCD ਦੀਆਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ, ਹੈਪੇਟੋਪੈਥੀ, ਪੁਰਾਣੀ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਹਾਈਪਰਸਪਲਨਿਜ਼ਮ, ਫੇਮਰ ਦਾ ਅਵੈਸਕੁਲਰ ਨਿਊਰੋਸਿਸ, ਲੱਤਾਂ ਦੇ ਫੋੜੇ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ICMR ਦਾ ਅਧਿਐਨ: ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ SCD ਕੈਰੀਅਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੱਛਣ ਰਹਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ICMR ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿਰਫ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨਾ ਹੈ। ICMR ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦਰਦ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਪੈਰਾਸੀਟਾਮੋਲ, ਡਾਇਕਲੋਫੇਨੈਕ ਜਾਂ ਟ੍ਰਾਮਾਡੋਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ICMR ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਅਨੁਸਾਰ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਵੀ SCD ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ICMR ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਪੈਨਿਸਿਲਿਨ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲੈਕਸਿਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਟੀਕਾਕਰਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਨਾਮਾਂਕਣ ਲਈ ਪੁਆਇੰਟ ਆਫ਼ ਕੇਅਰ (POC) ਟੈਸਟਿੰਗ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ।

  1. Bladder Cancer: ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕੈਂਸਰ ਹੋਣ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਖ਼ਤਰਾ, ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ
  2. Glowing Skin: ਚਮਕਦਾਰ ਚਮੜੀ ਪਾਉਣ ਲਈ ਅਪਣਾਓ ਇਹ ਪੰਜ ਟਿਪਸ
  3. Sleeping Right After Eating: ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਤਰੁੰਤ ਬਾਅਦ ਸੌਣਾ ਹੋ ਸਕਦੈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ, ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ

ICMR ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 'ਜੇ ਮਾਂ ਇੱਕ ਦਾਤਰੀ ਸੈੱਲ ਕੈਰੀਅਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਿਤਾ ਦਾ ਟੈਸਟ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਪਿਤਾ ਦਾ ਟੈਸਟ ਪਾਜ਼ਿਟਿਵ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਦੇ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ (ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵਾਲੇ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ) ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕਬਾਇਲੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਬਾਇਲੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੇਖਭਾਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ SCD ਸਹਾਇਤਾ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਸਰਚ (ICMR) ਨੇ ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਰੋਗ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਆਰੀ ਇਲਾਜ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ICMR ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਹ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ (ਖੰਘ, ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਤਕਲੀਫ਼, ​​ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰਦ) ਜਾਂ ਹਾਈਪੌਕਸੀਆ ਲਈ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ : ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਰੋਗ (ਐਸਸੀਡੀ) ਇੱਕ ਵਿਰਾਸਤੀ ਖੂਨ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੈੱਲ ਜਲਦੀ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਹਤਮੰਦ ਲਾਲ ਰਕਤਾਣੂਆਂ (ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਅਨੀਮੀਆ) ਦੀ ਘਾਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖੂਨ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਰੋਕ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ, ST ਵਿੱਚ 86 ਵਿੱਚੋਂ 1 ਜਨਮ ਨੂੰ SCD ਹੈ। ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਿਕਲ ਸੈੱਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ ਕ੍ਰੋਨਿਕ ਅਨੀਮੀਆ, ਅਚਾਨਕ ਦਰਦ, ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਸੋਜ, ਜਲਦੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਥਕਾਵਟ, ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ, ਪੇਟ ਦੀ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਆਦਿ।

ICMR ਨੇ SCD ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਲਦੀ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਐਸਸੀਡੀ ਲਾਲ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ (ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ) ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਨਤੀਜਾ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਮੌਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ICMR ਅਧਿਐਨ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ SCD ਦੀਆਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ, ਹੈਪੇਟੋਪੈਥੀ, ਪੁਰਾਣੀ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਹਾਈਪਰਸਪਲਨਿਜ਼ਮ, ਫੇਮਰ ਦਾ ਅਵੈਸਕੁਲਰ ਨਿਊਰੋਸਿਸ, ਲੱਤਾਂ ਦੇ ਫੋੜੇ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ICMR ਦਾ ਅਧਿਐਨ: ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ SCD ਕੈਰੀਅਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੱਛਣ ਰਹਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ICMR ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿਰਫ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨਾ ਹੈ। ICMR ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦਰਦ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਪੈਰਾਸੀਟਾਮੋਲ, ਡਾਇਕਲੋਫੇਨੈਕ ਜਾਂ ਟ੍ਰਾਮਾਡੋਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ICMR ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਅਨੁਸਾਰ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਵੀ SCD ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ICMR ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਪੈਨਿਸਿਲਿਨ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲੈਕਸਿਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਟੀਕਾਕਰਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਨਾਮਾਂਕਣ ਲਈ ਪੁਆਇੰਟ ਆਫ਼ ਕੇਅਰ (POC) ਟੈਸਟਿੰਗ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ।

  1. Bladder Cancer: ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕੈਂਸਰ ਹੋਣ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਖ਼ਤਰਾ, ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ
  2. Glowing Skin: ਚਮਕਦਾਰ ਚਮੜੀ ਪਾਉਣ ਲਈ ਅਪਣਾਓ ਇਹ ਪੰਜ ਟਿਪਸ
  3. Sleeping Right After Eating: ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਤਰੁੰਤ ਬਾਅਦ ਸੌਣਾ ਹੋ ਸਕਦੈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ, ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ

ICMR ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 'ਜੇ ਮਾਂ ਇੱਕ ਦਾਤਰੀ ਸੈੱਲ ਕੈਰੀਅਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਿਤਾ ਦਾ ਟੈਸਟ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਪਿਤਾ ਦਾ ਟੈਸਟ ਪਾਜ਼ਿਟਿਵ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਦੇ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ (ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵਾਲੇ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ) ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕਬਾਇਲੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਬਾਇਲੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੇਖਭਾਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ SCD ਸਹਾਇਤਾ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.