ਉਤਰਾਖੰਡ: ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਹੁਣ ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਖੇਤੀ ਕਰਕੇ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਫਲ ਅਤੇ ਹਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਉਗਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਫਾਇਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਪਰ ਹੁਣ ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਅਲਮੋੜਾ ਦੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਦਿਗਵਿਜੇ ਸਿੰਘ ਪਿਛਲੇ ਇਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮਿੱਟੀ ਯਾਨੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਮਦਦ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਅਲਮੋੜਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਹਨ। ਦਿਗਵਿਜੇ ਸਿੰਘ ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਸਲਾਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੌਸਮੀ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਿੱਲੀ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਮਹਾਨਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮੰਗ ਹੈ।
ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕਿਸਾਨ: ਦਿਗਵਿਜੇ ਸਿੰਘ ਬੋਰਾ ਅਲਮੋੜਾ ਦੇ ਸਿਆਹੀ ਦੇਵੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ 20 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕਿਰਾਏਦਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਨਾਲ ਮੌਸਮੀ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜੁਟਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਉਸ ਨੇ ਹੁਣ ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਦਿਗਵਿਜੇ ਸਿੰਘ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਿਸਾਲ ਬਣ ਗਏ ਹਨ।
ਦਿਗਵਿਜੇ ਸਿੰਘ ਬੋਰਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਬਾਹਰੀ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ 500 ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪੋਲੀਹਾਊਸ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਯੂਨਿਟ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਲਾਦ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਧੀ ਦਰਜ਼ਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਇਕ ਕੰਪਨੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਦੂਜੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਵਧੀ ਮੰਗ: ਉਹ ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ ਏਅਰ ਕੰਡੀਸ਼ਨਡ ਵੈਨ ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਲਖਨਊ ਸਮੇਤ ਕਈ ਮਹਾਨਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਲਾਦ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਭੇਜਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜ ਤਾਰਾ ਹੋਟਲਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੱਤ ਤਾਰਾ ਹੋਟਲਾਂ ਤੱਕ ਇਸ ਦੀ ਮੰਗ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਦੀ ਸਲਾਦ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵੇਚ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਸਲਾਦ 'ਚ ਉਹ ਓਕਲੀਫ ਲੈਟੂਸ, ਲੋਕਾਰਨੋ ਲੈਟੂਸ, ਰੈਡੀਚਿਓ ਲੈਟੂਸ, ਫ੍ਰੀਜ਼ੀਅਨ ਲੈਟੂਸ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਉਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਦੀ ਖਪਤ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਮੁਨਾਫਾ: ਦਿਗਵਿਜੇ ਬੋਰਾ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ, ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਦੀ ਖਪਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਚਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਧਦੇ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ 'ਚ ਵੀ ਸਹਾਈ ਸਿੱਧ ਹੋਵੇਗੀ। ਦੂਜਾ ਇਸ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਉਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਬਿਮਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿਚ ਵੀ ਘੱਟ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।
ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਵਧੀਆ ਅਤੇ ਤਾਜ਼ੀ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਣਗੀਆਂ। ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਵੀ ਘੱਟ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਕੋਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਘਰ ਬੈਠੇ ਤਾਜ਼ੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਉਗਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਗੇ। ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਖੇਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਜਲਦੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਕੀ ਹੈ: ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਉਗਾਉਣ ਦੀ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਦਰੱਖਤਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਾਈਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਛੇਕ ਕਰਕੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਸਾਰੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਹ ਪਾਈਪ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤਰਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਝਾੜ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਵੀ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣ ਵਾਲੀ ਤਕਨੀਕ: ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਪਾਈਪ 'ਚ ਛੇਕ ਬਣਾ ਕੇ ਪੌਦੇ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮੋਟਰ ਵੀ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਧਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪੋਸ਼ਣ ਵੀ ਇਸ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਘੱਟ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਪੌਦੇ ਲਗਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕ ਪਾਈਪਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੌ ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਵਿੱਚ 200 ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੌਦੇ ਲਗਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕ ਇੱਕ ਯੂਨਾਨੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜੋ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਹਾਈਡਰੋ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਪੋਨੋਜ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿਰਤ ਇਕੱਠੇ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸ਼ਬਦ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਯਾਨੀ ਕਿ ਜਿਸ ਤਕਨੀਕ 'ਚ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਉਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਪੋਨਿਕਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:- ਯੂਪੀ ਦਾ ਮਾਫੀਆ ਰਾਜ: ਗਰਲਫ੍ਰੈਂਡ, ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ 'ਸੁਪਾਰੀ ਕਿਲਰ' ਦੇ ਖ਼ੂਨੀ ਕਿੱਸੇ
