ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ହେଉଛି ବିଶ୍ବର ସବୁଠାରୁ ସମ୍ମାନଜନକ ପୁରସ୍କାର । ବିଜ୍ଞାନ, ସାହିତ୍ୟ, ଅର୍ଥନୀତି ଭଳି ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉତ୍କର୍ଷତା ହାସଲ କରିଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ଏହି ପୁରସ୍କାର (Nobel Prize winners in India) ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ । ଏହି ପୁରସ୍କାର ୧୮୯୫ରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା । ୧୮୯୬ ମସିହାରେ ଡାଇନାମାଇଟ୍ ନାମକ ଜଣେ ପ୍ରତିଭାବାନ ଉଦ୍ଭାବକ ଆଲଫ୍ରେଡ୍ ନୋବେଲଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ସଫଳତା ପାଇଁ ଗୁଣବାନ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ । କୌଣସି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପଛରେ ନଥିବା ଭାରତୀୟମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହି ସମ୍ମାନଜନକ ପୁରସ୍କାର ଜିତିଛନ୍ତି । ଏହା ଦେଶ ପାଇଁ ଗର୍ବର ବିଷୟ । ତେବେ ଆଜି ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ନୋବେଲ ବିଜେତା ଭାରତୀୟଙ୍କ ବିଷୟରେ ଯେଉଁମାନେ ସାରା ବିଶ୍ବରେ ଦେଶର ସମ୍ମାନ ବଢାଇଛନ୍ତି ।
- ରବିନ୍ଦ୍ରନାଥ ଟାଗୋର:- ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଭାରତୀୟ କବି, ସଂଗୀତଜ୍ଞ ତଥା ଚିତ୍ରକାର ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଟାଗୋରଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ, ସତେଜ ଏବଂ ସୁନ୍ଦର ପଦଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ୧୯୧୩ ମସିହାରେ ସାହିତ୍ୟରେ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ଟାଗୋର 'ଦି ବାର୍ଡ ଅଫ୍ ବଙ୍ଗଳା' ଏବଂ ଗୁରୁଦେବ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା । ଟାଗୋର ଭାରତର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଲେଖକ ଥିଲେ । ସେ ଭାରତ ଏବଂ ବାଂଲାଦେଶର ଜାତୀୟ ସଂଗୀତ ରଚନା କରିଥିଲେ ଏବଂ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାର ଜାତୀୟ ସଂଗୀତ ତାଙ୍କ କବିତା ଦ୍ବାରା ଅନୁପ୍ରାଣିତ ବୋଲି ବିଶ୍ବାସ କରାଯାଏ । ଟାଗୋରଙ୍କ ଗୀତ, କବିତା, ଉପନ୍ୟାସ ଏବଂ ପ୍ରବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକର ସମାଜ ଉପରେ ବଳିଷ୍ଠ ଅବଦାନ ରହିଛି ।ରବିନ୍ଦ୍ରନାଥ ଟାଗୋର
- ସି.ଭି ରମଣ:- ୧୯୩୦ ମସିହାରେ ସାର୍ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଭେଙ୍କଟ ରମଣ ବା ସି.ଭି ରମଣଙ୍କୁ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନରେ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ଆଲୋକର ବିଛାଇବା କ୍ଷେତ୍ର (Light Scattering) ଏବଂ ରମଣ ପ୍ରଭାବ (Raman Effect) ଉପରେ ଆବିଷ୍କାର ପାଇଁ ସେ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ । ଆଲୋକ ରଶ୍ମି କୌଣସି ମାଧ୍ୟମ ଦେଇ ଗତି କଲା ବେଳେ ବିଚ୍ଛୁରିତ ହୋଇ ବାହାରିଥାଏ । ଏହାକୁ ରମଣ ପ୍ରଭାବ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଆବିଷ୍କାର ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନରେ ଏକ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ । ଭାରତର ନୋବେଲ ବିଜେତାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ରମଣ ଅନ୍ୟତମ ।ସି.ଭି ରମଣ
- ହରଗୋବିନ୍ଦ ଖୋରୋନା:- ଭାରତୀୟ-ଆମେରିକୀୟ ବାୟୋକେମିଷ୍ଟ ହର ଗୋବିନ୍ଦ ଖୋରାନାଙ୍କୁ ମେଡିସିନରେ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ମିଳିଥିଲା । ସେ ମାର୍ଶାଲ ଡବ୍ଲ୍ୟୁ ନିରେନବର୍ଗ ଓ ରବର୍ଟ ଡବ୍ଲ୍ୟୁ ହୋଲିଙ୍କ ସହ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଜେନେଟିକ୍ କୋଡ୍ ଏବଂ ପ୍ରୋଟିନ୍ ସିନ୍ଥେସିସରେ ନ୍ୟକ୍ଲିଟାଇଡର୍ସ ଓ ନ୍ୟୁକ୍ଲିକ ଏସିଡ୍ସର ଅର୍ଡର ଅନୁସନ୍ଧାନ ପାଇଁ ସେ ଏହି ପୁରସ୍କାର ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଖୋରୋନା ପଞ୍ଜାବ ମୁଲତାନରେ ଥିବା ଏକ ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।ହରଗୋବିନ୍ଦ ଖୋରୋନା
- ମଦର ଟେରେସା:- ଉତ୍ତର ମାକେଡୋନିଆରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ମଦର ଟେରେସା ୧୯ବର୍ଷ ବୟସରେ ଭାରତ ଆସିଥିଲେ । ସେ ସାରା ଜୀବନ ଏଠାରେ ରୋମାନ କ୍ୟାଥୋଲିକ ନନ୍ ଏବଂ ଜଣେ ମିଶନାରୀ ଭାବରେ ଗରୀବ ଲୋକଙ୍କ ସେବା କରିଥିଲେ । ମାନବିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରି ସେ ମିଶନାରୀ ଅଫ୍ ଚାରିଟି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ମଦର ଟେରେସା ଗରିବଙ୍କ ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା । ସେ ପୃଥିବୀର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତରୁ ଲୋକଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ । ୧୯୭୯ରେ ମଦର ଟେରେସାଙ୍କୁ ନୋବେଲ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ମଦର ଟେରେସା
- ସୁବ୍ରମଣ୍ୟମ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର:- ପଞ୍ଜାବରେ ୧୯୧୦ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯ ତାରିଖରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏହି ନୋବେଲ ବିଜେତା । ତାରାଗୁଡ଼ିକର ଗଠନ ଏବଂ ବିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୌତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକର ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ମିଳିଥିଲା । ସେ ନିଜ ଜୀବନକାଳ ମଧ୍ୟରେ ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନ ଉପରେ ଅନେକ ଗବେଷଣା କରିଥିଲେ ।ସୁବ୍ରମଣ୍ୟମ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର
- ଅମର୍ତ୍ତ୍ୟ ସେନ:- ୧୯୯୮ରେ ଅମର୍ତ୍ତ୍ୟ ସେନଙ୍କୁ ଅର୍ଥନୀତିରେ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ମାଣିକଗଞ୍ଜ (ବ୍ରିଟିଶ ଇଣ୍ଡିଆ) ରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ସେନ୍ ଅର୍ଥନୀତି ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଉଭୟ ଆମେରିକା ଏବଂ ଯୁକେରେ ଅନେକ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ଏହି ବିଷୟ ଶିକ୍ଷା ଦେଇଥିଲେ । ୧୯୯୮ ମସିହାରେ ନୋବେଲ ମେମୋରିଆଲ ପୁରସ୍କାର ସମେତ ଅର୍ଥନୀତି ତଥା ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ, ମରୁଡ଼ି ତତ୍ତ୍ବଏବଂ କଲ୍ୟାଣ ଅର୍ଥନୀତି ଉପରେ ତାଙ୍କର ଗବେଷଣା ଯୋଗୁଁ ତାଙ୍କୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।ଅମର୍ତ୍ତ୍ୟ ସେନ
- ଭେଙ୍କଟରମଣ ରାମକ୍ରିଷ୍ଣନ:- ମୂଳ ଭାରତୀୟ ତଥା ଆମେରିକୀୟ-ବ୍ରିଟିଶ ଭେଙ୍କଟରମଣ ରାମକ୍ରିଷ୍ଣନଙ୍କୁ ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନରେ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ୨୦୦୯ ମସିହାରେ ଥୋମାସ ଓ ୱାଇ. ୟୋନାଥଙ୍କ ସହ ସେ ଏହି ପୁରସ୍କାରକୁ ସେୟାର କରିଥିଲେ । ରାଇବୋଜୋମର ଗଠନ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟ ବିଷୟରେ ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ଭେଙ୍କଟରମଣ ବର୍ତ୍ତମାନ ରୟାଲ୍ ସୋସାଇଟିର (ଲଣ୍ଡନର) ସଭାପତି ମଧ୍ୟ ଅଛନ୍ତି ।ଭେଙ୍କଟରମଣ ରାମକ୍ରିଷ୍ଣନ
- ଭି.ଏସ. ନାଏପଲ:- ୨୦୦୧ ମସିହାରେ ନାଏପଲଙ୍କୁ ସାହିତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ମିଳିଥିଲା । ନାଏଇପଲ ହିନ୍ଦୁ ଭାରତୀୟଙ୍କ ପୁତ୍ର ଥିଲେ । ସେ ୩୦ରୁ ଅଧିକ ପୁସ୍ତକ ଲେଖିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ମିଳିତ ଅନୁଭବକାରୀ କାହାଣୀ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଅବିସ୍ମରଣୀୟ ଅନୁଦାନ ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ପୁରସ୍କୃତ କରାଯାଇଥିଲା ।ଭି.ଏସ. ନାଏପଲ
- କୈଳାସ ସତ୍ୟାର୍ଥୀ:- ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶର କୈଳାଶ ସତ୍ୟାର୍ଥୀଙ୍କୁ ଶିଶୁ ତଥା ଯୁବକମାନଙ୍କ ଉପରେ ହେଉଥିବା ଅତ୍ୟାଚାର ବିରୋଧରେ ସଂଗ୍ରାମ ତଥା ସମସ୍ତ ଶିଶୁଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ପାଇଁ ୨୦୧୪ ମସିହାରେ ନୋବେଲ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା । ସତ୍ୟାର୍ଥୀ ଶିଶୁ ଶ୍ରମ ବିରୋଧରେ ସ୍ବର ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିଲେ ।କୈଳାସ ସତ୍ୟାର୍ଥୀ
- ଅଭିଜିତ୍ ବାନାର୍ଜୀ:- ଭାରତୀୟ-ଆମେରିକୀୟ ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ ଅଭିଜିତ ବାନାର୍ଜୀ ଫେବୃଆରୀ ୨୧, ୧୯୬୧ ମସିହାରେ ମୁମ୍ବାଇରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ବିଶ୍ବର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ହ୍ରାସ କରିବାରେ ଅଗ୍ରଗାମୀ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ବାନାର୍ଜୀଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ଏଷ୍ଟର ଡୁଫ୍ଲୋ ଏବଂ ହାଭାର୍ଡ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟର ମିସେଲ କ୍ରାମରଙ୍କ ସହ ଅର୍ଥନୀତିରେ ନୋବେଲ ମେମୋରିଆଲ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।ଅଭିଜିତ୍ ବାନାର୍ଜୀ
