ਗੁਜਰਾਤ: 1919 ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਨਵਜੀਵਨ ਟਰੱਸਟ (Navjivan Trust), ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਤੱਕ, ਇਹ ਟਰੱਸਟ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਬਾਰੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਗਿਆਨ ਘਰ ਵਜੋਂ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
18 ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 1,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ
ਟਰੱਸਟ (Navjivan Trust) ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਅਣਥੱਕ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 18 ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 1,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 7 ਸਤੰਬਰ 1919 ਨੂੰ ਨਵਜੀਵਨ ਵੀਕਲੀ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਪਾਠਕਾਂ ਵਿੱਚ ਅਹਿੰਸਾ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਫਿਰਕੂ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦੇ ਆਪਣੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਸੀ।
ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਛਪਵਾਉਣ ਲਈ 11 ਫਰਵਰੀ 1922 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਨਵਜੀਵਨ ਮੁਦਰਾਲਾ
ਜਦੋਂ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਧੀ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪ੍ਰੈਸ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਛਪਵਾਉਣ ਲਈ 11 ਫਰਵਰੀ 1922 ਨੂੰ ਨਵਜੀਵਨ ਮੁਦਰਾਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਨਵਜੀਵਨ ਟਰੱਸਟ 27 ਨਵੰਬਰ 1929 ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਰਦਾਰ ਵੱਲਭ ਭਾਈ ਪਟੇਲ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
1950 ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਵੱਲਭ ਭਾਈ ਪਟੇਲ ਨੇ ਇਸ ਥਾਂ 'ਤੇ ਨਵਜੀਵਨ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ
ਇਸ ਬਾਰੇ ਨਵਜੀਵਨ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਟਰੱਸਟੀ ਵਿਵੇਕ ਦੇਸਾਈ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ 1950 ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਵੱਲਭ ਭਾਈ ਪਟੇਲ ਨੇ ਇਸ ਥਾਂ 'ਤੇ ਨਵਜੀਵਨ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ 'ਨਵਜੀਵਨ' ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਇੱਥੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਟਰੱਸਟ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ 'ਸਵਰਾਜ' ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਢੰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ
ਹਿੰਦੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 'ਨਵਜੀਵਨ' ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ'। ਨਵਜੀਵਨ ਟਰੱਸਟ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ 'ਸਵਰਾਜ' ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਢੰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦਾ ਨਵਾਂ ਲੀਜ਼ ਦੇਣ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ 18 ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ ਉਪਲਬਧ
ਇਸ ਬਾਰੇ ਨਵਜੀਵਨ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਟਰੱਸਟੀ ਵਿਵੇਕ ਦੇਸਾਈ (Trustee Vivek Desai) ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਲਗਭਗ ਹਰ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅੱਜ ਵੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ (ਲਾਗੂ) ਹਨ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ (ਟਰੱਸਟ ਦਾ) ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਉਦੇਸ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ 18 ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ 'ਤੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 1,000 ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਨਵਜੀਵਨ ਨੇ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ 'ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ: ਅਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮਹਾਨ ਯੋਧਾ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ
1920 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ‘ਕਾਮਰੇਡ’ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਮਾਲਕ ਮੌਲਾਨਾ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਨੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪ੍ਰੈਸ ‘ਨਵਜੀਵਨ’ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਨਵਜੀਵਨ ਅਤੇ ਯੰਗ ਇੰਡੀਆ ਸਪਤਾਹਿਕ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ 'ਤੇ ਛਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਨਵਜੀਵਨ ਟਰੱਸਟ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਅਤੇ ਟਾਈਪਰਾਈਟਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਪਰਵਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ ਅਮਰ ਚੰਦਰ ਬਾਂਠਿਆ
ਟਰੱਸਟੀ ਵਿਵੇਕ ਦੇਸਾਈ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਜਰਮਨ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨਵਜੀਵਨ ਛਾਪਦੇ ਸਨ। ਮਸ਼ੀਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਛਾਪੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਅਸਲੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਹੈ. ਪਹਿਲਾ ਅੰਕ ਇਸ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਸਕੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਬਾਪੂ ਖੁਦ ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਚਲਾਉਂਦਾ ਸੀ।
ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਟਰੱਸਟ ਨੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਗ੍ਰਾਂਟ ਜਾਂ ਦਾਨ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ
ਨਵਜੀਵਨ ਟਰੱਸਟ (Navjivan Trust) ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਉਦੇਸ਼ ਰਸਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉੱਨਤੀ ਲਈ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। 'ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ' (ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ) ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨਵਜੀਵਨ ਟਰੱਸਟ 'ਆਤਮਨਿਰਭਰ' ਬਣਾਇਆ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਟਰੱਸਟ ਨੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਗ੍ਰਾਂਟ ਜਾਂ ਦਾਨ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਅਬਕਾ ਮਹਾਦੇਵੀ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ
