ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਦਿਵਸ (ਡਬਲਯੂਐਮਬੀਡੀ) ਹਰ ਸਾਲ ਮਈ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣਿਕ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਲੋੜ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਹਰ ਸਾਲ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਜਨਤਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਡਬਲਯੂਐਮਬੀਡੀ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ, ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ, ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਉੱਤੇ ਹੱਦ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਧ ਰਹੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਇਹ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਸਾਲ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤਿਉਹਾਰ ਮਈ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਿਉਂ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪੰਛੀ
ਏਵੀਅਨ ਪਰਵਾਸ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਚਮਤਕਾਰ ਹੈ। ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਖਵਾਉਣ-ਪਿਆਉਣ, ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਜਗ੍ਹਾ ਲੱਭਣ ਲਈ ਸੈਂਕੜੇ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਿੱਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਤੈਅ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਜਨਨ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਸਥਿਤੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਕੂਲ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਬਿਹਤਰ ਹਾਲਤਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਉਡਾਣ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਮਾਈਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਰੀਕੇ ਹਨ।
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੰਛੀ ਉੱਤਰੀ ਪ੍ਰਜਨਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਦੱਖਣੀ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਝ ਪੰਛੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਸਲ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤੱਟਵਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦਾ ਅਨੰਦ ਲੈਣ ਲਈ ਉੱਤਰੀ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਖਿਤਿਜੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਪੰਛੀ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜ ਵੱਲ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਕੋਲ ਤੇਜ਼ ਤੇ ਲੰਮੀ ਦੂਰੀਆਂ ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਲਈ ਸਹੀ ਰੂਪ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ। ਅਕਸਰ, ਉਸ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਬਹੁਤ ਲੰਬੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰੈੱਡ ਨੋਟ ਪੰਛੀ ਉਹ ਪੰਛੀ ਹੈ ਜੋ ਲੰਬੇ ਲੰਬੇ ਰਸਤੇ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ 16000 ਕਿੱਮੀ ਤੱਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਇਬੇਰੀਆ ਅਤੇ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਤੱਟ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਠੰਡ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਨਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੱਝ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵੀ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਦਿਵਸ (ਡਬਲਯੂਐਮਬੀਡੀ) ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਵਰਲਡ ਮਾਈਗਰੇਟਰੀ ਬਰਡਜ਼ ਡੇਅ (ਡਬਲਯੂਐਮਬੀਡੀ) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 2006 ਵਿੱਚ ਸੈਕਟਰੀਏਟ ਦੁਆਰਾ ਅਫ਼ਰੀਕਾ-ਯੂਰਸੀਅਨ ਮਾਈਗਰੇਟਰੀ ਵਾਟਰਬਰਡਜ਼ (ਆਵਾ) ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਮਝੌਤੇ ਲਈ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਟੈਕਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਸਕੱਤਰੇਤ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਿਨ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰ 1993 ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਯੂ ਐੱਸ ਫਿਸ਼ ਐਂਡ ਵਾਈਲਡ ਲਾਈਫ਼ ਸਰਵਿਸ, ਸਮਿਥਸੋਨੀਅਨ ਮਾਈਗਰੇਟਰੀ ਬਰਡ ਸੈਂਟਰ ਅਤੇ ਓਰਨੀਥੋਲੋਜੀ ਦੀ ਕੋਰਨੇਲ ਲੈਬਾਰਟਰੀ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਈਗਰੇਟਰੀ ਬਰਡ ਡੇਅ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।
2005 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ 10ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਦੇ ਮੌਕੇ ਉੱਤੇ, ਆਵਾ ਸਕੱਤਰੇਤ ਨੇ ਮਾਈਗਰੇਟਰੀ ਵਾਟਰਬਰਡ ਡੇਅਜ਼ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਕਿ ਅਫ਼ਰੀਕਾ, ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।
ਪਰਵਾਸ ਬਾਰੇ ਤੱਥ
- ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 4,000 ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨਿਯਮਤ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਖਿਆ ਦਾ 40 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ।
- ਆਰਕਟਿਕ ਟਾਰਨ ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬਾ ਪ੍ਰਵਾਸ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਲੀ ਟੋਪੀ, ਲਾਲ ਚਮੜੀ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 49,700 ਮੀਲ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਉੱਡ ਸਕਦੇ ਹਨ।
- ਤੇਜ਼ ਪੰਛੀ ਦਾ ਇਨਾਮ ਗ੍ਰੇਟ ਸਨਿੱਪ ਬਰਡ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲਗਭਗ 60 ਮੀਲ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ 4200 ਮੀਲ ਤੱਕ ਉੱਡਦੀ ਹੈ।
- ਲੰਬੀ ਦੂਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ, ਉੱਤਰੀ ਵ੍ਹੀਟਰ ਪੰਛੀ ਹਰ ਆਰਕਟਿਕ ਅਤੇ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ 9,000 ਮੀਲ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪੰਛੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਰੇਂਜ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ
ਸਾਇਬੇਰੀਅਨ ਕਰੇਨ - ਭਰਤਪੁਰ ਕੇਵਲਾਦੇੜ੍ਹ
ਅਮੂਰ ਫਾਲਕਨ- ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਡੋਯੰਗ ਝੀਲ
ਡਾਇਨੋਸੈਲੀ ਕਰੇਨ - ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਮਾਰੂਥਲ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ
ਕਾਲੇ ਖੰਭਾਂ ਵਾਲੀ ਪੱਟੀ - ਗੁਜਰਾਤ, ਬਸਾਈ, ਪੁਣੇ
ਰੋਜ਼ੀ ਸਟਾਰਲਿੰਗ - ਕਰਨਾਟਕ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਕੇਰਲ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ, ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਅਤੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
ਮਹਾਨ ਚਿੱਟੇ ਪੈਲੀਕਨ- ਅਸਾਮ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ
ਬਲੂਥ੍ਰੋਟ - ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਭਰਤਪੁਰ ਦਾ ਕੇਵਲਾਡੇਵ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ
ਗ੍ਰੇਟਰ ਫਲੇਮਿੰਗੋ - ਨਾਲ ਸਰੋਵਰ ਬਰਡ ਸੈਂਕਚੂਰੀ, ਖੇਡਜਿਆ ਬਰਡ ਸੈਂਕਚੂਰੀ, ਫਲੇਮਿੰਗੋ ਸਿਟੀ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੌਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਆਮਦ
ਸਰਦੀਆਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਮੌਸਮ
ਕਾਲੀ ਪੂਛੀ ਗੋਡਵੀਤ ਕੰਘੀ ਬਤਖ
ਰੂਡੀ ਸ਼ੈਲਡੱਕ ਏਸ਼ੀਅਨ ਕੁੱਕਲ
ਆਸਪਰੇ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ
ਪਾਲੀਡ ਹੈਰੀਅਰ ਬਲਿਊ ਟੇਲਡ ਈ ਈ
ਯੂਰਸੀਅਨ ਸਪੈਰੋ ਹਾਕ ਯੂਰਸੀਅਨ ਗੋਲਡਨ ਓਰੀਓਲ
ਕਾਮਨ ਸਟਾਰਲਿੰਗ ਬਲੈਕ ਕ੍ਰਾੱਨ ਨਾਈਟ ਹੇਰਨ
ਕੀ ਵਾਗਟੇਲ
ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ
ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ - ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਥਾਨਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਪੰਛੀਆਂ ਲਈ, ਬਲਕਿ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੈ। ਭਾਰੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਢੁਕਵੀਂ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਛੀਆਂ ਲਈ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਵਾਸ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਿਕਾਰ - ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਇੱਕ ਖਤਰਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ, ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਵਾਸ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ - ਅਨਾਜ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪੰਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਮਾਈਗਰੇਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਖਾਣੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮਾਰਦਾ ਹੈ।
ਟਕਰਾਅ - ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਬਸੰਤ ਅਤੇ ਪਤਝੜ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮੱਧ ਉਡਾਣ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਟਕਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਘਾਤਕ ਸੱਟਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ।
