ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਣਪਛਾਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨਾਲ ਉਕੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਇੱਕ ਚਾਂਦੀ ਦਾ 'ਪਾਨਦਾਨ' ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਛਿੰਦਵਾੜਾ ਦੇ ਇਕ ਹਿੰਦੂ ਨੇਤਾ, ਗੋਵਿੰਦਰਾਮ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ ਨੂੰ 501 ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਇਹ 'ਪਾਨਦਾਨ' ਖ਼ਰੀਦਿਆ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੁਣ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।
ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਇਕ ਦਿਆਲੂ ਰੂਹ ਸਨ ਤੇ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਦਰਦ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਸਨ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਛੂਤ-ਛਾਤ ਨੂੰ ਮਾਨਵਤਾ 'ਤੇ ਇਕ ਧੱਬਾ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਅਛੂਤਤਾ ਹਟਾਉਣ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਪਰਾਲਾ ਸੀ।
ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਛੂਤਤਾ ਅਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਵਿਰੁੱਧ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ।
ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ 29 ਨਵੰਬਰ 1933 ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਛਿੰਦਵਾੜਾ ਗਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੁਧਵਾੜੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਛਤੀਆਬਾਈ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਮੀਟਿੰਗ ਕੀਤੀ। ਇੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਣਪਛਾਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵੱਲੋਂ ਉਸਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨਾਲ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਇੱਕ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ‘ਪਾਂਡਨ’ ਗਿਫ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ 'ਚ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਇਹ ਛਿੰਦਵਾੜਾ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਨੇਤਾ ਗੋਵਿੰਦਰਾਮ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ ਨੂੰ 501 ਰੁਪਏ 'ਚ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ 'ਪਾਂਡਨ' ਨੂੰ ਜਿਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਖ਼ਰੀਦਿਆ ਸੀ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।
ਪਾਂਡਨ' ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਫ਼ਵਾਰਾ ਚੌਕ 'ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਨਿਲਾਮੀ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 11 ਰੁਪਏ' ਤੇ ਪਹੁੰਚੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਫਿਰ ਇਸ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਪੰਡਿਤ ਗੋਵਿੰਦਰਾਮ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਝੂਲਾ ਸੀ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਬੈਠ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ ਨਾਲ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਗੋਵਿੰਦਰਾਮ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ ਦੀ ਨੂੰਹ ਅਜੇ ਵੀ ਭਾਵੁਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੋਵਿੰਦਰਾਮ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਸਭਾ ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵੀ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਸਰ ਉਸ ਦੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਪਿਆ ਅਤੇ 1945 ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਆਖ਼ਰੀ ਸਾਹ ਲਏ।
ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, 30 ਜਨਵਰੀ 1948 ਨੂੰ, ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਪੰਡਿਤ ਗੋਵਿੰਦਰਾਮ ਰਾਮ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ 'ਪਾਂਡਨ' ਇਕ ਕੀਮਤੀ ਜ਼ਾਇਦਾਦ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ।
