MAHA KUMBH 2025: महाकुंभ 2025 हा जगातील सर्वात मोठा कुंभमेळा आहे. ज्यामध्ये 40 कोटीहून अधिक लोक सहभागी होऊ शकतात, असा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे. महाकुंभाच्या पहिल्याच दिवशी म्हणजेच 13 जानेवारी रोजी शाही स्नानानिमित्त सुमारे दीड कोटी लोकांनी त्रिवेणी संगमात स्नान केलं. तसंच 14 जानेवारी मकर संक्रांतीच्या दिवशी सुमारे 3.5 कोटी लोकांनी शाही स्नानामध्ये सहभाग घेतला. मौनी अमासवस्येला तिसऱ्या दिवशी म्हणजेच आज कोट्यवधी लोक शाही स्नानामध्ये सहभागी होणार असल्याची संभावना व्यक्त करण्यात आली आहे. महाकुंभ 2025 मेळ्याचा आज 17 वा दिवस आहे, अजून 28 दिवस बाकी आहेत. परंतु आरोग्य तज्ज्ञांनी आणि संशोधकांनी या मेळाव्यामुळे भविष्यात अनेक आरोग्यविषयक समस्या उद्भवू शकतात अशी चिंता वर्तवली आहे.
सध्या भारतामध्ये ह्युमन मेटापन्यूमोव्हायरस किंवा एचएमपीव्हीची प्रकरणे समोर येत आहेत. हे श्वसनासंबंधित आजार आजार आहेत. विशेषत: लहान मुलांमध्ये याच्या प्रसार जलद होतो. सध्या श्वासोच्छवासाच्या समस्या निर्माण करणाऱ्या विषाणू आणि इन्फ्लूएंझाच्या जलद प्रसारामुळे जागतिक आरोग्यविषयक चिंता वाढल्या आहेत.
- जागतिक आरोग्य संघटना: जागतिक आरोग्य संघटनेच्या मते, अनेक देशांमध्ये हिवळ्यात गंभीर श्वसन सिंड्रोमच्या संसर्गामध्ये वाढ होत आहे. यामुळे हिवाळ्याच्या हंगामात अशा सामूहिक कार्यक्रमांचे आयोजन करणे आरोग्याच्या दृष्टीने धोकादायक ठरू शकते. श्वसन सिंड्रोम आणि देशभरात पसरलेल्या विषाणूचा प्रसार कमी करण्यासाठी गर्दीच्या ठिकाणी जाणे टाळण्याचे आवाहनही अनेक तज्ञांनी केले आहे.
- ट्रॅव्हल मेडिसिन अँड इन्फेक्शियस डिसीजमध्ये प्रकाशित झालेल्या लेखात असं म्हटलं आहे की, महाकुंभ मेळा 2025, हा जगातील सर्वात मोठ्या धार्मिक उत्सवांपैकी एक आहे. देश-विदेशातील लाखो लोक यात सहभागी होत आहेत, हा कार्यक्रम परंपरा आणि अध्यात्मात खोलवर रुजलेला असला तरी सार्वजनिक आरोग्यासमोर ते महत्त्वपूर्ण आव्हानेही निर्माण करू शकतात.
- मे 2024 रोजी 'जर्नल ऑफ ट्रॅव्हल मेडिसिन' मध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासात असं दिसून आलं की, कुंभमेळ्यासारख्या मोठ्या धार्मिक मेळाव्यात खालील आजार सहजपणे पसरू शकतात.
- श्वसन संक्रमण - इन्फ्लूएंझा, न्यूमोनिया आणि इतर विषाणूजन्य रोग
- तापाशी संबंधित आजार – विषाणूजन्य ताप, डेंग्यू आणि चिकनगुनिया
- त्वचा संक्रमण - जवळच्या संपर्कामुळे बुरशीजन्य आणि जीवाणूजन्य त्वचेची स्थिती
- गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल रोग - दूषित अन्न आणि पाण्यामुळे अतिसार, गॅस्ट्रोएन्टेरिटिस आणि हिपॅटायटीस
- वेक्टर-जनित रोग - मलेरिया आणि डेंग्यू सारखे डासांपासून होणारे आजार
- जलजन्य संसर्ग - दूषित पाण्यात अंघोळ केल्यामुळे कॉलरा आणि टायफॉइड
याव्यतिरिक्त, कार्यक्रमादरम्यान खराब स्वच्छता, जास्त गर्दी आणि कचऱ्याची योग्य व्हिलेवाच न लावल्यामुळे रोगाचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता वाढते.
- कुंभमेळ्याच्या आरोग्यविषयक आव्हानांवर मागील संशोधन
क्लिनिकल मायक्रोबायोलॉजी अँड इन्फेक्शन मध्ये प्रकाशित फेब्रुवारी 2015 च्या अभ्यासानुसार मागील कुंभमेळ्यांशी संबंधित आरोग्य जोखमींचा विस्तृत आढावा देण्यात आला आहे. रोगाच्या प्रसारासाठी योगदान देणारे प्रमुख घटक खालीलप्रमाणे
- उच्च लोकसंख्येची घनता: अशा वातावरणात हवेतून पसरणाऱ्या रोगाचा धोका वाढवते.
- मर्यादित स्वच्छता सुविधा: शौचालये आणि कचरा व्यवस्थापन जलजन्य आजारांना कारणीभूत ठरतात.
- पर्यावरणीय प्रदूषण: दूषित जलस्रोतांच्या संपर्कात आल्यामुळे संसर्ग होण्याचा धोका वाढतो.
- धार्मिक विधी: काही पारंपारिक प्रथा, जसे की, जमिनीवर लोळणे किंवा नदीत पहाटे डुबकी घेणे यामुळे त्वचा, श्वसन, गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल आणि जननेंद्रिया सारखे संसर्गजन्य आजार वाढतात.
- चेंगराचेंगरी, उष्मा-संबंधित आजार आणि संभाव्य सुरक्षा धोक्यांसह गैर-संसर्गजन्य धोके देखील अहवालात हायलाइट करण्यात आले आहेत.
- धोका कमी करता येईल का?
महाकुंभाशी संबंधित सर्व आरोग्य धोके दूर करणे अशक्य असले तरी, योग्य नियोजन आणि वैद्यकीय हस्तक्षेपामुळे रोगाचा प्रादुर्भाव लक्षणीयरीत्या कमी होऊ शकतो. आरोग्य अधिकारी खालील सावधगिरीची शिफारस करतात.
- श्वसन संक्रमण टाळण्यासाठी गर्दीच्या ठिकाणी मास्क वापरा
- वारंवार हात धुवा
- उत्सवात येण्यापूर्वी फ्लू, न्यूमोनिया आणि जलजन्य रोगांविरूद्ध लसीकरण करा
- हायपोथर्मिया आणि त्वचेचे संक्रमण टाळण्यासाठी सकाळी लवकर नदीत डुंबकी घेणे टाळा.
- जलजन्य आजारांचा धोका कमी करण्यासाठी फक्त बाटलीबंद किंवा शुद्ध केलेले पाणी प्या.
- ताप, अतिसार किंवा श्वास घेण्यास त्रास झाल्यास त्वरित वैद्यकीय मदत घ्या.
(डिस्क्लेमर: ही माहिती सामान्य माहिती. वाचन दिलेली आहे ईटीव्ही भारत या वैज्ञानिक मान्यतेसाठी सिद्धी करत नाही. अधिक माहितीसाठी सल्ला डॉक्टर घ्या.)
हेही वाचा
