ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਸਥਿਤੀ ਹਰ ਦਿਨ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਲੈ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅ ਭਰੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਠੰਢ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਜਾਰੀ ਹਨ, ਪਰ ਹਰ ਵਾਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਕੁਝ ਸਮੱਸਿਆ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਚੀਨ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਰਣਨੀਤੀ ਅਪਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰਬੀ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਚਰਚਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪੈਂਗੋਂਗ ਝੀਲ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਕੰਢੇ ਉੱਤੇ ਪਹਾੜ ਦੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਕੋਰ ਕਮਾਂਡਰ ਪੱਧਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਚੀਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਪੂਰਬੀ ਲੱਦਾਖ ਦੇ ਵਿਸਥਾਪਨ ਬਾਰੇ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਗੱਲਬਾਤ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਰਣਨੀਤਕ ਅਹੁਦਾ ਨਹੀਂ ਖਾਲੀ ਕਰਦਾ।
ਡੀ-ਏਸਕੇਲੇਸ਼ਨ ਲਈ ਰੋਡਮੈਪ
ਚੀਨੀ ਪੀਪਲਜ਼ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ ਦੇ ਸੈਨਿਕ ਪਹਿਲਾਂ ਦੱਖਣੀ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ 'ਤੇ ਅੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਥੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਾਕਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਪਰ ਪੂਰਬੀ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ (ਐਲਏਸੀ) ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਡੀ-ਏਸਕੇਲੇਸ਼ਨ ਲਈ ਰੋਡਮੈਪ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਭਾਰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਡੀਪਸੈਂਗ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਐਲਏਸੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਵਿਸਥਾਪਨ ਲਈ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਸਪੈਂਗੂਰ ਪਾੜੇ ਤੇ ਦਬਦਬਾ
ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਥਾਵਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਿਉਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਐਲ.ਏ.ਸੀ. ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਤੇ ਬਿਲਡਅਪ ਹੈ। ਪੈਂਗੋਂਗ ਝੀਲ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪਹਾੜੀ ਚੋਟੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰੇਚਿਨ ਲਾ, ਰੇਜਾਂਗ ਲਾ, ਮੁਕਰਪੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਝ ਹੋਰ ਚੋਟੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਚੀਨੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਧੀਨ ਸਪੈਂਗੂਰ ਗੈਪ ਹਾਵੀ ਹੋਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੇ ਪੀਐਲਏ ਦਾ ਧਿਆਨ ਭਟਕਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਖਦੇੜਣ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਫਾਇਰਿੰਗ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇ।
ਭਾਰਤ ਨੇ ਬਦਲੀ ਰਣਨੀਤੀ
ਭਾਰਤ ਨੇ 15 ਜੂਨ ਨੂੰ ਗਲਵਾਨ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਟਕਰਾਅ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 16 ਬਿਹਾਰ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਕਮਾਂਡਿੰਗ ਅਧਿਕਾਰੀ ਕਰਨਲ ਸੰਤੋਸ਼ ਬਾਬੂ ਸਣੇ 20 ਭਾਰਤੀ ਜਵਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਝੜਪ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨੇ ਮੱਧਯੁਗ ਵਾਂਗ ਲੋਹੇ ਦੇ ਬਣੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਸੈਨਿਕ ਕਮਾਂਡਰ ਪੱਧਰ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ
ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਐਲਏਸੀ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਕੰਟਰੋਲ ਹੇਠਾਂ ਉਚਾਈਆਂ ਨੇੜੇ ਕੰਡਿਆਲੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਵੀ ਲਗਾਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਚੀਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੋਲਦੋ ਵਿੱਚ 14 ਘੰਟਿਆਂ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤਕ-ਸੈਨਿਕ ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਪੱਖਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਂਝੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਸਰਹੱਦੀ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਗੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਹਿਮਤੀ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨੇ ਹਨ। 21 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸੀਨੀਅਰ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਨੇ ਸੈਨਿਕ ਕਮਾਂਡਰ ਪੱਧਰ ਦੀ 6ਵੀਂ ਗੇੜ ਦੀ ਬੈਠਕ ਕੀਤੀ।
ਐਲਏਸੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ
ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ-ਚੀਨ ਸਰਹੱਦੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਐਲਏਸੀ ਨਾਲ ਸਥਿਤੀ ਸਥਿਰ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਗੱਲਬਾਤ ਹੋਈ। ਉਹ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਹਿਮਤੀ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ, ਜ਼ਮੀਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ, ਗਲਤਫਹਿਮੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ, ਹੋਰ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਫਰੰਟ ਲਾਈਨ' ਤੇ ਭੇਜਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ, ਇਕਪਾਸੜ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਸਥਿਤੀ ਟਾਲਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਬਚਣ ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ। ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨਾ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਰਹਿਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ
ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਸੈਨਿਕ ਕਮਾਂਡਰ ਪੱਧਰੀ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦੇ 7ਵੇਂ ਪੜਾਅ ਨੂੰ ਆਯੋਜਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ। ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਵਹਾਰਕ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਅਤੇ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ' ਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਮੌਕਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ, ਦੋ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਸੰਯੁਕਤ ਸਕੱਤਰ (ਐਮ.ਈ.ਏ) ਸਨ।
14 ਕੋਰ ਕਮਾਂਡਰ ਦਾ ਸੰਭਾਲਣਗੇ ਅਹੁਦਾ
ਭਾਰਤੀ ਵਫ਼ਦ ਦੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਪੀ.ਜੀ. ਮੈਨਨ ਕਮਾਂਡਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਆਖਰ ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ 14 ਕੋਰ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣਗੇ। ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸੰਯੁਕਤ ਸਕੱਤਰ ਨਵੀਨ ਸ੍ਰੀਵਾਸਤਵ ਉਥੇ ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਨ ਕਿ ਚੀਨ ਨਾਲ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸਹਿਮਤੀ ਵਾਲੇ ਪੰਜ-ਪੁਆਇੰਟ ਰੋਡ-ਮੈਪ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਹੋ।
ਪੰਜ ਪੁਆਇੰਟ ਰੋਡਮੈਪ 'ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ
10 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਮਾਸਕੋ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐਸ ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਅਤੇਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੀਨੀ ਹਮਰੁਤਬਾ ਵਾਂਗਯੀ ਦਰਮਿਆਨ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨਇੱਕ ਪੰਜ-ਪੁਆਇੰਟ ਰੋਡਮੈਪਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੀਤੀ।ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਪੂਰਬੀ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ (ਐਲਏਸੀ) ਦੇ ਨਾਲ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੜਿੱਕੇ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਕਈ ਪੱਧਰਾਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕੋਈ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਜਾਰੀ ਹੈ।
