ଲେଖକ-ଡକ୍ଟର ରାଧା ରଘୁରାମପତ୍ରୁଣି
ଆସୋସିଏଟ ପ୍ରଫେସର, ଇକୋନୋମି ଆଣ୍ଡ ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ ଟ୍ରେଡ୍, ଗୀତମ୍ ସ୍କୁଲ ଅଫ୍ ବିଜେନେସ
ହାଇଦ୍ରାବାଦ: ଭାରତ ସମେତ ୪ ଦେଶର EFTA ବ୍ଲକ ଗତ ୧୦ ତାରିଖରେ ବାଣିଜ୍ୟ ବୁଝାମଣା ନେଇ ଚୁକ୍ତି ସ୍ବାକ୍ଷର କରିଛନ୍ତି । ଏହି ବାଣିଜ୍ୟ ଚୁକ୍ତି ଯୁବକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଚାକିରି ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସହିତ ମୁକ୍ତ, ନିରପେକ୍ଷ ଏବଂ ସମାନ ବାଣିଜ୍ୟ ପାଇଁ ଏକ ଅଂଶୀଦାର କରିବା ଦିଗରେ ସହାୟକ ହେବ । ଗତ 10 ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଏକାଦଶ ବୃହତ୍ତମ ଅର୍ଥନୀତିରୁ ବିଶ୍ବର ପଞ୍ଚମ ବୃହତ୍ତମ ଅର୍ଥନୀତି ଭାବେ ଅଗ୍ରଗତି କରିଛି ଭାରତ । ବାଣିଜ୍ୟ, ଉତ୍ପାଦନ ଏବଂ ରପ୍ତାନିରେ ଶୀର୍ଷରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଦେଶ ଅନେକ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଚଳାଇଛି । ଉତ୍ପାଦନ ଏବଂ ରପ୍ତାନି ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇଛି । ୟୁରୋପୀୟ ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂଘ ବା European Free Trade Association (EFTA) ହେଉଛି ଆଇସଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ଲିକଟେଷ୍ଟିନ୍, ନରୱେ ଏବଂ ସ୍ବିଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଭଳି ଦେଶ ଗୁଡ଼ିକର ମିଳିତ ସଂଗଠନ । EFTA ୟୁରୋପୀୟ ୟୁନିଅନର ଏକ ଅଂଶ ନୁହେଁ । କାନାଡା, ଚିଲି, ଚୀନ୍, ମେକ୍ସିକୋ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆ ଭଳି ଦେଶ ସମେତ 40 ଦେଶ ସହିତ EFTA ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ 29 ଟି ଚୁକ୍ତିନାମା ସ୍ବାକ୍ଷର କରିଛି ।
2008 ମସିହାରୁ ଭାରତ EFTA ସହିତ ବାଣିଜ୍ୟ ଚୁକ୍ତିନାମା କରୁଛି । 2022-23 ମଧ୍ୟରେ EFTA ଦେଶକୁ ଭାରତର ରପ୍ତାନି 1.92 ବିଲିୟନ ଡ଼ଲାର ହୋଇଥିବାବେଳେ ଆମଦାନୀ 16.74 ବିଲିୟନ ଡ଼ଲାର ଥିଲା । EFTA ଦେଶଗୁଡିକ ସହିତ ଭାରତର ବାଣିଜ୍ୟିକ ସ୍ଥିତି ସେତେଟା ଭଲ ନାହିଁ। 2021–2022 ରେ ଏହା 23.7 ବିଲିୟନ ଡ଼ଲାରରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା ଏବଂ 2022–23 ମଧ୍ୟରେ 14.8 ବିଲିୟନ ଡ଼ଲାରକୁ ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲା। ଆଉ 2023 ମସିହା ଏପ୍ରିଲରୁ ଡିସେମ୍ବର ମଧ୍ୟରେ ଏହି କାରବାର ପୁନର୍ବାର 15.6 ଆମେରିକୀୟ ଡଲାରକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା । 2021-22 ମସିହାରେ ଭାରତ ଓ EFTA ମଧ୍ୟରେ18.65 ବିଲିୟନ ଡ଼ଲାରର ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ବାଣିଜ୍ୟ ହୋଇଥିଲା । EFTA ଦେଶଗୁଡିକୁ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ, ଅର୍ଦ୍ଧ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୃତ ପଥର, ଡଙ୍ଗା ଏବଂ ଜାହାଜ, ଫାର୍ମାସ୍ୟୁଟିକାଲ୍ସ ଏବଂ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ଉପକରଣ ଆଦି ରପ୍ତାନି କରେ ଭାରତ ।
ଏପ୍ରିଲ 2000 ରୁ ଡିସେମ୍ବର 2023 ମଧ୍ୟରେ ସ୍ବିଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡରୁ ପ୍ରାୟ 10 ବିଲିୟନ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାରର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ (FDI)ମିଳିଛି । ଯାହାକି ଭାରତର ଦ୍ବାଦଶ ବୃହତ୍ତମ ନିବେଶକ ଭାବେ ଜଣାଶୁଣା । ନରୱେରୁ ଏଫଡିଆଇ ବାବଦରେ 721.52 ମିଲିୟନ ଆମେରୀକିୟ ଡଲାର, ଆଇସଲ୍ୟାଣ୍ଡରୁ 29.26 ମିଲିୟନ ଡଲାର ଏବଂ ଲିକଟେଷ୍ଟିନରୁ 105.22 ମିଲିୟନ ଡଲାର ଥିଲା । ମୋଟ ଭାରତୀୟ ରପ୍ତାନିରେ EFTA ର ଅଂଶ 0.4% ଥିବାବେଳେ ଆମଦାନୀରେ 2.4% ରହିଛି । ନିକଟରେ ହୋଇଥିବା ଚୁକ୍ତିରେ 14 ଟି ସେବା ସାମିଲ ରହିଛି । ନିବେଶ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଏବଂ ସହଯୋଗ, ସରକାରୀ କ୍ରୟ ତଥା ବାଣିଜ୍ୟ ସୁବିଧା ପାଇଁ ବୈଷୟିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ରହିଛି । ଆସନ୍ତା 15 ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ 1 ମିଲିୟନ ନିଯୁକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ଭାରତରେ 100 ବିଲିୟନ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ବିନିଯୋଗ କରିବାକୁ ଏହି ଚୁକ୍ତିରେ ସ୍ବାକ୍ଷର କରାଯାଇଛି । ଭାରତ-EFTA ବାଣିଜ୍ୟ ଚୁକ୍ତି କେବଳ ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ ପାଇଁ ନୁହେଁ । ବରଂ ବିଶ୍ବର ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳଯୁକ୍ତ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଦେଶ ସହିତ ରଣନୀତିକ ଭାଗିଦାରୀ କରିବାକୁ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
EFTA ରେ ସ୍ବିଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡ ହେଉଛି ଭାରତର ସର୍ବବୃହତ ବାଣିଜ୍ୟ ଭାଗୀଦାର । ବିଶ୍ବର ସବୁଠାରୁ ଅଭିନବ ଅର୍ଥନୀତି ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ହେଲା ସ୍ବିଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡ । ଗ୍ଲୋବାଲ୍ ଇନୋଭେସନ୍ ଇଣ୍ଡେକ୍ସରେ ଏହା କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ୧ ନମ୍ବର ସ୍ଥାନ ହାସଲ କରିଛି । ଗତ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ଭାରତ ଏବଂ ସ୍ବିଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ବାଣିଜ୍ୟ 17.14 ବିଲିୟନ ଡ଼ଲାରରେ ପହଞ୍ଚିଛି (ରପ୍ତାନି 1.34 ବିଲିୟନ ଡ଼ଲାର ଏବଂ ଆମଦାନୀ 15.79 ବିଲିୟନ ଡ଼ଲାର)। 2022-23 ମସିହାରେ ସ୍ବିଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡରୁ (US $ 12.6 ବିଲିୟନ), ଯନ୍ତ୍ରପାତି ($ 409 ମିଲିୟନ), ଫାର୍ମାସ୍ୟୁଟିକାଲ୍ସ (US $ 309 ମିଲିୟନ), ରନ୍ଧନ ଗ୍ୟାସ ଓ କୋଇଲା (US $ 380ମିଲିୟନ ), କାଚ ଉପକରଣ ଏବଂ ଘଣ୍ଟା (US $ 211.4 ନିୟୁତ), ସୋୟାବିନ୍ ତେଲ (US $ 202 ନିୟୁତ) ଏବଂ ଚକୋଲେଟ୍ (US $ 7 ନିୟୁତ) ଆଦି ଆମଦାନୀ କରିଛି ଭାରତ ।
ଆମଦାନୀ ହେଉଥିବା ସାମଗ୍ରୀ ଭିତରେ ଅଲିଭ୍ ଏବଂ ଆଭୋକାଡୋ ପରି ଫଳ, କଫି , ବିଭିନ୍ନ ତେଲ , ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମିଠା, ଚକୋଲେଟ୍ ଏବଂ ବିସ୍କୁଟ୍ ସହିତ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୃତ ଖାଦ୍ୟ ଆଦି ରହିଛି । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ସ୍ମାର୍ଟଫୋନ୍, ସାଇକେଲ ଉପକରଣ, ମେଡିକାଲ ଉପକରଣ, ଘଣ୍ଟା, ଔଷଧ, ରଙ୍ଗ, ବସ୍ତ୍ର, ପୋଷାକ, ଲୁହା ଏବଂ ଇସ୍ପାତ ଆଦି ରହିଛି । ଚୁକ୍ତିନାମା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବା ପରେ କଟା ଏବଂ ପଲିସ୍ ହୋଇଥିବା ହୀରା ଉପରେ ଶୁଳ୍କ 5 ବର୍ଷରେ 5 ପ୍ରତିଶତରୁ 2.5 ପ୍ରତିଶତକୁ ହ୍ରାସ ପାଇବ । ସୁନା ଉପରେ ଭାରତ କୌଣସି ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଶୁଳ୍କ ରିହାତି ଦେଇନାହିଁ । ସେହିପରି କାଗଜରେ, 40 ପ୍ରତିଶତ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦର ପିଛା ୧ ପ୍ରତିଶତ ରିହାତି ପ୍ରଦାନ କରିଛି । ଦେଖିବାକୁ ଗଲେ ଏଥିରେ ଭାରତକୁ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଲାଭ ମିଳିନାହିଁ । ସେହିପରି ଅବକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଡ୍ୟୁଟି ରିହାତି ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆକୁ ଦିଆଯାଇଥିବା ମୂଲ୍ୟ ସହିତ ସମାନ ରହିଛି । ଯାହାର ମୂଲ୍ୟ US ଡଲାର 5 ତଳେ ରହିଛି । ପ୍ରଥମ ବର୍ଷରେ US $ 5 ଏବଂ US $ 15 ତଳେ ଥିବା ମଦ ଉପରେ ଶୁଳ୍କ 150 ପ୍ରତିଶତରୁ 100 ପ୍ରତିଶତକୁ ହ୍ରାସ ପାଇବ । ତା’ପରେ ଏହା ଧୀରେ ଧୀରେ 10 ବର୍ଷରେ 50 ପ୍ରତିଶତକୁ ହ୍ରାସ ପାଇବ ବୋଲି ଚୁକ୍ତିରେ ଦର୍ଶାଯାଇଛି ।
ଭାରତ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ତରରେ ଅନେକ ଅଂଶୀଦାରଙ୍କ ସହ FTA ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରୁଛି । ଗତ 5 ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଂଶୀଦାରମାନଙ୍କ ସହିତ 13 ଟି FTA ସ୍ବାକ୍ଷର କରିଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଛି । ନିକଟରେ ମରିସସ୍, ୟୁଏଇ ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ସହିତ ଥରେ ଥରେ ଚୁକ୍ତି କରିଛି ଭାରତ । କୃଷି ଏବଂ ଦୁଗ୍ଧ କ୍ଷେତ୍ର' ବର୍ତ୍ତମାନ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ । ସେହିପରି ଅକ୍ଷୟ ଶକ୍ତି, ରଙ୍ଗ ଏବଂ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ, ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତୀୟ ରପ୍ତାନୀର ବହୁଳ ଅଂଶ ରହିଛି । 'ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ଭାରତ' ଦ୍ବାରା ମଧ୍ୟ ଦେଶରେ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉନ୍ନତି ଦିଗରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଛି ।
