ਕੇਰਲਾ: 'ਇਸ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਲੂਣ ਨਾਲ ਮੈਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਹਿਲਾ ਦਿਆਂਗਾ।' ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲੂਣ ਫੜ ਕੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 1930 ਵਿੱਚ ਦਾਂਡੀ ਬੀਚ ਉੱਤੇ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਬਿਆਨ ਅਸਲੋਂ ਸੱਚ ਨਿਕਲਿਆ। 12 ਮਾਰਚ, 1930 ਨੂੰ ਸਿਵਲ ਨਾਫ਼ਰਮਾਨੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵੱਜੋਂ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਮਕ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਮਾਰਚ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1882 ਦੇ ਸਾਲਟ ਐਕਟ ਦੁਆਰਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਮਕ ਦਾ ਏਕਾਧਿਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦਾ ਟੀਚਾ ਇਸ ਏਕਾਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਤੋੜਨਾ ਅਤੇ ਲੂਣ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਬਣਾਉਣਾ ਸੀ। ਕੇਰਲ ਨੇ ਵੀ ਮਹਾਤਮਾ ਜੀ ਦੇ ਸੱਦੇ 'ਤੇ ਲੂਣ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।
ਮਲਿਆਲੀ ਵਿੱਚ ਡਾਂਡੀ ਮਾਰਚ
ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨਾਇਰ, ਟਾਈਟਸ, ਰਾਘਵ ਪੋਠੂਵਾਲ, ਸ਼ੰਕਰਜੀ ਅਤੇ ਤਪਨ ਨਾਇਰ ਨੇ ਡਾਂਡੀ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਨਮਕ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਕੇਂਦਰ ਕੰਨੂਰ ਵਿੱਚ ਪਯਾਨੂਰ ਅਤੇ ਕੋਜ਼ੀਕੋਡ ਵਿੱਚ ਬੇਪੋਰ ਸਨ। ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਲੂਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕੇਲੱਪਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਪਯਾਨੂਰ ਵਿਖੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਕੇਰਲਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਉਪਨਾਮ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਮੁਹੰਮਦ ਅਬਦੁਰ ਰਹਿਮਾਨ ਨੇ ਬੇਪੋਰ ਵਿਖੇ ਨਮਕ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।
ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੈਨਾਨੀ ਵੀਪੀ ਅਪੁਕੁਟਾ ਪੋਦੁਵਾਲ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਨਮਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਨਿਯਮ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਉਹ ਨਮਕ ਉਥੋਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਿਰ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕ, ਜੋ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਭੁਗਤਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ, ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਕੇਰਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਨਮਕ ਦੀ ਤਿਆਰੀ
ਲੂਣ ਤਿਆਰ ਕਰਨ 'ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਪਯਾਨੂਰ ਦੇ ਉਲੀਆਥੂ ਕਦਾਵੂ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਹੜਤਾਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੇ ਕੇਲੱਪਨ, ਮੋਯਾਰਥ ਸ਼ੰਕਰ ਮੈਨਨ ਅਤੇ ਸੀਐਚ ਗੋਵਿੰਦਨ ਨਾਂਬਿਆਰ ਨੇ ਕੀਤੀ। 9 ਮਾਰਚ, 1930 ਨੂੰ ਵਡਾਕਾਰਾ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਕੇਪੀਸੀਸੀ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ। ਕੇ ਕੇਲੱਪਨ ਆਗੂ ਸਨ ਅਤੇ ਕੇਟੀ ਕੁੰਜੀਰਾਮਨ ਨੰਬਰਬਾਰ ਕੋਝੀਕੋਡ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ 32 ਮੈਂਬਰੀ ਜਲੂਸ ਦੇ ਕਪਤਾਨ ਸਨ।
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਪਿੱਲਾਈ ਦਾ ਗਰਜਣ ਵਾਲਾ ਗੀਤ
13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1930 ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਪਿੱਲਾਈ ਦੁਆਰਾ ਗਾਏ ਗਏ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼-ਵਿਰੋਧੀ ਗੀਤ 'ਵਾਜਕਾ ਭਾਰਤਸਮੁਦਯਮ' ਨੂੰ ਗਰਜ ਵਾਂਗ ਸੁਣਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜਲੂਸ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਮੋਯਾਰਥ ਕੁੰਜੀ ਸ਼ੰਕਰ ਮੈਨਨ, ਪੀ ਕੁਮਾਰਨ ਅਤੇ ਸੀਐਚ ਗੋਵਿੰਦਨ ਨੇ ਇੱਕ ਰਿਸੈਪਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਜਲੂਸ 21 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਪਯਾਨੂਰ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜਲੂਸ ਉਲੀਆਥ ਕਦਾਵੂ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਨਾਅਰੇਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਲੀਆਥ ਕਦਾਵੂ-ਪਯਾਨੂਰ ਦੀ ਘਟਨਾ ਕੇਰਲ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੋੜ ਬਣ ਗਈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਸਰਦਾਰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ
ਵੀਪੀ ਅਪੁਕੁਟਾ ਪੋਦੁਵਾਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਨਮਕ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਪਿਆਨੁਰ ਦੇ ਉਲੀਯਾਥੁਕਦਾਵੁ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਲੀਆਥੁਕਦਾਵੂ ਵਿੱਚ ਸੀ ਲੂਣ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ। ਧਰਨੇ ਦੌਰਾਨ ਪੁਲਿਸ ਵੀ ਸੀ ਮੌਜੂਦ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕ ਸਨ। ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਸ਼ਿਵਿਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਿਸ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਸਿਵਿਰ ਵਿੱਚ ਨਮਕ ਦੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤ ਗਿਆ। ਤਿਆਰ ਲੂਣ ਨੂੰ ਫਿਰ ਛੋਟੇ ਪੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਲਾਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਉਲੰਘਣ ਦਾ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਪਯਾਨੂਰ ਤੋਂ ਇਹ ਰੋਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੰਨੂਰ ਤੱਕ ਗਿਆ। ਕੰਨੂਰ ਤੋਂ ਕੋਝੀਕੋਡ। ਫਿਰ ਕੰਜਨਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ।
ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਦਮਨ
ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਪਯਾਨੂਰ ਵਿਖੇ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਕੈਂਪ 'ਤੇ ਧਾਵਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੀ ਕੁੱਟਮਾਰ ਕੀਤੀ। ਕੇਲਾਪਨ ਸਮੇਤ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਕੇ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉਤਸ਼ਾਹ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ। ਕੰਨੂਰ, ਥਾਲਾਸ਼ੇਰੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ। ਕਈ ਕਾਂਗਰਸੀ ਵਰਕਰਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ।
ਉਲੀਆਥ ਕਦਾਵੁ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਲੋੜ
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨਮਕ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਦੀ 90ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਲੀਆਥ ਕਦਾਵੂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ ਕਿਸੇ ਦਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਰੋਧੀ ਅਨਸਰਾਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਨਮਕ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡ ਪਯਾਨੂਰ ਗਾਂਧੀ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਗਾਂਧੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੇਰਵਿਆਂ ਵਾਲੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਐਫਆਈਆਰ ਦੀ ਇੱਕ ਕਾਪੀ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਪੁਰਾਣਾ ਪਯਾਨੂਰ ਥਾਣਾ, ਜਿੱਥੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਕੁੱਟਮਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਲੀਆਥ ਕਦਾਵੂ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਤੁਰੰਤ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ: ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਸ਼ਤੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਰਾਜ਼
