ਇੱਕ ਆਮ ਰਾਜਾ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਠੀਕ ਨਾਲ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਹਾਲਾਤ ਦੰਗੇ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਮਾਂ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਬੇਹੱਦ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਕੁੜੀ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁਸਲਿਮ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਵਾਸਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਹਿੰਸਕ, ਕਰੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਔਰਤਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਆਕਰਸ਼ਕ ਅਤੇ ਬੇਈਮਾਨ' ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਖ਼ਾਸ ਔਰਤ ਜੋ ਆਪਣੀ ਸੱਸ ਵੱਲੋਂ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸ਼ੁੱਧ ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਗਮੇ ਨੂੰ ਪਿਘਲਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਝੁੰਮਕਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਜੋੜੀ ਬਣਵਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਅੱਜ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇਖੋ ਤਾਂ 1993 ਵਿੱਚ ਵਿਕਰਮ ਸੇਠ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੀ ਏ ਸੁਟੇਬਲ ਬੁਆਏ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬਦਲਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ, ਬੀਬੀਸੀ ਵਨ ਲਈ ਮੀਰਾ ਨਾਇਰ ਵੱਲੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਤਰੁੰਤ ਬਾਅਦ 1951 ਦੀ ਮਿਆਦ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ 6 ਭਾਗ ਵਾਲੀ ਮਿੰਨੀ ਲੜੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫਿਰ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਅਸੀਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਿੱਗੀ ਹੋਈ ਮਸਜਿਦ ਉੱਤੇ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਮੰਦਰ ਦਾ ਭੂਮੀਪੁਜਨ ਦੇ ਤਸਦੀਕ ਹੋਏ। ਅੰਤਰ ਕਮਿਉਨਿਟੀ ਸੰਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਡਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ ਰਿਆ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਮਜੇ ਲੈ ਕੇ ਬੰਗਾਲੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੰਦੇਹ ਤੋਂ ਭਰੀ ਬਸਤੀਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਏ ਸੁਟੇਬਲ ਬੁਆਏ ਵਿੱਚ ਮੀਰਾ ਨਾਇਰ ਨੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਹਿ ਕਹੇ ਉੱਤੇ ਮਜੇ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਚੈਟਰਜੀ ਮਹਿਰਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ੌਕੀਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ, ਜੋ ਟੌਲੀਗੰਜ ਕਲੱਬ ਵਿੱਚ ਨੱਚਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਜਿਨ੍ਹੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਨਹੁੰਆਂ ਉੱਤੇ ਉਤੇਜਕ ਰੰਗ ਦੀ ਨੇਲਪਾਲਿਸ਼ ਲਗਾਉਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਝਿਜਕ ਦੇ ਐਲਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਇਹ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਡੂੱਬੀ ਹੋਈ ਬਿੱਲੀ ਕੱਟੇ ਜਾਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਉਹ ਵੀ ਬਿੱਲੀ ਈਰਾਨੀ ਵੱਲੋਂ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਕਿਸੇ ਅਮੀਰਜ਼ਾਦੇ ਦੀ ਧਮਕੀ ਉੱਤੇ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਐਂਡ ਡੇਵਿਸ ਵੱਲੋਂ ਬੀਬੀਸੀ ਵਨ ਦੇ ਲਈ ਏ ਸੁਟੇਬਲ ਬੁਆਏ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਿਆਰੀ ਲੇਖਿਕਾ ਜੇਨ ਆਸਟੇਨ ਦੀ ਝਲਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਲਤਾ ਦੀ ਮਾਂ ਰੂਪਾ ਮਹਿਰਾ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਾਕੂਲ ਮੁੰਡਾ ਲੱਭ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿੱਚ ਬੇਨੇਟ ਸਾਫ਼ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਚੰਗੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ ਹਾਲਾਂਕਿ ਨਾਇਰ ਵੱਲੋਂ ਨਾਟਕੀ ਅਨੁਕੂਲਣ ਕਈ ਛੋਟੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਕਾਲ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਦਰਸਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਬਾਖੂਬੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਨਵਾਬ ਸਾਹਬ ਜੋ ਸਥਾਨਕ ਜ਼ਮੀਦਾਰ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਜਾ ਕੇ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਚੁਣਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ 'ਮੁਸਲਿਮ ਪਛਾਣ ਦਾ ਮੁੱਦਾ' ਵੀ ਉਠਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਮਹੇਸ਼ ਕਪੂਰ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜ਼ਮੀਂਦਰੀ ਐਬੋਲਿਸ਼ਨ ਐਕਟ ਦੇ ਲੇਖਕ ਹੈ, ਦੇ ਕਰੀਬੀ ਦੋਸਤ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਲਤਾ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਅਰਥ ਨਾ ਜਾਵੇ।
ਇਥੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਵੀ ਸਵਾਲ ਹੈ। ਲਤਾ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਕਲਕੱਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਡਿੱਬਾ ਵਾਲਾ ਹੈ ਉਹ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਹਤਵ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਲਾਜ਼ਮੀ ਮੰਨਦਾ ਹੈ, ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਹ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਅਣਗੌਲਿਆਂ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਵੇਖਦਾ ਹੈ।
ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ ਜਮਾਤ 5ਵੀਂ ਤੱਕ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਬੁਹਤ ਸਾਰੇ ਆਲੋਚਕ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁਲੀਨ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਫਿਰ ਇਸ ਨੀਤੀ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਲੜੀਵਾਰ ਅੰਡਰਗ੍ਰੈਜੁਏਟ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਬ੍ਰਹਮਾਪੁਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਜਿੱਥੇ ਜੇਮਜ਼ ਜੋਇਸ ਨੂੰ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਲੇਖਕ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰਸਿਕਾ ਦੁਗਲ ਜੋ ਸੁਟੇਬਲ ਬੁਆਏ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਹੀ ਹੈ ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਜ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਦੇ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਜ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਸੀ। 'ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਧਰੁਵੀਕਰਨ ਕਦੋ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅੱਜ ਹੈ। ਇਹ ਮਾਹੌਲ ਡਰਾਉਣਾ ਹੈ। ਸੰਵਾਦ ਰੁਕ ਗਿਆ, ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ ਹੈ।
ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਪਾੜਾ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਕਚੇਰੂ, ਜੋ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਮਜ਼ਦੂਰ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਕੰਮ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਜਸਟਿਸ ਚੈਟਰਜੀ ਦੀ ਚਾਹ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਠੰਢੀ ਸ਼ੈਪੇਨ ਦਾ ਗਿਲਾਸ ਜਾਂ ਚੈਟਰਜੀ ਚਾਹ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਉਸ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਾਲਕ ਕਵੀ ਹੈ ਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਆਇਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੇਸ਼ੇ ਦੇ ਵੱਲ ਵਧਦੇ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਹਰੇਸ਼ ਖੰਨਾ ਵੱਲੋਂ ਨਿਭਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੋ ਡਿਗਰੀ ਦੇ ਦਮ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਕੌਸ਼ਲ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵਿਕਮ ਸੇਠ ਨੂੰ ਬੇਸ਼ੱਕ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਖੁਦ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਸੀ। ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਵਪਾਰ ਵਿਚਕਾਰ ਬਹੁਤ ਅੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲਤਾ ਦਾ ਭਰਾ ਇੱਕ ਗੱਲ ਦੀ ਨਫ਼ਰਤ ਪੂਰੇ ਲਹਿਜੇ ਨਾਲ ਕਰੇਗਾ ਤੇ ਉਹ ਤੱਥ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜ ਰਹੇਗਾ ਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।
ਕੁੰਭ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਭੱਜਦੋੜ, ਸਵੇਰੇ ਸਵੇਰੇ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਅੱਖਾਂ ਚੁਰਾ ਕੇ ਕਿਸ਼ਤੀ ਦੀ ਸਵਾਰੀ, ਸਵ- ਐਲਾਨ ਸਾਧੂਆਂ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਫੈਲਿਆ ਭਰਮ ਇੱਥੇ ਰਾਮਜਪ ਬਾਬਾ ਇਸ ਕਿਰਦਾਰ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਉਮਰ ਦੀ ਸੀਮਾ ਲੰਘ ਕੇ ਹੁੰਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਜੋ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਇਹ ਨਾਵਲ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 70 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਅੱਜ ਵੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬਦਲਿਆ।
ਕਾਵੇਰੀ ਬਾਮਜ਼ਈ ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ
