Marriage of souls : एखाद्या प्रिय व्यक्तीचा मृत्यू झाल्यानंतर संबंधित व्यक्ती भावनिक दुःखातून जातात. त्यामुळं प्रत्येक व्यक्तींची शोक व्यक्त करण्याची पद्धत व्यक्तीनुसार तसंच संस्कृतीनुसार बदलते. एखाद्या प्रिय व्यक्तीच्या मृत्यूला सामोरं जाण्यासाठी शोक हा सामान्य मार्ग आहे. लोक दु:खाला तोंड देण्याचे अनेक वेगवेगळे मार्ग शोधतात. ज्यात धार्मिक विधी, धार्मिक प्रथांद्वारे त्यांच्या भावना व्यक्त करतात. त्यात देखील प्रत्येकाची भावना व्यक्त करण्याची पद्धत वेगळी असल्याचं दिसून येतं.
काही हिमालयीन प्रदेशात तरुणाच्या मृत्यूबद्दल नागरिक आपलं दुःख व्यक्त करताना 'मृत व्यक्ती'ला 'वर' म्हणून संबोधून रडतात. त्याचप्रमाणे ते मृत महिलेला तिच्या निधनानंतर वधू म्हणून संबोधतात. कारण त्यांच्या मुलाचं लग्न न झाल्याच्या दु:खातून त्यांची कधीही न संपणारी वेदना त्यांना आयुष्यभर सतावत असते.
- "आफ्टरलाइफ वेडलॉक बिलीफ सिस्टम"
कर्नाटक, केरळच्या किनारी प्रदेशातील काही समुदायांतील नागरिकांमध्ये ‘लग्नाच्या गाठी स्वर्गात बाधल्या जातात’ अशा कल्पना करतात. त्यामुळं सात जन्मापर्यंत आपण वेगळं होऊ शकत नाही, असा समज या समुदायांचा दिसून येतो. या राज्यांतील किनारी प्रदेशात राहणाऱ्या गावमधील लोकांचा असा विश्वास आहे की, लग्नाचं फळ चाखल्याशिवाय कोणत्याही व्यक्तीचा मृती होऊ नये, म्हणून त्यांच्या मृत्यूनंतरही त्यांच्या मुलांचं लग्न करण्याची त्यांची इच्छा आहे. या प्रदेशांमध्ये, विवाह संस्था शक्तिशाली असल्यामुळं मृत व्यक्ती देखील वैवाहिक व्यवस्थेचा भाग असल्याचं दिसून येते.
- "भूत विवाह"
मृतांशी लग्न करणे ही एक परंपरा बनली आहे. ज्या कुटुंबांनी लहान वयात प्रिय व्यक्ती गमावली आहे त्यांना प्रत्येक विधी पाळावा लागतो. कारण मृत व्यक्ती जिवंत असल्यास सर्व विधी पाळणं आवश्यक असतं. त्यामुळं जिवंत नसलेल्या व्यक्तीचं लग्न लावण्याची पद्धत रुढ आहे. ‘प्रेथा मदुवे’ (आत्म्यांचे लग्न) असं या पद्धतीचं नाव आहे. जरी ही पद्धत विचित्र वाटत असली तरी, लग्नाचा हेतू दु:ख कमी करण्याचा पयत्न आहे. काही समाजात लग्नासाठी अनेक वर्षांची तळमळ अविवाहित आत्म्यांना त्रास देते. त्यामुळं मृत व्यक्ती त्यांच्या कुटुंबीयांना नंतरच्या स्वप्नात वारंवार याची आठवण करून देतात.
- "मॅच मेकिंग"
त्यांच्या प्रिय मुलासाठी किंवा मुलीसाठी योग्य जोडीदार शोधण्यासाठी, मॅचमेकिंग सुलभ एक जाहिरात प्रकाशित केली जाते. यावेळी यादी करून योग्य जोडीदार निवडण्याचा प्रत्येकाचा प्रयत्न असतो.
अशीच एक जाहिरात कर्नाटकातील दक्षिण कन्नड जिल्ह्यातील तटीय मंगळुरू शहरात दिसून आलीय. या जाहीरातीत, पालकांनी त्यांच्या मृत मुलीसाठी भूत वराची मागणी केलीय.या भयानक जाहिरातीमध्ये, कुटुंबानं सांगितलं की, ते त्यांच्या 30 वर्षांपूर्वी मरण पावलेल्या मुलीसाठी वराच्या शोधात आहेत. जीचं तीन दशकांपूर्वी निधन झालं होतं. वराचे कुटुंब एकाच 'बंगेरा' जातीचं असून त्यांना 'प्रेथा मदुवे' (आत्म्यांचे लग्न) करायचं आहे, असं जाहिरातीत म्हटलं आहे.
- 'प्रेथा मदुवे' म्हणजे काय?
'घोस्ट वेडिंग' आयोजित करणाऱ्या कुटुंबांचा विश्वास आहे की, ते त्यांच्या मृत मुलांचे आत्मे एकत्र आणतात. ज्यामुळं त्यांना लग्न करण्याची मरणोत्तर संधी मिळते. हा विधी करून, त्यांच्या मृत चिमुकल्यांना शांती देतात, असा लोकांचा समज आहे.
लग्नासाठी शुभ वेळ, तारीख निश्चित करण्यात एक ज्योतिषी गुंतलेला असतो. ती झाली की लग्न ठरलं जातं. पुजारी अग्नीच्या (अग्नी) आधी मंत्रांचा जप करतात. धार्मिक विधी केले जातात. दोन्ही कुटुंबांच्या सहभागासह वधू वराचा विवाह लावण्यात येतो.
- ‘भांडी’, ‘पुतळे’ खेळा वधू, वर
लग्नात वधू, वराचे प्रतिनिधित्व करणारी दोन भांडी विवाह सोहळ्यातून ठेवली जातात. त्यानंतर लग्नाचा विधी पार पाडतो. वधूचं प्रतिनिधित्व करणारं एक भांडं दागिन्यांनी सजलेलं असंत. सजवलेल्या भांड्याला सर्व संस्कार करावे लागतात. लग्नाच्या ठिकाणी एकत्र ठेवलेल्या वधू तसंच वराच्या वतीनं मृत व्यक्तीचे भावंडे समारंभ आयोजित करतात. हारांची देवाणघेवाण केली जाते. त्यानंतर भावंडांकडून वधूचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या भांड्यावर 'सिंदूर' लावला जातो. सुशोभित भांड्याला साडी, पैंजन, जोडवे घातले जातात. कारण दक्षिण भारतातील विवाहित स्त्रिया पारंपारिक पद्धतीनं हे दागिने परिधान करतात. वधूच्या शेजारी आणखी एक भांडे ठेवल्या जातं ज्यावर वराचे प्रतीक म्हणून पगडी असलेला मर्दानी पोशाख सजवला जातो. वधूचं भांडे काळ्या मोतीसह चमेलीच्या फुलांनी सजवलेलं असंत. केरळच्या कासारगोड सारख्या काही ठिकाणी, वधू आणि वर दर्शविण्यासाठी मृत व्यक्तीच्या पुतळ्यांचा वापर केला जातो.
- "असा होतो शेवट"
या महत्त्वाच्या दिवसाच्या स्मरणार्थ, दोन्हीकडील जवळचे नातेवाईक मेजवानीसाठी सहभागी होतात. यावेळी केळीच्या पानांवर स्वादिष्ट पदार्थ दिले जातात. त्यामुळं या अनोख्या आनंददायी क्षणाचा शेवट होतो. लग्न वराच्या घरी होते आणि वधूला वराच्या घरी नेलं जातं. त्यानंतर दोन्ही कुटुंब आयुष्यभर नातेवाईक म्हणून त्यांचा प्रवास सुरू करतात.
