कोणत्याही ऋतूमध्ये भूक न लागण्याची किंवा भूक कमी लागण्याची अनेक कारणे असू शकतात, जसे की आजारपण, तणाव, मानसिक समस्या, हार्मोनल समस्या, पचनाच्या समस्या आणि नीट झोप न लागणे इत्यादी आहेत. परंतु तज्ञांच्या मते, विशेषतः उन्हाळ्याच्या हंगामात, याशिवाय अनेक कारणे आहेत, जसे शरीरात पाण्याची कमतरता आणि हायपोथालेमस सारखी समस्या असली, तरीही भूक न लागण्याची समस्या असू शकते. ज्यावर सामान्यत: काही सावधगिरी बाळगून आणि काही घरगुती उपायांच्या मदतीने मात करता येते.
भूक न लागणे -
सिंग क्लिनिक चंदीगडचे निसर्गोपचार आणि होमिओपॅथिक डॉक्टर ब्रजेश कुमार सिंग स्पष्ट करतात की भूक न लागणे किंवा भूक कमी लागणे हे कोणत्याही रोगाचे लक्षण नाही, तर त्यामुळे अनेक गंभीर समस्या देखील उद्भवू शकतात. भूक न लागल्यामुळे व्यक्ती कमी आहार घेत असल्याने त्याच्या शरीराला कमी पोषण मिळते. पौष्टिकतेच्या कमतरतेमुळे व्यक्तीच्या अशक्तपणासह अनेक शारीरिक आणि मानसिक आजारांचा धोका वाढू शकतो. त्याच वेळी, वाढत्या मुलांमध्ये यामुळे, त्यांच्या विकासाच्या प्रक्रियेवर देखील परिणाम होऊ शकतो.
उन्हाळ्यात भूक वाढवण्यासाठी घरगुती उपाय -
उन्हाळ्यात आहाराबाबत अधिक काळजी घेण्याची गरज असल्याचे ते सांगतात. अनेक वेळा कोणत्याही कारणाने भूक लागत नसेल तर जबरदस्तीने जास्त अन्न खाऊ नये. यामुळे पचनाच्या समस्या उद्भवू शकतात. दुसरीकडे भूक न लागणे किंवा भूक कमी लागणे अशा परिस्थितीत, दिवसातून तीन वेळा जेवण करण्याऐवजी, थोड्या अंतराने पौष्टिक आणि हलके अन्न खाल्ले जाऊ शकते. याशिवाय उन्हाळ्यात शरीरात पाण्याची कमतरता भासू नये हेही लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे. यासाठी आहारातील फळांचे प्रमाण वाढवून त्यात दही, ताक, नारळपाणी, सूप आणि भाज्या व फळांचे रस यांचा समावेश करता येईल. त्यामुळे शरीरातील आवश्यक पोषणाची पूर्तता होत राहते. याशिवाय उन्हाळ्यात भूक वाढवण्यासाठी काही घरगुती उपायांचा अवलंब केला जाऊ शकतो. त्यातील काही खालीलप्रमाणे आहेत.
1. पोटाच्या आरोग्यासाठी अजवायन खूप फायदेशीर आहे. अर्धा चमचा कॅरमच्या बिया दररोज जेवणापूर्वी, चघळून किंवा कोमट पाण्याने गिळण्याद्वारे खाऊ शकतात. याशिवाय तीन चमचे अजवायनच्या बिया, काही थेंब लिंबाचा रस मिसळा. हे मिश्रण सुकल्यानंतर त्यात एक छोटा चमचा काळे मीठ टाका. आणि दिवसातून दोनदा गरम पाण्यासोबत सेवन करा.
2. पचनक्रिया सुधारण्यासाठी आणि भूक वाढवण्यासाठी लसूण हा एक आदर्श घरगुती उपाय मानला जातो. भूक वाढवण्यासाठी लसणाच्या तीन ते चार पाकळ्या एक कप पाण्यात उकळा आणि ते पाणी गाळून त्यात अर्धा लिंबाचा रस पिळून घ्या. दिवसातून दोनदा याचे सेवन करा.
3. कोथिंबिरीच्या पानांमध्ये दाहक-विरोधी गुणधर्म असतात, जे पचन सुधारून भूक वाढवण्याचे काम करतात. एक ते दोन चमचे कोथिंबिरीच्या पानांचा रस किंवा त्यापासून बनवलेला काढा रोज घेतल्यास पित्तदोषात आराम मिळतो. याशिवाय कोथिंबिरीच्या रसात लिंबाच्या रसाचे काही थेंब आणि चिमूटभर काळे मीठ टाकल्याने त्याचे फायदे वाढतात.
4.आवळ्यामध्ये व्हिटॅमिन-सी आणि गॅस्ट्रोप्रोटेक्टिव्ह गुणधर्म असतात जे चांगले पचन आरोग्य राखतात, रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत करतात आणि भूक वाढवतात. आवळ्याचा रस, पावडर, मुरंबा आणि वाळलेल्या गुसबेरी कँडी हे सर्व बाजारात उपलब्ध आहेत. परंतु चांगल्या परिणामांसाठी, दररोज 20-30 मिली आवळ्याचा रस अर्धा कप पाण्यात मिसळून पिणे अधिक फायदेशीर आहे.
5. अर्ध्या लिंबाचा रस एक ग्लास कोमट पाण्यात मिसळून दररोज रिकाम्या पोटी घेतल्याने भूक वाढते.
6. छोटी हिरवी वेलची पचनासाठी खूप फायदेशीर मानली जाते. ते रोज चघळल्याने किंवा आहारात आणि पेयांमध्ये काही प्रमाणात समाविष्ट केल्याने त्याचा पाचक रस भूक वाढवण्यास मदत करतो. याशिवाय, वेलचीचा डेकोक्शन घेणे देखील खूप फायदेशीर आहे, जे कोमट पाण्यात दोन ते तीन हिरव्या वेलची, आल्याचा एक छोटा तुकडा, दोन ते तीन लवंगा आणि एक चतुर्थांश चमचे धणे कुटून बनवता येते. रोज सकाळी रिकाम्या पोटी याचे सेवन केल्याने भूक वाढते.
7. चिंच एक लैक्सेटिव आहे ज्यामध्ये व्हिटॅमिन-बी1 म्हणजेच थायामिन आढळते. त्याच वेळी, त्यात वातहर आणि रेचक गुणधर्म आहेत जे भूक वाढवण्यास मदत करतात. जेवणात याचा वापर करण्यासोबतच त्याचा डेकोक्शनही खूप फायदेशीर आहे. ते बनवण्यासाठी चिंचेच्या कोळात थोडी काळी मिरी, दालचिनी आणि लवंगा मिसळा आणि मऊ होईपर्यंत पाण्यात उकळा.
8. आल्यामध्ये दाहक-विरोधी, हायपरटेन्सिव्ह, ग्लुकोज-सेंसिटाइजिंग आणि उत्तेजक गुणधर्म असतात जे गॅस्ट्र्रिटिसवर प्रभावीपणे कार्य करतात. जेवणात आल्याचा समावेश करून आणि धने पावडर पाण्यात उकळून त्याचे सेवन केल्याने भूक वाढते.
9. लवंग, सुंठ आणि धणे पूड समप्रमाणात एकत्र करून सेवन केल्यास भूक वाढते.अर्धा चमचा गूळ किंवा मध काळी मिरीमध्ये मिसळून काही दिवस नियमित सेवन केल्यास फायदा होतो.
10. एक चमचा बडीशेप आणि अर्धा चमचा मेथीचे दाणे दोन ते तीन कप पाण्यात उकळून त्यात मध मिसळून प्यावे, भूक वाढते.
डॉ. सिंग सांगतात की हे उपाय एका दिवसात फायदा देत नाहीत. त्यांचा प्रभाव दिसण्यासाठी काही दिवस लागू शकतात. दुसरीकडे, या उपायांनंतरही, पीडिताची भूक वाढत नसल्यास, डॉक्टरांशी संपर्क साधणे आवश्यक आहे.
हेही वाचा - रजोनिवृत्तीनंतर महिलांनी कशी घ्यावी आरोग्याची काळजी? वाचा सविस्तर
