ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: 23 ਮਾਰਚ 1931 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਪੁੱਤਰਾਂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ ਅਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਹੱਸਦੇ-ਹੱਸਦੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਨਾਇਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ 23 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਸਾਨੂੰ ਤਿੰਨ ਬਹਾਦਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ ਅਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕੀਤੀਆਂ। ਇਸ ਦਿਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਦਿੱਲੀ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਯਾਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹੋਣਗੇ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾ ਸਬੰਧ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਇਹਨਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਬੰਬ ਸੁੱਟਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ (ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਾਇਸਰਾਏ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼) ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸਥਿਤ ਬੇਸਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਦਿਨ ਕੈਦ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਡੀਯੂ ਨੇ ਇਸ ਬੇਸਮੈਂਟ ਦਾ ਨਾਂ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਯਾਦਗਾਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੈਦ ਦੌਰਾਨ ਲੇਟਣ ਲਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਪ੍ਰਤੀਕ ਖਾਟ, ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਾਲਟੈਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਜੱਗ ਸਮੇਤ ਕਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਯਾਦਗਾਰੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਜੋਂ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ 1923 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਫਿਰਕੂ ਦੰਗਿਆਂ ਦੀ ਕਵਰੇਜ ਕਰਨ ਲਈ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਆਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਉਹ ਗਣੇਸ਼ ਸ਼ੰਕਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਅਖਬਾਰ ਪ੍ਰਤਾਪ ਲਈ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਕਈ ਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਆਪਣੀ ਕਵਰੇਜ ਦੌਰਾਨ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਏ, ਉਸ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਗੇਟ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਾਮਨਾਥ ਸਟੂਡੀਓ ਵਿਚ ਕਲਿੱਕ ਕੀਤੀ ਫੋਟੋ ਵੀ ਪਾਈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫੋਟੋ ਟੋਪੀ ਵਿੱਚ ਲਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਉਹੀ ਫੋਟੋ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜਿਆਦਾਤਰ (ਟੋਪੀ ਪਹਿਨੇ) ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਇਹ ਸੈੱਲ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਤਿੰਨਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ ਅਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਡੀਯੂ ਦੇ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਯੋਗੇਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤਿੰਨਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ 'ਤੇ ਫੁੱਲ ਮਾਲਾਵਾਂ ਪਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ।
ਇਸ ਦਿਨ ਇਹ ਕਮਰਾ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਪੀਸੀ ਜੋਸ਼ੀ, ਜੋ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ ਸਨ, ਨੇ ਸਾਲ 2021 ਵਿੱਚ ਇਸ ਸੈੱਲ ਦਾ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਯਾਦਗਾਰ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਯਾਦਗਾਰ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਤਤਕਾਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਡਾ: ਰਮੇਸ਼ ਪੋਖਰਿਆਲ ਨਿਸ਼ੰਕ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।
