रतन टाटा यांच्या निधनाला एक महिना झाला आहे. गजबजलेल्या शहरे आणि शहरांपासून ते खेड्यापर्यंत, समाजाच्या प्रत्येक वर्गामध्ये त्यांची अनुपस्थिती खोलवर जाणवते. अनुभवी उद्योगपती, नवोदित उद्योजक आणि कष्टकरी व्यावसायिकांनी त्यांच्या निधनाबद्दल शोक व्यक्त केला. त्यांच्या जाण्यानं पर्यावरणाविषयी उत्कट आणि परोपकाराला वाहिलेल्यांनाही तितकंच दु:ख झालं आहे. त्यांची अनुपस्थिती देशभरातच नव्हे तर जगभरात तीव्रतेनं जाणवत आहे.
तरुणांसाठी, रतन टाटा हे एक प्रेरणास्थान होते, एक आठवण होते की स्वप्नांचा पाठपुरावा करणे योग्य आहे त्याचबरोबर यश तसंच सहानुभूती हे नम्रतेनं एकत्र राहू शकतात. इतरांसाठी, त्यांनी भारतीय एंटरप्राइझच्या उत्कृष्ट परंपरांचं प्रतिनिधित्व केलं आणि अखंडता, उत्कृष्टता आणि सेवा या मूल्यांसाठी दृढ वचनबद्धता दर्शविली. त्यांच्या नेतृत्वाखाली, टाटा समूहानं जगभरात आदर, प्रामाणिकपणा आणि विश्वासार्हतेला मूर्त स्वरूप देऊन नवीन उंची गाठली. असं असूनही, त्यांनी नम्रता आणि दयाळूपणा कधीच सोडला नाही.
इतरांच्या स्वप्नांसाठी रतन टाटा यांचा खंबीर पाठिंबा हा त्यांचा सर्वात निश्चित गुण होता. अलिकडच्या वर्षांत, ते भारताच्या स्टार्टअप इकोसिस्टमचे मार्गदर्शन करण्यासाठी, अनेक आशादायक उपक्रमांमध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी प्रसिद्ध झाले. त्यांनी तरुण उद्योजकांच्या आशा आणि आकांक्षा समजून घेतल्या आणि भारताचे भविष्य घडवण्याची त्यांच्यातली क्षमता ओळखली. त्यांच्या प्रयत्नांना पाठिंबा देऊन, त्यांनी स्वप्न पाहणाऱ्या पिढीला धाडसी जोखीम पत्करण्यास आणि सीमा ओलांडण्यास सक्षम केलं. नवोन्मेष आणि उद्योजकतेची संस्कृती निर्माण करण्यासाठी रतन टाटा यांनी खूप काही केलं. मला विश्वास आहे की त्यांच्या कामाचा पुढील काही दशकांपर्यंत भारतावर सकारात्मक प्रभाव पडत राहील.
भारतीय उद्योगांना जागतिक मानक स्थापित करण्यासाठी रतन टाटा यांनी सतत उत्कृष्टतेचा पुरस्कार केला. मला आशा आहे की ही दृष्टी आमच्या भावी नेत्यांना भारताला जागतिक दर्जाचा बनवण्यासाठी प्रेरणा देईल. त्यांची महानता बोर्डरूम किंवा त्यांच्या बरोबर काम करणाऱ्यांना मदत करण्यापुरती मर्यादित नव्हती. त्यांची करुणा सर्वांवर होती.
प्राण्यांबद्दलचं रतन टाटा यांचं अतोनात प्रेम सर्वज्ञात होतं आणि त्यांनी प्राणी कल्याणावर लक्ष केंद्रित केलेल्या प्रत्येक संभाव्य प्रयत्नांना पाठिंबा दिला. ते अनेकदा त्यांच्या कुत्र्यांचे फोटो शेअर करत असत, जे कोणत्याही व्यावसायिक उपक्रमाइतकेच त्यांच्या आयुष्याचा भाग होते. त्यांचे जीवन आम्हा सर्वांसाठी एका गोष्टीची आठवण नेमहीच करून देत राहील की, खरं नेतृत्व केवळ एखाद्याच्या कर्तृत्वाने नव्हे तर सर्वात असुरक्षित व्यक्तीची काळजी घेण्याच्या क्षमतेवर मोजलं जातं.
कोट्यवधी भारतीयांसाठी, रतन टाटा यांची देशभक्ती संकटाच्या काळात सर्वात जबाबदारीची होती. 26/11 च्या दहशतवादी हल्ल्यानंतर मुंबईतील ताज हॉटेलचं पुनरुज्जीवन त्यांनी झपाट्यानं केलं. देशासाठी ही एक आदर्श बाब होती. भारत दहशतवादाचा मुकाबला करत एकजुटीने उभा आहे, हे त्यातून स्पष्ट केलं. वैयक्तिक नोंदीनुसार, मला अनेक वर्षांपासून त्यांना जवळून जाणून घेण्याचं भाग्य मिळालं. आम्ही गुजरातमध्ये जवळून काम केलं, जिथे त्यांनी मोठ्या प्रमाणावर गुंतवणूक केली, यासह अनेक प्रकल्पांमध्ये ते खूप उत्साही होते. काही आठवड्यांपूर्वी, मी स्पेनचे अध्यक्ष पेड्रो सांचेझ यांच्यासमवेत वडोदरा येथे होतो आणि आम्ही संयुक्तपणे एका विमान संकुलाचं उद्घाटन केले, जेथे C-295 विमाने भारतात बनवली जातील. रतन टाटा यांनीच यावर काम सुरू केलं. रतन टाटा यांची अनुपस्थिती त्यावेळी फारच जाणवली.
मला आठवतं रतन टाटा नेहमीच मला पत्र लिहित. ते मला निरनिराळ्या मुद्द्यांवर वारंवार पत्र लिहित असत, मग ते प्रशासनाचे विषय असोत, सरकारी समर्थनाबद्दल कौतुक व्यक्त करणे किंवा निवडणूक विजयानंतर अभिनंदनपर शुभेच्छा पाठवायचे. मी केंद्र सरकारमध्ये आलो तेव्हा आमचा जवळचा संवाद कायम राहिला आणि ते आमच्या राष्ट्रउभारणीच्या प्रयत्नांमध्ये एक वचनबद्ध भागीदार राहिले. रतन टाटा यांनी स्वच्छ भारत मिशनला दिलेला पाठिंबा विशेषतः माझ्यासाठी खूपच महत्वाचा होता. भारताच्या प्रगतीसाठी स्वच्छता, स्वच्छता आणि स्वच्छता अत्यावश्यक आहे हे समजून ते या जनचळवळीचे पुरस्कर्ते होते. ऑक्टोबरच्या सुरुवातीला स्वच्छ भारत मिशनच्या दहाव्या वर्धापन दिनानिमित्त त्यांनी दिलेला मनस्वी व्हिडिओ संदेश मला अजूनही आठवतो. हे त्याच्या अंतिम सार्वजनिक प्रदर्शनांपैकी एक होते.
रतन टाटा माझ्या अगदी जवळचे असण्याचे आणखी एक कारण म्हणजे आरोग्यसेवा आणि विशेषत: कर्करोगाविरुद्धची लढाई. मला दोन वर्षांपूर्वी आसाममधील कार्यक्रम आठवतो, जिथे आम्ही राज्यातील विविध कर्करोग रुग्णालयांचे संयुक्तपणे उद्घाटन केले होते. त्यावेळच्या त्यांच्या टिप्पण्यांमध्ये, त्यांनी स्पष्टपणे सांगितलं होतं की त्यांना त्यांची शेवटची वर्षे आरोग्यसेवेसाठी समर्पित करायची आहेत. आरोग्य आणि कर्करोगाचा मुकाबला करणं सुलभ आणि परवडण्याजोगं बनवण्याचे त्यांचे प्रयत्न होते.
आज जसं आपण त्यांची आठवण करतो, तेव्हा आपल्याला त्यांनी कल्पिलेल्या समाजाची जाणीव होते- जिथे व्यवसाय चांगल्यासाठी एक शक्ती म्हणून काम करू शकतो, जिथे प्रत्येक व्यक्तीच्या क्षमतेचं मूल्य असतं आणि जिथे प्रगती सर्वांच्या कल्याण आणि आनंदात मोजली जाते. रतन टाटा यांनी स्पर्श केलेल्या जीवनात आणि त्यांनी जोपासलेल्या स्वप्नांमध्ये ते जिवंत राहतात. भारताला एक चांगले, दयाळू आणि अधिक आशादायी ठिकाण बनवल्याबद्दल येणाऱ्या अनेक पिढ्या त्यांच्या कृतज्ञ असतील.
हेही वाचा...
