ETV Bharat / bharat

ਕੀ ਮੁੜ ਤੋਂ ਮੰਡਰਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕੇਦਾਰ ਧਾਮ 'ਤੇ ਹੜ੍ਹ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ?

2013 'ਚ ਕੇਦਾਰਨਾਥ 'ਚ ਆਏ ਹੜ੍ਹ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਰਹੀ ਚੋਰਾਬਾੜੀ ਝੀਲ ਦੇ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਹੋਣ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਨੂੂੰ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਨਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦੀ ਆਪਣੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਜਾਂਚ ਕਰਨਗੇ।

ਫ਼ੋਟੋ
author img

By

Published : Jun 21, 2019, 8:30 PM IST

ਕੇਦਾਰ ਧਾਮ 'ਚ ਸਾਲ 2013 ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਈ ਆਫ਼ਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਹੋਈ ਕੇਦਾਰਘਾਟੀ ਦਾ ਮੁੜ ਤੋਂ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਤਰਾਸਦੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਚੋਰਾਬਾੜੀ ਝੀਲ ਦਾ ਮੁੜ ਤੋਂ ਜੀਵਿਤ ਹੋ ਜਾਣਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦਰਅਸਲ ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਧਾਮ 'ਚ ਸਿਹਤ ਸਬੰਧੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੇ ਇਕ ਸਮੂਹ ਨੇ ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਧਾਮ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਪਰ ਚੋਰਾਬਾੜੀ ਝੀਲ ਦੇ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਾਡੀਆ ਇੰਸਟੀਊਟ ਆਫ਼ ਹਿਮਾਲਿਆ ਜਿਓਲੋਜੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਵਾਡੀਆ ਦੀ ਟੀਮ ਇਸ ਝੀਲ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੈ।

ਕੀ ਮੁੜ ਤੋਂ ਮੰਡਰਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕੇਦਾਰ ਧਾਮ 'ਤੇ ਆਫ਼ਤ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ?

ਮਿਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ 16 ਜੂਨ ਨੂੰ ਰਾਜ ਆਫ਼ਤ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਫੋਰਸ, ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸਾਸ਼ਨ ਦੀ ਇਕ ਟੀਮ ਦੇ ਨਾਲ ਚੋਰਾਬਾੜੀ ਝੀਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਝੀਲ ਮੁੜ ਤੋਂ ਪਾਣੀ 'ਚ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਚੋਰਾਬਾੜੀ ਝੀਲ ਲਗਭਗ 250 ਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਅਤੇ 150 ਮੀਟਰ ਚੋੜੀ ਦੱਸੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਝੀਲ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਪਿਘਲਦੀ ਬਰਫ਼ ਨੇ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਸਥਿਤ ਵਾਡੀਆ ਇੰਸਟੀਊਟ ਆਫ਼ ਹਿਮਾਲਿਆ ਜਿਓਲੋਜੀ ਨੂੰ ਅਲਟਰਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਕੇਦਾਰ ਧਾਮ 'ਚ ਮੁੱੜ ਤੋਂ ਮੰਡਰਾ ਰਹੇ ਖ਼ਤਰੇ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਚੋਰਾਬਾੜੀ ਝੀਲ ਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਸਰੋਵਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਲਗਭਗ 2013 'ਚ ਆਈ ਆਫ਼ਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਮਾਹਿਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਝੀਲ ਮੁੜ ਤੋਂ ਜੀਵਿਤ ਨਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਵਿਗਿਆਣੀ ਇਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚੋਰਾਬਾੜੀ ਝੀਲ ਕੇਦਰਨਾਥ ਤੋਂ 2 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਝੀਲ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਉਹ ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਤੋਂ 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ।

ਕੇਦਾਰ ਧਾਮ 'ਚ ਸਾਲ 2013 ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਈ ਆਫ਼ਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਹੋਈ ਕੇਦਾਰਘਾਟੀ ਦਾ ਮੁੜ ਤੋਂ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਤਰਾਸਦੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਚੋਰਾਬਾੜੀ ਝੀਲ ਦਾ ਮੁੜ ਤੋਂ ਜੀਵਿਤ ਹੋ ਜਾਣਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦਰਅਸਲ ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਧਾਮ 'ਚ ਸਿਹਤ ਸਬੰਧੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੇ ਇਕ ਸਮੂਹ ਨੇ ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਧਾਮ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਪਰ ਚੋਰਾਬਾੜੀ ਝੀਲ ਦੇ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਾਡੀਆ ਇੰਸਟੀਊਟ ਆਫ਼ ਹਿਮਾਲਿਆ ਜਿਓਲੋਜੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਵਾਡੀਆ ਦੀ ਟੀਮ ਇਸ ਝੀਲ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੈ।

ਕੀ ਮੁੜ ਤੋਂ ਮੰਡਰਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕੇਦਾਰ ਧਾਮ 'ਤੇ ਆਫ਼ਤ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ?

ਮਿਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ 16 ਜੂਨ ਨੂੰ ਰਾਜ ਆਫ਼ਤ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਫੋਰਸ, ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸਾਸ਼ਨ ਦੀ ਇਕ ਟੀਮ ਦੇ ਨਾਲ ਚੋਰਾਬਾੜੀ ਝੀਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਝੀਲ ਮੁੜ ਤੋਂ ਪਾਣੀ 'ਚ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਚੋਰਾਬਾੜੀ ਝੀਲ ਲਗਭਗ 250 ਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਅਤੇ 150 ਮੀਟਰ ਚੋੜੀ ਦੱਸੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਝੀਲ ਦੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਪਿਘਲਦੀ ਬਰਫ਼ ਨੇ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਸਥਿਤ ਵਾਡੀਆ ਇੰਸਟੀਊਟ ਆਫ਼ ਹਿਮਾਲਿਆ ਜਿਓਲੋਜੀ ਨੂੰ ਅਲਟਰਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਕੇਦਾਰ ਧਾਮ 'ਚ ਮੁੱੜ ਤੋਂ ਮੰਡਰਾ ਰਹੇ ਖ਼ਤਰੇ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਚੋਰਾਬਾੜੀ ਝੀਲ ਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਸਰੋਵਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਲਗਭਗ 2013 'ਚ ਆਈ ਆਫ਼ਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਮਾਹਿਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਝੀਲ ਮੁੜ ਤੋਂ ਜੀਵਿਤ ਨਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਵਿਗਿਆਣੀ ਇਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚੋਰਾਬਾੜੀ ਝੀਲ ਕੇਦਰਨਾਥ ਤੋਂ 2 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਝੀਲ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਉਹ ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਤੋਂ 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ।

Intro:नोट --- फीड FTP से भेजी गयी है, फोल्डर नाम,
 uk_ddn_ Danger from lake_vis1_7205803


summary - केदारनाथ में आयी आपदा के मुख्य वजह वाले चोराबाड़ी झील को दोबारा पुर्नजीवित होने का दावे को वाडिया के वैज्ञानिकों ने नकारा, वाडिया के वैज्ञानिक जाएंगे जांच करने....


Intro - साल 2013 में केदारनाथ धाम में आयी आपदा के बाद तहस - नहस हो गई केदारघाटी को यू तो फिर से खड़ा कर दिया गया है। केदारनाथ में आयी आपदा के मुख्य वजह वाले  चोराबाड़ी झील को दोबारा पुर्नजीवित होने का दावा किया जा रहा है। बीते दिनों केदारनाथ धाम में स्वास्थ्य कैम्प चला रहे डॉक्टरों ने केदारनाथ धाम से करीब 5 किलोमीटर ऊपर ग्लेशियर में बने एक झील को चोराबाड़ी झील होने का दावा किया है। जिसके बाद इस झील की जानकारी वाडिया इंस्टीट्यूट ऑफ हिमालयन जियोलॉजी के वैज्ञानिकों को दी गयी है, जल्द ही वाडिया की टीम इस झील की जांच करने जा रही है। 


Body:केदारनाथ शहर में स्वास्थ्य सेवा देने वाले डॉक्टरों की एक समूह ने ऐसा दावा किया है। विशेष रूप से, झील, जिसे गांधी सरोवर भी कहा जाता है, जो साल 2013 में आई विनाशकारी आपदा के बाद लगभग गायब हो गई थी और क्षेत्र समतल भूमि के रूप में दिखाई देने लगा था। हालांकि, डॉक्टर ने कहा कि उन्हें केदारनाथ मंदिर से लगभग पांच किमी दूर स्थित झील फिर से पानी से भर गई। उन्होंने जिला प्रशासन को सूचित किया है। जिसके बाद रुद्रप्रयाग जिला प्रशासन ने देहरादून स्थित वाडिया इंस्टीट्यूट ऑफ हिमालयन जियोलॉजी को अलर्ट किया है। मिली जानकारी के अनुसार डॉक्टरों की टीम ने 16 जून को राज्य आपदा प्रतिक्रिया बल, पुलिस और जिला प्रशासन की एक टीम के साथ चोराबाड़ी झील का दौरा किया था, जहा उन्होंने देखा कि झील फिर से पानी से घिर गई। और मौजूदा समय मे चोराबाड़ी झील लगभग 250 मीटर लंबी और 150 मीटर चौड़ी बताई जाती है। हालांकि ये झील बारिश, पिघलती बर्फ और हिमस्खलन सामग्री से भर जाती है। 2013 की आपदा में झील और इसकी भूमिका का अध्ययन करने वाले वैज्ञानिकों ने दावा किया था कि झील को फिर से पुनर्जीवित नहीं किया जाएगा।

बाइट - डॉ प्रदीप भारद्वाज, सीईओ, सिक्स सिग्मा हेल्थ कैम्प, केदारनाथ

वाडिया इंस्टीट्यूट ऑफ हिमालयन जियोलॉजी के भूवैज्ञानिक वैज्ञानिक डॉ डी पी डोभाल ने बताया कि कुछ दिन पहले रुद्रप्रयाग जिला प्रशासन ने हमें एक जानकारी बताई थी जिसके तहत कुछ लोग केदारनाथ से करीब 5 किलोमीटर ऊपर गए थे जहां ग्लेशियर के बीच में एक झील बने होने की बात बताई है। लेकिन जो झील बताई जा रही है, वह चोराबाड़ी झील नहीं है क्योंकि चोराबाड़ी झील केदारनाथ से मात्र 2 किलोमीटर की दूरी पर है। लेकिन जिस झील के बारे में बताया जा रहा है कि जो ये झील ग्लेशियर के बीच में बनी हुई है यह केदारनाथ से 5 किलोमीटर की दूरी पर है। 


साथ ही वाडिया के वैज्ञानिक ने बताया कि वो केदारनाथ में पिछले 10 सालों से काम कर रहे हैं, और चोराबाड़ी झील के पुनरुद्धार की कोई भी संभावना नहीं है। क्योकि साल 2013 में आयी केदारनाथ धाम में आपदा से चोराबाड़ी झील पूरी तरह से तहस-नहस हो गया था। अब ऐसे में चोराबाड़ी झील के पुनजीवन का कोई सवाल ही पैदा नही होता है। साथ ही बताया कि उन्हें लगता है कि यह कुछ अन्य ग्लेशियर झील होनी चाहिए, लेकिन वो मौके पर जाकर ही इस पर टिप्पणी कर पाएंगे। और साल 2013 की आपदा में केदारनाथ में बड़े पैमाने पर विनाश के लिए चोराबाड़ी झील का फटना मुख्य कारण माना गया था। क्योकि मंदाकिनी घाटी में बाढ़ आने के कारण, मलबे और बोल्डर के साथ मिश्रित झील के पानी ने मंदिर शहर में व्यापक विनाश किया था।


वैज्ञानिक ने बताया कि जब ग्लेशियर पिघलता है तो जगह-जगह छोटे-छोटे लेख बन जाते हैं। इस साल ग्लेशियरों में ज्यादा लेख बनने के आसार हैं क्योंकि इस बार बहुत ज्यादा बारिश और बर्फबारी हुई है जिस वजह से अभी ग्लेशियर पिघल रहे हैं और वही इकट्ठा होकर छोटे-छोटे लेख बना लेते हैं लेकिन इन लेखों से कोई खतरे वाली बात नहीं है। लेकिन जो चोराबाड़ी दोबारा बनने की बात की जा रही है ऐसी कोई बात नहीं है। और आपदा के बाद जारी किए गए रिपोर्ट में पहले की कह दिया गया था कि चोरबारी झील दोबारा पुनर्जीवित नही हो सकती है।




Conclusion:
ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.