ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼: ਇਸ ਸਾਲ ਹਿਮਾਚਲ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਲੋ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸੇਬ ਵੇਚਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸੇਬ ਕਿਲੋ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵਿਕਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਾਕਾਰਾਤਮਕ ਅਸਰ ਬਾਗਬਾਨਾਂ 'ਤੇ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਾਰਨ ਬਾਗਬਾਨ ਬਾਹਰੀ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੇਬ ਵੇਚਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੇਬ ਵੇਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ 55 ਫੀਸਦੀ ਬਾਗਬਾਨਾਂ ਨੇ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੇਬ ਵੇਚੇ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਇੱਥੇ ਸਿਰਫ 40 ਫੀਸਦੀ (Himachal Apple growers reached mandis) ਕਿਸਾਨ ਹੀ ਸੇਬ ਵੇਚਦੇ ਸਨ। ਬਾਕੀ ਬਾਗਬਾਨ ਬਾਹਰਲੇ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਪਰ ਇਸ ਵਾਰ ਘੱਟ ਲੋਕ ਬਾਹਰੀ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਸੇਬ ਹਿਮਾਚਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵੇਚੇ।
ਸੇਬ ਉਤਪਾਦਕ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇ ਰਹੇ ਪਹਿਲ : ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਫਲ ਮੰਡੀਆਂ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਬਾਗਬਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੇਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਫਲਾਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਭਾਅ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਮਿਲ ਸਕਣ। ਸੇਬਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਣ ਵਿੱਚ ਬਾਗਬਾਨਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਖ਼ਰਚਾ ਝੱਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਬਾਗਬਾਨ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀ ਬਜਾਏ ਬਾਹਰਲੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਬ ਵੇਚਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਗਬਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੇਬਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮੁੱਲ ਨਾ ਮਿਲਣਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਸੇਬਾਂ ਦੇ ਭਾਅ ਡੱਬਿਆਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਤੈਅ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਪਰ ਸੇਬਾਂ ਦੇ ਭਾਅ ਉਸ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸੂਬੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। 60 ਫੀਸਦੀ ਦੇ ਕਰੀਬ ਬਾਗਬਾਨ ਆਪਣੇ ਸੇਬ ਬਾਹਰਲੇ ਰਾਜਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੇਚਦੇ ਸਨ ਪਰ ਇਸ ਵਾਰ ਸੇਬਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ।
ਹਿਮਾਚਲ 'ਚ 55 ਫੀਸਦੀ ਸੇਬ ਹੀ ਵਿਕਿਆ : ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਮਾਰਕਟਿੰਗ ਬੋਰਡ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਸਾਲ ਸਿਰਫ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ 'ਚ ਹੀ 55 ਫੀਸਦੀ ਸੇਬ ਵਿਕ ਗਏ। ਸੂਬੇ 'ਚ ਹੁਣ ਤੱਕ 1.08 ਕਰੋੜ ਸੇਬ ਦੇ ਡੱਬੇ ਵਿਕ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 60 ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਡੱਬੇ ਸਿਰਫ਼ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਿਕ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਭਾਵ 55 ਫੀਸਦੀ ਸੇਬ ਸੂਬੇ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਿਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਸਿਰਫ 48 ਲੱਖ ਸੇਬ ਦੇ ਡੱਬੇ ਨਿਕਲੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਸਿਰਫ 45 ਫੀਸਦੀ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਤੱਕ ਹਿਮਾਚਲ 'ਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸੇਬ ਦਾ 60 ਫੀਸਦੀ ਸਿੱਧਾ ਬਾਹਰੀ ਮੰਡੀਆਂ 'ਚ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹਿਮਾਚਲ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 40 ਫ਼ੀਸਦੀ ਸੇਬ ਹੀ ਵਿਕਦੇ ਸਨ। ਹਿਮਾਚਲ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਛੋਟੇ ਬਾਗਵਾਨ ਸੇਬ ਵੇਚਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਵੱਡੇ ਬਾਗਾਂ ਵਾਲੇ ਬਾਹਰ ਘੁੰਮਦੇ ਸਨ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਸੇਬਾਂ ਦੇ ਕੁੱਲ 3.36 ਕਰੋੜ ਪੇਟੀਆਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਹਿਮਾਚਲ ਵਿੱਚ ਹੀ 1.40 ਕਰੋੜ ਬਕਸੇ ਸੇਬਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਡੱਬੇ ਹਿਮਾਚਲ ਤੋਂ (Himachal Apple Season) ਹੀ ਨਿਕਲੇ ਸਨ।
ਸੇਬ ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਲਾਭ: ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਸਾਲ ਕਿਲੋ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸੇਬ ਵੇਚਣ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਲੋ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸੇਬ ਵਿਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਸੇਬ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵੇਚੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਯਾਨੀ ਸੇਬਾਂ ਦੇ ਭਾਅ ਡੱਬਿਆਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਤੈਅ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਡੱਬੇ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 35 ਕਿਲੋ ਸੇਬ ਭਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲਾਂ 32-35 ਕਿਲੋ ਸੇਬਾਂ ਦਾ ਡੱਬਾ ਮਿਆਰੀ 20-22 ਕਿਲੋ ਸੇਬ ਦੇ ਡੱਬੇ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵਿਕਦਾ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਵਾਰ ਇਸ ’ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਕੁਝ ਕਮਿਸ਼ਨ ਏਜੰਟਾਂ ਨੇ ਮਨਮਾਨੀਆਂ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਬਾਗਬਾਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ 'ਚ ਸੇਬ ਵੇਚਣ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਬਾਹਰੀ ਮੰਡੀਆਂ 'ਚ ਬਕਸਿਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵੇਚੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ ਸੇਬ: ਭਾਵੇਂ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ 'ਚ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸੇਬ ਵੇਚਣ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਸੂਬੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ 'ਚ ਸੇਬ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵੇਚੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਸਿਰਫ਼ ਬਕਸੇ। ਬਾਗਬਾਨਾਂ ਨੂੰ ਡੱਬਿਆਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਹੀ ਰੇਟ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ 'ਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ।
ਘੱਟ ਫਸਲ ਕਾਰਨ ਸਥਾਨਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵੀ ਵਧੀਆਂ ਭਾਅ: ਹਿਮਾਚਲ 'ਚ ਇਸ ਵਾਰ ਸੇਬ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਘੱਟ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਬਾਗਬਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੇਬਾਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਰੇਟ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕੁਆਲਿਟੀ ਦੀ ਸ਼ਾਹੀ ਕਿਸਮ, ਜੋ ਕਿ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਦੀ ਕੀਮਤ 120 ਤੋਂ 130 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ (Himachal Apple Sale) ਬਾਗਬਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੂਬੇ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ 2800 ਤੋਂ 3000 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਡੱਬਾ ਭਾਅ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕੁਝ ਬਾਗਬਾਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ਾਹੀ ਸੇਬ ਵੀ ਇੱਥੇ 150 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਵਿਕਦਾ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਬਾਹਰਲੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੇਟਾਂ ’ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ, ਤਾਂ ਸੇਬ ਬਾਹਰੋਂ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਦੇ ਸਨ ਜਦਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਡੱਬਿਆਂ ਦਾ ਵਜ਼ਨ 27 ਤੋਂ 28 ਕਿਲੋ ਸੀ। ਇਸ ਵਾਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪਈ ਕਿਉਂਕਿ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੇਬਾਂ ਦੀ ਆਮਦ ਘੱਟ ਸੀ। ਫਸਲ ਘੱਟ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤਾ ਸੇਬ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਗਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਭਾਰੀ ਫ਼ਸਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਸਥਾਨਕ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੇਬਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੇਬਾਂ ਦੇ ਭਾਅ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਇਸ ਵਾਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
ਆੜ੍ਹਤੀਏ ਸੇਬ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਪ੍ਰੋਪੇਗੰਡਾ: ਸਾਂਝੇ ਕਿਸਾਨ ਮੰਚ ਦੇ ਕਨਵੀਨਰ ਹਰੀਸ਼ ਚੌਹਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਕਿਲੋ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸੇਬ ਵੇਚਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦੇ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਨਤੀਜੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। ਇਹ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਤੱਕ 60 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੇਬ ਬਾਹਰਲੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਇਸ ਵਾਰ ਘੱਟ ਸੇਬ ਨਿਕਲੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਕਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਏਜੰਟ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਰਹੇ ਕਿ ਸੇਬ ਕਿਲੋ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵੇਚ ਕੇ ਉਤਪਾਦਕ ਬਾਹਰੀ ਮੰਡੀਆਂ ਵੱਲ ਰੁਖ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਮਹਿਜ਼ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਕਿਲੋ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸੇਬ ਵੇਚਣ ਕਾਰਨ ਬਾਗਬਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚੰਗਾ ਭਾਅ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪਈ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਸੇਬ ਬਾਹਰੀ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਦੇ ਸਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਸ ਵਾਰ ਘੱਟ ਬਾਗ ਹੀ ਨਿਕਲੇ ਹਨ।
