ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਫਰਾਂਸ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜ ਰਾਫ਼ੇਲ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਖੇਪ 29 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅੰਬਾਲਾ ਸਥਿਤ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਬੇਸ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇਗੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਸਿੰਗਲ-ਸੀਟਰ ਅਤੇ ਦੋ ਡਬਲ ਸੀਟਰ ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸਕੁਐਡਰਨ ਨੰਬਰ 17 'ਗੋਲਡਨ ਐਰੋ' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਸਤੰਬਰ 2016 'ਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲਗਭਗ 59,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ 36 ਰਾਫ਼ੇਲ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਲਈ ਇਕ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਰਾਫ਼ੇਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਕੁਐਡਰ ਨੂੰ ਅੰਬਾਲਾ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦਰਅਸਲ ਅੰਬਾਲਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਤੋਂ 220 ਤੋਂ 300 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੈ ਜੋ ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ' ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਠਿਕਾਣਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਫ਼ੇਲ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਸਕੁਐਡਰਨ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ 'ਚ ਹਸੀਮਾਰਾ ਅੱਡੇ 'ਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਅੱਡਿਆਂ 'ਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਲਈ 400 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖਰਚੇ ਗਏ ਹਨ। 36 ਰਾਫ਼ੇਲ ਜਹਾਜ਼ਾਂ 'ਚੋਂ 30 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ 6 ਟ੍ਰੇਨਰ ਹੋਣਗੇ। ਟ੍ਰੇਨਰ ਜਹਾਜ਼ ਦੋ ਸੀਟਾਂ ਵਾਲੇ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਉਮੀਦ ਜਤਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ 36 ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸਪੁਰਦਗੀ ਅਪ੍ਰੈਲ 2022 ਤੱਕ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।
ਰਾਫ਼ੇਲ ਜੇਟ ਦੀ ਕੁੱਝ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲਾਂ
ਇਹ ਦੋ ਇੰਜਨ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹੈ, ਰਾਫ਼ੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ SNECMA ਦੇ ਦੋ M88-2 ਇੰਜਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਇੰਜਨ 75kN ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਰਾਫ਼ੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਉਡਾਣ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਰਾਫ਼ੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ 'ਬਡੀ-ਬੁਆਏ' ਤੇਲ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹਨ, ਜੋ ਇੱਕ ਜਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤੇਲ ਪਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਜ਼ਟਰ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕਰਨ ਲਈ METEOR ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਫਾਇਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
METEOR- ਇੱਕ ਪਰੇ ਵਿਜ਼ੁਅਲ ਰੇਂਜ ਏਅਰ-ਟੂ-ਏਅਰ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ 100 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਦੀ ਦੂਰੀ ਵਿੱਚ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਹੈ। SCALP ਮਿਸਾਈਲ 300 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਆਨ ਗ੍ਰਾਉਂਡ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ ਨੂੰ ਕੱਢ ਸੱਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਰਾਫ਼ੇਲ SCALP ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਸਟੀਕ ਰੇਂਜ ਗ੍ਰਾਉਂਡ ਤੋਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਤੋਂ ਲੈਸ ਅਟੈਕ ਕਰਨ 'ਤੇ 300 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਇੱਕ ਸਮੇਂ 'ਚ 6 ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ
ਰਾਫ਼ੇਲ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਏਏਐਸਐਮ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਵਿੱਚ ਜੀਪੀਐੱਸ ਅਤੇ ਇਮੇਜਿੰਗ ਇਨਫਰਾਰੈੱਡ ਟਰਮੀਨਲ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ 10 ਮੀਟਰ ਦੀ ਸਟੀਕਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਲੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਕਾਕਪਿਟ ਡਿਸਪਲੇਅ ਹੈ। ਇੱਕੋ ਵਾਰ 'ਚ ਇਹ 8 ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਰਾਫ਼ੇਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਮਲਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਆਧੁਨਿਕ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹੈਮਰ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੋਵੇਗਾ (ਹੈਮਰ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਲਈ ਆਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਚ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਾਡੇ ਰਾਫ਼ੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਨੋਟਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ) ਰਾਫ਼ੇਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹਥਿਆਰ ਲਿਜਾਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ।
ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਮਿਰਾਜ -2000
ਮਿਰਾਜ ਇੱਕ ਫ੍ਰੈਂਚ-ਮੂਲ ਦਾ ਮਲਟੀ-ਰੋਲ ਲੜਾਕੂ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਸੀਟਰ ਏਅਰ ਡਿਫੈਂਸ ਅਤੇ ਇੱਕ ਇੰਜਨ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਅਧਿਕਤਮ ਗਤੀ 2495 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ (ਮਚ 2.3) ਹੈ। ਇਹ ਦੋ 30 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਤੋਪਾਂ ਅਤੇ ਦੋ ਮਟਰਾ ਸੁਪਰ 530 ਡੀ ਮੱਧਮ ਰੇਂਜ ਅਤੇ ਦੋ ਆਰ -550 ਮੈਜਿਕ II ਨੇੜੇ ਲੜਾਕੂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰੀ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਤੇ ਲੈਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ 'ਚ 1985 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਕਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਮਿਰਾਜ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਆਈਏਐਫ ਨੇ ਇਸਦਾ ਨਾਮ - ਵਜਰ - ਜਿਸਦਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਮਤਲਬ ਗਰਜ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ 50 ਜੈੱਟ ਹਨ।
ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਮਿਗ -29
ਇਹ ਡਬਲ ਇੰਜਨ ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ, ਸਿੰਗਲ ਸੀਟਰ ਏਅਰ ਫਾਈਟਰ ਜਹਾਜ਼ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੂਸ ਤੋਂ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ 2445 ਕਿਮੀ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ ਹੈ (ਮਚ-2.3) ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 17 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਕਰਨ ਦੀ ਸੀਮਾ ਹੈ। ਇਹ ਚਾਰ ਆਰ -60 ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਦੋ ਆਰ -27 ਆਰ ਮੱਧਮ ਰੇਂਜ ਦੇ ਰਡਾਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨਾਲ 30MM ਦੀ ਬੰਦੂਕਾਂ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਈਏਐਫ ਇਸ ਵੇਲੇ ਅਪਗ੍ਰੇਡਡ ਮਿਗ-29 ਯੂਪੀਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਨਤ ਮਿਗ-29 ਹੈ।
ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਕਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਐਸਕੋਰਟ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ 1985 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਮਿਗ-21 ਬਾਈਸਨ
ਸੋਵੀਅਤ ਮਿਗ -21 ਬਾਈਸਨ ਮਿਗ -21 ਦਾ ਇੱਕ ਸੁਧਾਰੀ ਰੂਪ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ 1980 ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਛੇ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਮਿਗ -21 ਬਾਈਸਨ ਰੂਸੀ ਮੂਲ ਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਇੰਜਨ, ਸਿੰਗਲ ਸੀਟਰ ਮਲਟੀਰੋਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਧਿਕਤਮ ਗਤੀ 2,230 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਾਰ ਆਰ-60 ਨੇੜੋ ਦੀਆਂ ਲੜਾਕੂ ਮਿਜ਼ਾਇਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ 23 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਟਵਿਨ ਬੈਰਲ ਤੋਪ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਜੱਗੂਆਰ
ਇਹ ਇੱਕ ਡਬਲ ਇੰਜਨ ਜਹਾਜ਼ ਹੈ, ਜੋ ਐਂਗਲੋ-ਫ੍ਰੈਂਚ ਮੂਲ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਪੀਡ 1350 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ (ਮਚ 1.3) ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੋ 30 ਐਮ.ਐਮ. ਦੀਆਂ ਬੰਦੂਕਾਂ ਹਨ ਅਤੇ 4750 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਸਟੋਰਾਂ (ਬੰਬ) ਦੇ ਨਾਲ ਦੋ ਆਰ-350 ਮੈਜਿਕ ਸੀਸੀਐਮ (ਓਵਰਵਿੰਗ) ਲਿਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ 26 ਜੁਲਾਈ 1979 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਆਇਆ ਸੀ।
ਦੇਸੀ ਸੁਪਰਸੋਨਿਕ ਲੜਾਕੂ ਐਲਸੀਏ ਤੇਜਸ
1980 ਵਿੱਚ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਐਰੋਨੋਟਿਕਸ ਲਿਮਟਿਡ ਨੇ ਸੋਵੀਅਤ ਮਿਗ -21 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਈਟ ਸੋਵੀਅਤ ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ (ਐਲਸੀਏ) ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਐਲਸੀਏ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ।
ਤੇਜਸ
ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਸੀ ਨਿਰਮਿਤ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 2016 'ਚ ਫਲਾਇੰਗ ਡ੍ਰੈਗਰਸ ਨਾਂਅ 1 ਤੇਜਸ ਸਕੁਐਡਰਨ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
