ହାଇଦ୍ରାବାଦ: ଫେବୃଆରୀ ପହିଲାରେ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ନିର୍ମଳା ସୀତାରମଣ ଆଗତ କରିବେ ନିଜର ପ୍ରଥମ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ବଜେଟ । ତେବେ ଆପଣ ଜାଣନ୍ତି କି ଏହା ଚତୁର୍ଥ ଥର ହେବ , ଯେବେ ସାଧାରଣ ସହ ରେଳ ବଜେଟକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯିବ । କାରଣ ସରକାର ବଦଳିବା ସହ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଛି ପରମ୍ପରା । ତେବେ କଣ ଆପଣ ଜାଣନ୍ତି କି ? କିଏ ପ୍ରଥମେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ରେଳ ବଜେଟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା । ଆଉ ଏହା ପଛର ଇତିହାସ କଣ ରହିଛି ?
ସଡକ ମାର୍ଗର ବିଗ ଆଣ୍ଡ ବେଷ୍ଟ ଟ୍ରାନ୍ସପୋର୍ଟ ରେଳ । ଇଂରେଜଙ୍କ ହାତରେ ହୋଇଥିଲା ଏହାର ଶୁଭାରମ୍ଭ । ଆଉ ସେହି ଇଂରେଜ ହିଁ 1924ରେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ରେଳ ବଜେଟ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ । ସେତେବଳେ ସାଧାରଣ ବଜେଟର 70 ପ୍ରତିଶତ କେବଳ ରେଳକୁ ଯାଉଥିଲା । ଏହା ପୂର୍ବରୁ 1860ରୁ ନେଇ 1924 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସାଧାରଣ ମଧ୍ୟରେ ହିଁ ରେଳ ବଜେଟକୁ ରଖାଯାଇଥିଲା । ହେଲେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ରେଳ ବଜେଟ ଆଣିବା ପାଇଁ ଏକ୍ବର୍ଥ ସମିତି ପକ୍ଷରୁ 1921ମସିହାରେ ସୁପାରିଶ କରାଯାଇଥିଲା । ଯାହା ପରେ ରେଳୱେକୁ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରାଣଳୟରୁ ଅଲଗା କରିଦିଆଯାଇଥିଲା । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ପୁଣି 2017ରେ ଅରୁଣ ଜେଟଲୀ ମିଶ୍ରିତ ବଜେଟ ଉପସ୍ଥାପନ କରି ପ୍ରଥମ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ହେବାର ସୌଭାଗ୍ୟ ହାତେଇଥିଲା ।
ତତକାଳୀନ ନୀତି ଆୟୋଗ ସଦସ୍ୟ ବିବେକ ଦେବରାୟ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଗଠିତ ସମିତିରେ ଏହି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ରେଳ ବଜେଟରେ ପୂର୍ଣ୍ଣଚ୍ଛେଦ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ । ଏ ନେଇ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରାଣଳୟର 5 ଜଣିଆ ଟିମ ଗଠନ ହୋଇଥିଲା । ସମିତି ରିପୋର୍ଟ ଦେବା ପରେ ପ୍ରଥମ କରି ତତତକାଳୀନ ରେଳମନ୍ତ୍ରୀ ସୁରେଶ ପ୍ରଭୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ରେଳ ବଜେଟକୁ ନ ଆଣିବା ପାଇଁ ରାଜ୍ୟସଭାବେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ । ଯଦି 2ଟି ବଜେଟର ବିଲୟ ହୁଏ ତେବେ ଆଗମୀ ଦିନରେ ଦେଶକୁ ଆର୍ଥିକ ଫାଇଦା ମିଳିବ ବୋଲି ସୁରେଶ ଯୁକ୍ତି ବାଢିଥିଲେ ।
ପରେ ମୋଦି ସରକାରଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି କ୍ରେମ ରେଳ ବଜେଟ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରରୁ ସାଧାରଣ ହୋଇଥିଲା । ଏଭଳି ଭାବେ 92 ବର୍ଷ ଧରି ଚାଲିଥିବା ରେଳ ବଜେଟ ପ୍ରଥା ସମାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ପ୍ରଥମଥର 2017ରେ ଅରୁଣ ଜେଟଲୀ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ବଜେଟ ।
ଏହା ଦ୍ବାରା କଣ ରହିଛି ଫାଇଦା
- ପ୍ରଥମତଃ ସାଧାରଣ ସହ ରେଳ ବଜେଟ ମିଶିବା ଫଳରେ ନଗଦ ସମସ୍ୟା ଦୂର ହେଲା । ଯେଉଁଥିପାଇଁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ପାଖାପାଖୀ 10 କୋଟି ଟଙ୍କା ବଞ୍ଚୁଛି ।
- ଦ୍ବିତୀୟରେ ଏହି 2 ବଜେଟର ମିଶ୍ରଣ ପରେ ରେଲୱେ ରାଜସ୍ବ ଡେଫିସିଟ ଓ କ୍ୟାପିଟାଲ ଏକ୍ସପେଣ୍ଡିଚରକୁ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରାଣଳୟକୁ ପଠାଇ ଦିଆଗଲା ।
- ରେଲୱେ ନିଜ ଆୟରୁ ତା କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ଟଙ୍କା ଦେଉଛି । ଆଉ ସେ ଯେଉଁ ଋଣ ନିଏ , ତା ସରକାରଙ୍କୁ ଭରିବାକୁ ପଡିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଏହି ମର୍ଜର ଦ୍ବାରା ସରକାରଙ୍କ ଋଣ ଭାର ମଧ୍ୟ କମିଗଲା ।
ରେଳ ବଜେଟ ସହ ଜଡିତ କିଛି ରୋଚକ ତଥ୍ୟ -
ଭାରତୀୟ ରେଳକୁ ଫାଇନାନ୍ସିଆଲ ଷ୍ଟେଟମେଣ୍ଟ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଯାହାକୁ ରେଳ ବଜେଟ କୁହାଯାଏ । ଏହାକୁ ଦେଶର ରେଳମନ୍ତ୍ରୀ ସାଧାରଣ ବଜେଟର କିଛି ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ସଂସଦରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରୁଥିଲେ । ରେଳ ବଜେଟ ଲୋକସଭାରେ ଧନ ବିଧେୟକ ଭାବେ କେନ୍ଦ୍ର ରେଳ ମନ୍ତ୍ରୀ ଦ୍ବାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଥିଲା । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନରେ ରେଳ ବଜେଟ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଦୌ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇନାହିଁ । ଏଥିଯୋଗୁଁ ସମ୍ବିଧାନର ଅନୁଚ୍ଛେଦ 112 ଓ 204 ଅନ୍ତର୍ଗତ ଲୋକସଭାରେ ଆଗତ ଓ ମଞ୍ଜୁରୀ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
ବିହାରର ପୂର୍ବତନ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଲାଲୁ ପ୍ରସାଦ ଯାଦବ 6 ଥର ରେଳ ବଜେଟ ଉପସ୍ଥାପନ କରି ରେକର୍ଡ କରିଥିଲେ । ସେ ୟୁପିଏ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ 2004ରୁ 2009 ମଧ୍ୟରେ ରେଳ ମନ୍ତ୍ରୀ ରହିଥିଲେ । ସେହିପରି ମମତା ବାନାର୍ଜୀ ରେଳ ବଜେଟ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିବା ପ୍ରଥମ ରେଳମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ । 2002 ରେ ସେ ସଂସଦରେ ରେଳ ବଜେଟ ଆଣିଥିଲେ । ସୁରେଶ ପ୍ରଭୁ ମଧ୍ୟ ଶେଷ ରେଳ ବଜେଟ 2016 ଫେବୃଆରୀ 25ରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ । ଏହା ପରେ ପ୍ରଥମ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବେ ଅରୁଣ ଜେଟଲୀ ସଂଯୁକ୍ତ ବଜେଟ ଉପସ୍ଥାପନ କରି ନୂଆ ଇତିହାସ ରଚିଥିଲେ ।
