ETV Bharat / business

ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ 'ਡਿਜੀਟਲ ਫਰਾਡ' ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਹ ਖਬਰ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਫਾਇਦੇਮੰਦ - Digital Deception

Digital Deception: ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧਾਂ 'ਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਭਾਰਤ ਵੀ ਇਸ ਤੋਂ ਅਛੂਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। 2021 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 14.02 ਲੱਖ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲੇ ਹੋਏ। 2022 ਵਿੱਚ 13.9 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲੇ ਹੋਏ। ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੈਕਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਫਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੇਸ਼ ਹੈ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ 'ਤੇ ਵੀ.ਵੀ. ਹਰੀਪ੍ਰਸਾਦ (ਸਾਈਬਰ ਲਾਅ ਮਾਹਿਰ) ਦਾ ਲੇਖ...

digital fraud
digital fraud
author img

By ETV Bharat Business Team

Published : Mar 16, 2024, 10:15 AM IST

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਹਿਮ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ, ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਚੋਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਆਪਕ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 2021 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ 14.02 ਲੱਖ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਅਤੇ 2022 ਵਿੱਚ 13.9 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 2022 'ਚ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਿਆਂ 'ਚ 38 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣਾ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਬਰਬਾਦ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਕਸਰ ਕਾਫ਼ੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ, ਬੈਂਕਿੰਗ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਭ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਵਿਆਪਕ ਖਤਰਿਆਂ ਤੋਂ ਡਿਜੀਟਲ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਡੇਟਾ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਪੈਸਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਉਦੇਸ਼: ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਰੁਖ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਰਿਸਪਾਂਸ ਟੀਮ (CERT-In) ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਨੋਡਲ ਏਜੰਸੀ ਹੈ। ਸੂਚਨਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਾਹਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਯੂਨੀਅਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਾਈਬਰ ਖਤਰਿਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ 24 ਘੰਟੇ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਕੱਲੇ 2020 ਵਿੱਚ, CERT-In ਨੇ ਸਾਈਬਰ ਘੁਸਪੈਠ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਲਗਭਗ 11.58 ਲੱਖ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਡਾਟਾ ਚੋਰੀ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਅਯੋਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹਨ। ਇਸ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਰਿਸਪਾਂਸ ਫੋਰਸ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਹੈਕਰਾਂ ਨੇ ਏਮਜ਼ ਦੇ ਸਰਵਰ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਛੇੜਛਾੜ: ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ, ਹੈਕਰਾਂ ਨੇ ਨਵੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸਿਜ਼ (AIIMS) ਦੇ ਸਰਵਰਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 4 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਐਕਸੈਸ ਕੀਤਾ। ਡੇਟਾ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਏਮਜ਼ ਦੇ ਆਈਟੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਡੀ ਫਿਰੌਤੀ ਦੀ ਮੰਗ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਸਨ।

ਜੂਨ 2023 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਗਲੇ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨੇ ਏਮਜ਼ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਾਲਵੇਅਰ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ। ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਮਜਬੂਤ ਸਾਈਬਰ ਰੱਖਿਆ ਵਿਧੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਨਾਕਾਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਨਿਰਵਿਘਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ।

ਹੈਕਰ ਫਿਸ਼ਿੰਗ ਈਮੇਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਧੋਖਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ: ਹੈਕਰ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਫਿਸ਼ਿੰਗ ਈਮੇਲਾਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਚਾਲ ਹੈ। ਇਹ ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਈਮੇਲਾਂ ਨਾਮਵਰ ਸਰੋਤਾਂ ਜਾਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਵਪਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਸੰਚਾਰਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖਤਰਨਾਕ ਮਾਲਵੇਅਰ ਵਾਲੇ ਲਿੰਕਾਂ ਨਾਲ ਲੁਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਿੰਕਾਂ 'ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੈਕਰਾਂ ਨੂੰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਡਿਵਾਈਸਾਂ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁਪਤ ਨਿੱਜੀ ਡੇਟਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਫਿਸ਼ਿੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਸ਼ਿਕਾਰ : ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਿਸ਼ਿੰਗ ਸਕੀਮਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ, ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਸਾਰੀਆਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਈਮੇਲਾਂ 'ਤੇ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹਰੇਕ ਈਮੇਲ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦਾ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਕੇ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤਣ।

ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਲਈ ਰੈਨਸਮਵੇਅਰ, ਇੱਕ ਖਤਰਨਾਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸੌਫਟਵੇਅਰ, ਤੈਨਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਡਿਜੀਟਲ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸਿੱਧੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।

ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਤੋਂ ਕੀਮਤੀ ਡੇਟਾ ਚੋਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਯੋਗ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਾਫ਼ੀ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਗੜਬੜ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਮੋਟੀ ਫਿਰੌਤੀ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਖਤਰਿਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੇ, ਸਮਰਪਿਤ ਸਰਵਰਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਮਲਾਵਰ ਮਾਲਵੇਅਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖਤਰਨਾਕ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਅਤੇ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਇਹ ਟੂਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਡੇਟਾ ਦੀ ਚੋਰੀ ਅਤੇ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨੈਟਵਰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਇਰਸਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਕੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਮਾਲਵੇਅਰ ਇੱਕ ਨੈਟਵਰਕ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਰੇ ਕਨੈਕਟ ਕੀਤੇ ਸਿਸਟਮਾਂ ਅਤੇ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਗਾੜ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਉਪਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਜਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਦਾ ਹੈ।

ਚੌਕਸੀ ਸਰਵਉੱਚ: ਅੱਜ ਦੇ ਡਿਜੀਟਲ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਇੰਟਰਨੈਟ ਦੀ ਸਰਵ-ਵਿਆਪਕਤਾ ਅਟੱਲ ਅਤੇ ਸਰਵ ਵਿਆਪਕ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਇਸ ਨਿਰਭਰਤਾ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਔਨਲਾਈਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਜੋਖਮਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ, ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਪਾਸਵਰਡ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸ਼ੱਕੀ ਲਿੰਕਾਂ ਅਤੇ ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਹੋਏ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਈਮੇਲਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪ੍ਰੀਮੀਅਮ ਐਂਟੀਵਾਇਰਸ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਅਤੇ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨਾ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੱਖਿਆ ਵਿਧੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ।

ਸਾਈਬਰ ਖਤਰਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਨਤਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧਾਉਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ: ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਕਾਰਜਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਖੋਜ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ, ਰੋਕਥਾਮ ਉਪਾਅ, ਅਤੇ ਉਚਿਤ ਜਵਾਬ ਚੈਨਲਾਂ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣਾ। ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਕੂਲਾਂ, ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਦੋਵਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ। ਸਾਈਬਰ ਖਤਰਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਉੱਨਤ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਟੀਮਾਂ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਅਜਿਹੀ ਵਿਆਪਕ ਪਹੁੰਚ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਖਤਰਨਾਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਜਾਅਲੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ: ਹੈਕਰ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦੇਣ ਲਈ ਜਾਅਲੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਅਤੇ ਰੈਨਸਮਵੇਅਰ ਸਮੇਤ ਮਾਲਵੇਅਰ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਤਾਇਨਾਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚਿੰਤਾ ਜਾਇਜ਼ ਬੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਜਾਅਲੀ ਸਾਈਟਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਹੈ। ਗੈਰ-ਸ਼ੱਕੀ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਈਮੇਲਾਂ ਅਤੇ ਟੈਕਸਟ ਦੁਆਰਾ ਭਰਮਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਲੁਭਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਾਲੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ ਦਾਖਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਹਿਮ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ, ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਚੋਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਆਪਕ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 2021 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ 14.02 ਲੱਖ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਅਤੇ 2022 ਵਿੱਚ 13.9 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 2022 'ਚ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਿਆਂ 'ਚ 38 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣਾ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਬਰਬਾਦ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਕਸਰ ਕਾਫ਼ੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ, ਬੈਂਕਿੰਗ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਭ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਵਿਆਪਕ ਖਤਰਿਆਂ ਤੋਂ ਡਿਜੀਟਲ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਡੇਟਾ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਪੈਸਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਉਦੇਸ਼: ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਰੁਖ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਰਿਸਪਾਂਸ ਟੀਮ (CERT-In) ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਨੋਡਲ ਏਜੰਸੀ ਹੈ। ਸੂਚਨਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਾਹਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਯੂਨੀਅਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਾਈਬਰ ਖਤਰਿਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ 24 ਘੰਟੇ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਕੱਲੇ 2020 ਵਿੱਚ, CERT-In ਨੇ ਸਾਈਬਰ ਘੁਸਪੈਠ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਲਗਭਗ 11.58 ਲੱਖ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਡਾਟਾ ਚੋਰੀ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਅਯੋਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹਨ। ਇਸ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਰਿਸਪਾਂਸ ਫੋਰਸ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਹੈਕਰਾਂ ਨੇ ਏਮਜ਼ ਦੇ ਸਰਵਰ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਛੇੜਛਾੜ: ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ, ਹੈਕਰਾਂ ਨੇ ਨਵੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸਿਜ਼ (AIIMS) ਦੇ ਸਰਵਰਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 4 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਐਕਸੈਸ ਕੀਤਾ। ਡੇਟਾ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਏਮਜ਼ ਦੇ ਆਈਟੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਡੀ ਫਿਰੌਤੀ ਦੀ ਮੰਗ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਸਨ।

ਜੂਨ 2023 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਗਲੇ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨੇ ਏਮਜ਼ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਾਲਵੇਅਰ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ। ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਮਜਬੂਤ ਸਾਈਬਰ ਰੱਖਿਆ ਵਿਧੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਨਾਕਾਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਨਿਰਵਿਘਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ।

ਹੈਕਰ ਫਿਸ਼ਿੰਗ ਈਮੇਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਧੋਖਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ: ਹੈਕਰ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਫਿਸ਼ਿੰਗ ਈਮੇਲਾਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਚਾਲ ਹੈ। ਇਹ ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਈਮੇਲਾਂ ਨਾਮਵਰ ਸਰੋਤਾਂ ਜਾਂ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਵਪਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਸੰਚਾਰਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖਤਰਨਾਕ ਮਾਲਵੇਅਰ ਵਾਲੇ ਲਿੰਕਾਂ ਨਾਲ ਲੁਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਿੰਕਾਂ 'ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੈਕਰਾਂ ਨੂੰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਡਿਵਾਈਸਾਂ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁਪਤ ਨਿੱਜੀ ਡੇਟਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਫਿਸ਼ਿੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਸ਼ਿਕਾਰ : ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਿਸ਼ਿੰਗ ਸਕੀਮਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ, ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਸਾਰੀਆਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਈਮੇਲਾਂ 'ਤੇ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹਰੇਕ ਈਮੇਲ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦਾ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਕੇ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤਣ।

ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਲਈ ਰੈਨਸਮਵੇਅਰ, ਇੱਕ ਖਤਰਨਾਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸੌਫਟਵੇਅਰ, ਤੈਨਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਡਿਜੀਟਲ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸਿੱਧੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।

ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਤੋਂ ਕੀਮਤੀ ਡੇਟਾ ਚੋਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਯੋਗ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਾਫ਼ੀ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਗੜਬੜ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਮੋਟੀ ਫਿਰੌਤੀ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਖਤਰਿਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੇ, ਸਮਰਪਿਤ ਸਰਵਰਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਮਲਾਵਰ ਮਾਲਵੇਅਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖਤਰਨਾਕ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਅਤੇ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਇਹ ਟੂਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਡੇਟਾ ਦੀ ਚੋਰੀ ਅਤੇ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨੈਟਵਰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਇਰਸਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਕੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਮਾਲਵੇਅਰ ਇੱਕ ਨੈਟਵਰਕ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਰੇ ਕਨੈਕਟ ਕੀਤੇ ਸਿਸਟਮਾਂ ਅਤੇ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਗਾੜ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਉਪਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਜਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਦਾ ਹੈ।

ਚੌਕਸੀ ਸਰਵਉੱਚ: ਅੱਜ ਦੇ ਡਿਜੀਟਲ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਇੰਟਰਨੈਟ ਦੀ ਸਰਵ-ਵਿਆਪਕਤਾ ਅਟੱਲ ਅਤੇ ਸਰਵ ਵਿਆਪਕ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਇਸ ਨਿਰਭਰਤਾ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਔਨਲਾਈਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਜੋਖਮਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ, ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਪਾਸਵਰਡ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸ਼ੱਕੀ ਲਿੰਕਾਂ ਅਤੇ ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਹੋਏ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਈਮੇਲਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪ੍ਰੀਮੀਅਮ ਐਂਟੀਵਾਇਰਸ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਅਤੇ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨਾ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੱਖਿਆ ਵਿਧੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ।

ਸਾਈਬਰ ਖਤਰਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਨਤਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧਾਉਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ: ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਕਾਰਜਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਖੋਜ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ, ਰੋਕਥਾਮ ਉਪਾਅ, ਅਤੇ ਉਚਿਤ ਜਵਾਬ ਚੈਨਲਾਂ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣਾ। ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਕੂਲਾਂ, ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਦੋਵਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ। ਸਾਈਬਰ ਖਤਰਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਉੱਨਤ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਟੀਮਾਂ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਅਜਿਹੀ ਵਿਆਪਕ ਪਹੁੰਚ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਖਤਰਨਾਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਜਾਅਲੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ: ਹੈਕਰ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦੇਣ ਲਈ ਜਾਅਲੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਅਤੇ ਰੈਨਸਮਵੇਅਰ ਸਮੇਤ ਮਾਲਵੇਅਰ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਤਾਇਨਾਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚਿੰਤਾ ਜਾਇਜ਼ ਬੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਜਾਅਲੀ ਸਾਈਟਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਹੈ। ਗੈਰ-ਸ਼ੱਕੀ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਈਮੇਲਾਂ ਅਤੇ ਟੈਕਸਟ ਦੁਆਰਾ ਭਰਮਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਲੁਭਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਾਲੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ ਦਾਖਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.