ETV Bharat / sukhibhava

डोळ्यांच्या हालचालींवरून कळून येते तुमची निर्णय घेण्याची क्षमता; पाहूया कशी आहे ही प्रक्रिया

डोळे खरोखरच ( Research Finds Eye Movements Hold Clues ) आत्म्यासाठी खिडकी असू ( How Humans Make Decisions ) शकतात. किमान ( Hold Clues to How Humans Make Decisions ) मानव त्यांच्या डोळ्यांची कशी हालचाल ( Neurological Illness ) करतो यावरून ठरते कीते निर्णय कसे घेतात. याबाबत संशोधनातून महत्त्वाची माहिती समोर आली आहे.

Research Finds Eye Movements Hold Clues to How Humans Make Decisions
डोळ्यांच्या हालचालींवरून कळून येते तुमची निर्णय घेण्याची क्षमता; पाहूया कशी आहे ही प्रक्रिया
author img

By

Published : Dec 14, 2022, 2:00 PM IST

कोलोरॅडो [यूएस] : डोळे खरोखरच तुमच्या मनाचे, आत्म्याचे दर्शन घडवणारे दर्पण असतात. किमान, मानव त्यांच्या डोळ्यांची कशी हालचाल करतो ( Research Finds Eye Movements Hold Clues ) यावरून ते कसे निर्णय ( How Humans Make Decisions ) घेतात, याबद्दल मौल्यवान माहिती प्रकट घेण्यात आली आहे, असे कोलोरॅडो बोल्डर विद्यापीठातील शास्त्रज्ञांच्या नेतृत्वात नवीन संशोधनातून समोर आले आहे. करंट बायोलॉजी जर्नलमध्ये प्रकाशित ( Neurological Illness ) झालेले नवीन निष्कर्ष, संशोधकांना न्यूरोसायन्समध्ये एक दुर्मिळ संधी देतात. बाहेरून मानवी मेंदूच्या अंतर्गत कार्यांचे निरीक्षण करण्याची संधी मिळू शकते. डॉक्टरदेखील संभाव्य परिणाम वापरू शकतात. एक दिवस नैराश्य किंवा पार्किन्सन रोग यांसारख्या आजारांसाठी त्यांच्या रुग्णांची तपासणी करा.

डोळ्यांच्या हालचाली तुमच्या मनाचे आणि स्वभावाचे दर्शन घडवतात : "डोळ्यांच्या हालचाली अभ्यासासाठी आश्चर्यकारकपणे मनोरंजक आहेत." कॉलिन कॉर्बिश, पॉल एम. रेडी विभागातील यांत्रिक अभियांत्रिकी विभागातील डॉक्टरेट विद्यार्थी आणि अभ्यासाचे प्रमुख लेखक यांनी सांगितले. "तुमचे हात किंवा पाय यांच्या विपरीत, डोळ्यांच्या हालचालींचा वेग जवळजवळ पूर्णपणे अनैच्छिक असतो. तुमच्या मेंदूमध्ये होणाऱ्या या बेशुद्ध प्रक्रियेचे हे अधिक थेट मोजमाप आहे." बाल्टिमोरमधील जॉन्स हॉपकिन्स विद्यापीठातील संशोधकांसह ते आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी त्यांचे निष्कर्ष नोव्हेंबरमध्ये करंट बायोलॉजी जर्नलमध्ये प्रकाशित केले.

22 मानवी विषयांना ट्रेडमिलवर चालण्यास सांगितले : अभ्यासामध्ये, टीमने 22 मानवी विषयांना ट्रेडमिलवर चालण्यास सांगितले आणि नंतर संगणकाच्या स्क्रीनवर प्रदर्शित केलेल्या भिन्न सेटिंग्जमधून निवडण्यासाठी सांगितले. एक लहान पायरी चढणे किंवा सपाट जमिनीवर लांब चालणे. संशोधकांनी शोधून काढले की, विषयांच्या डोळ्यांनी त्यांना दूर केले. त्यांनी त्यांच्या निवडी करण्याआधीच, ट्रेडमिल वापरकर्ते जेव्हा त्यांनी निवडलेल्या पर्यायांकडे पाहिले तेव्हा ते त्यांचे डोळे जलद हलवतात.

त्यांचे डोळे जितके जोमाने हलत होते, तितकेच ते त्यांच्या पसंतीला प्राधान्य देत होते. "आम्ही एक प्रवेशयोग्य मापन शोधले आहे, जे तुम्हाला फक्त काही सेकंदात सांगेल. तुम्हाला काय आवडते तेच नाही तर तुम्ही ते किती पसंत करता." अला अहमद यांनी सांगितले. अभ्यासाच्या वरिष्ठ लेखिका आणि CU बोल्डर येथील यांत्रिक अभियांत्रिकीचे सहयोगी प्राध्यापक.

चकचकीत डोळे : अहमद यांनी स्पष्ट केले की, मानव कसे किंवा का निवडतात (चहा किंवा कॉफी? कुत्रे किंवा मांजर?) अभ्यास करणे अत्यंत कठीण आहे. संशोधकांकडे अशी अनेक साधने नाहीत जी त्यांना मेंदूच्या आत सहजपणे डोकावू देतील. अहमद यांचा विश्वास आहे की आपले डोळे आपल्या काही विचार प्रक्रियेची झलक देऊ शकतात. तिला "सॅकेड" म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या चळवळीत विशेष रस आहे. अहमद म्हणाले, "आमचे डोळे हलवण्याचा प्राथमिक मार्ग म्हणजे सॅकेड्स. "तेव्हा तुमचे डोळे पटकन एका फिक्सेशन पॉईंटवरून दुसऱ्याकडे जातात."

डार्टिंग हालचालींमुळे मानव कसे निर्णय घेतात याचे संकेत मिळतात : सॅकेड्स सामान्यतः पूर्ण होण्यासाठी फक्त काही डझन मिलिसेकंद घेतात, ज्यामुळे ते सरासरी ब्लिंकपेक्षा अधिक जलद होतात. या डार्टिंग हालचालींमुळे मानव कसे निर्णय घेतात याचे संकेत मिळतात का हे शोधण्यासाठी अहमद आणि तिच्या सहकाऱ्यांनी जिममध्ये जाण्याचा निर्णय घेतला. नवीन अभ्यासात, संघाने CU बोल्डर कॅम्पसमध्ये ट्रेडमिलची स्थापना केली. अभ्यासाचे विषय ठराविक कालावधीसाठी विविध कलांवर व्यायाम करतात आणि नंतर मॉनिटर आणि हाय-स्पीड, कॅमेराआधारित उपकरणांसमोर बसून त्यांच्या डोळ्यांच्या हालचालींचा मागोवा घेतात.

स्क्रीनवर असताना, त्यांनी पर्यायांच्या मालिकेवर विचार केला. चिन्हांद्वारे दर्शविलेल्या दोन पर्यायांमधून निवडण्यासाठी 4 सेकंद मिळाले. त्यांना 10% ग्रेडमध्ये 2 मिनिटे किंवा 4 टक्के ग्रेडमध्ये 6 मिनिटे चालायचे होते? एकदा पूर्ण झाल्यावर, त्यांनी जे निवडले त्यावर आधारित बर्न अनुभवण्यासाठी ते ट्रेडमिलवर परतले. संघाला असे आढळून आले की, विषयांच्या डोळ्यांनी अगदी कमी कालावधीत एक मॅरेथॉन क्रियाकलाप केला. त्यांनी त्यांच्या पर्यायांचा विचार केल्यावर, व्यक्तींनी त्यांचे डोळे प्रथम हळू आणि नंतर वेगाने, चिन्हांदरम्यान वळवले. "सुरुवातीला, दोन्ही पर्यायांसाठी saccades सारखेच जोरदार होते." अहमद म्हणाले. "मग, जसजसा वेळ निघून गेला, तसतसा तो जोम वाढला आणि शेवटी त्यांनी निवडलेल्या पर्यायासाठी ते आणखी वेगाने वाढले."

डोळ्यांची जलद हालचाल घाईच्या निर्णयांची निदर्शक : संशोधकांनी हेदेखील शोधून काढले की, ज्या लोकांनी घाईघाईने निर्णय घेतले, समूहातील सर्वात आवेगपूर्ण सदस्य, कदाचित त्यांच्या डोळ्यांची हालचाल अधिक जोमाने होते. एकदा विषयांनी त्यांच्या निवडीचा निर्णय घेतला की, त्यांचे डोळे पुन्हा मंद झाले. "या निर्णय प्रक्रियेच्या रिअल-टाइम रीड-आउटसाठी विशेषत: मेंदूमध्ये आक्रमक इलेक्ट्रोड स्थापित करणे आवश्यक आहे. हे अधिक सहजपणे मोजले जाणारे व्हेरिएबल असल्‍याने अनेक शक्यता उघडतात," असेही कॉर्बिश यांनी सांगितले.

आजाराचे निदान करणे : मानव कसे निर्णय घेतात हे समजून घेण्यापेक्षा डोळ्यांचे चटके अधिक महत्त्वाचे असू शकते. माकडांवरील अभ्यासाने, उदाहरणार्थ, असे सुचवले आहे की, मेंदूतील काही समान मार्ग जे प्राइमेट्सना या किंवा त्या दरम्यान निवडण्यास मदत करतात ते पार्किन्सन असलेल्या लोकांमध्येदेखील खंडित होऊ शकतात. एक न्यूरोलॉजिकल आजार ज्यामध्ये व्यक्तींना हादरे, हालचाल करण्यात अडचण आणि इतर समस्या येतात.

डोळ्यांची मंद हालचाल मानसिक आजारांचे लक्षण : "मंद हालचाल हे पार्किन्सन्सचे केवळ लक्षण नाही तर नैराश्य आणि स्किझोफ्रेनियासारख्या मानसिक आरोग्य विकारांमध्येदेखील दिसून येते," अहमद म्हणाले. "आम्हाला वाटते की या डोळ्यांच्या हालचाली काही असू शकतात ज्याचा वैद्यकीय व्यावसायिक निदान साधन म्हणून मागोवा घेतात, विशिष्ट आजारांची प्रगती ओळखण्याचा एक मार्ग." डोळे, दुसऱ्या शब्दांत, ju पेक्षा बरेच काही खिडक्या असू शकतात आत्मा.

कोलोरॅडो [यूएस] : डोळे खरोखरच तुमच्या मनाचे, आत्म्याचे दर्शन घडवणारे दर्पण असतात. किमान, मानव त्यांच्या डोळ्यांची कशी हालचाल करतो ( Research Finds Eye Movements Hold Clues ) यावरून ते कसे निर्णय ( How Humans Make Decisions ) घेतात, याबद्दल मौल्यवान माहिती प्रकट घेण्यात आली आहे, असे कोलोरॅडो बोल्डर विद्यापीठातील शास्त्रज्ञांच्या नेतृत्वात नवीन संशोधनातून समोर आले आहे. करंट बायोलॉजी जर्नलमध्ये प्रकाशित ( Neurological Illness ) झालेले नवीन निष्कर्ष, संशोधकांना न्यूरोसायन्समध्ये एक दुर्मिळ संधी देतात. बाहेरून मानवी मेंदूच्या अंतर्गत कार्यांचे निरीक्षण करण्याची संधी मिळू शकते. डॉक्टरदेखील संभाव्य परिणाम वापरू शकतात. एक दिवस नैराश्य किंवा पार्किन्सन रोग यांसारख्या आजारांसाठी त्यांच्या रुग्णांची तपासणी करा.

डोळ्यांच्या हालचाली तुमच्या मनाचे आणि स्वभावाचे दर्शन घडवतात : "डोळ्यांच्या हालचाली अभ्यासासाठी आश्चर्यकारकपणे मनोरंजक आहेत." कॉलिन कॉर्बिश, पॉल एम. रेडी विभागातील यांत्रिक अभियांत्रिकी विभागातील डॉक्टरेट विद्यार्थी आणि अभ्यासाचे प्रमुख लेखक यांनी सांगितले. "तुमचे हात किंवा पाय यांच्या विपरीत, डोळ्यांच्या हालचालींचा वेग जवळजवळ पूर्णपणे अनैच्छिक असतो. तुमच्या मेंदूमध्ये होणाऱ्या या बेशुद्ध प्रक्रियेचे हे अधिक थेट मोजमाप आहे." बाल्टिमोरमधील जॉन्स हॉपकिन्स विद्यापीठातील संशोधकांसह ते आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी त्यांचे निष्कर्ष नोव्हेंबरमध्ये करंट बायोलॉजी जर्नलमध्ये प्रकाशित केले.

22 मानवी विषयांना ट्रेडमिलवर चालण्यास सांगितले : अभ्यासामध्ये, टीमने 22 मानवी विषयांना ट्रेडमिलवर चालण्यास सांगितले आणि नंतर संगणकाच्या स्क्रीनवर प्रदर्शित केलेल्या भिन्न सेटिंग्जमधून निवडण्यासाठी सांगितले. एक लहान पायरी चढणे किंवा सपाट जमिनीवर लांब चालणे. संशोधकांनी शोधून काढले की, विषयांच्या डोळ्यांनी त्यांना दूर केले. त्यांनी त्यांच्या निवडी करण्याआधीच, ट्रेडमिल वापरकर्ते जेव्हा त्यांनी निवडलेल्या पर्यायांकडे पाहिले तेव्हा ते त्यांचे डोळे जलद हलवतात.

त्यांचे डोळे जितके जोमाने हलत होते, तितकेच ते त्यांच्या पसंतीला प्राधान्य देत होते. "आम्ही एक प्रवेशयोग्य मापन शोधले आहे, जे तुम्हाला फक्त काही सेकंदात सांगेल. तुम्हाला काय आवडते तेच नाही तर तुम्ही ते किती पसंत करता." अला अहमद यांनी सांगितले. अभ्यासाच्या वरिष्ठ लेखिका आणि CU बोल्डर येथील यांत्रिक अभियांत्रिकीचे सहयोगी प्राध्यापक.

चकचकीत डोळे : अहमद यांनी स्पष्ट केले की, मानव कसे किंवा का निवडतात (चहा किंवा कॉफी? कुत्रे किंवा मांजर?) अभ्यास करणे अत्यंत कठीण आहे. संशोधकांकडे अशी अनेक साधने नाहीत जी त्यांना मेंदूच्या आत सहजपणे डोकावू देतील. अहमद यांचा विश्वास आहे की आपले डोळे आपल्या काही विचार प्रक्रियेची झलक देऊ शकतात. तिला "सॅकेड" म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या चळवळीत विशेष रस आहे. अहमद म्हणाले, "आमचे डोळे हलवण्याचा प्राथमिक मार्ग म्हणजे सॅकेड्स. "तेव्हा तुमचे डोळे पटकन एका फिक्सेशन पॉईंटवरून दुसऱ्याकडे जातात."

डार्टिंग हालचालींमुळे मानव कसे निर्णय घेतात याचे संकेत मिळतात : सॅकेड्स सामान्यतः पूर्ण होण्यासाठी फक्त काही डझन मिलिसेकंद घेतात, ज्यामुळे ते सरासरी ब्लिंकपेक्षा अधिक जलद होतात. या डार्टिंग हालचालींमुळे मानव कसे निर्णय घेतात याचे संकेत मिळतात का हे शोधण्यासाठी अहमद आणि तिच्या सहकाऱ्यांनी जिममध्ये जाण्याचा निर्णय घेतला. नवीन अभ्यासात, संघाने CU बोल्डर कॅम्पसमध्ये ट्रेडमिलची स्थापना केली. अभ्यासाचे विषय ठराविक कालावधीसाठी विविध कलांवर व्यायाम करतात आणि नंतर मॉनिटर आणि हाय-स्पीड, कॅमेराआधारित उपकरणांसमोर बसून त्यांच्या डोळ्यांच्या हालचालींचा मागोवा घेतात.

स्क्रीनवर असताना, त्यांनी पर्यायांच्या मालिकेवर विचार केला. चिन्हांद्वारे दर्शविलेल्या दोन पर्यायांमधून निवडण्यासाठी 4 सेकंद मिळाले. त्यांना 10% ग्रेडमध्ये 2 मिनिटे किंवा 4 टक्के ग्रेडमध्ये 6 मिनिटे चालायचे होते? एकदा पूर्ण झाल्यावर, त्यांनी जे निवडले त्यावर आधारित बर्न अनुभवण्यासाठी ते ट्रेडमिलवर परतले. संघाला असे आढळून आले की, विषयांच्या डोळ्यांनी अगदी कमी कालावधीत एक मॅरेथॉन क्रियाकलाप केला. त्यांनी त्यांच्या पर्यायांचा विचार केल्यावर, व्यक्तींनी त्यांचे डोळे प्रथम हळू आणि नंतर वेगाने, चिन्हांदरम्यान वळवले. "सुरुवातीला, दोन्ही पर्यायांसाठी saccades सारखेच जोरदार होते." अहमद म्हणाले. "मग, जसजसा वेळ निघून गेला, तसतसा तो जोम वाढला आणि शेवटी त्यांनी निवडलेल्या पर्यायासाठी ते आणखी वेगाने वाढले."

डोळ्यांची जलद हालचाल घाईच्या निर्णयांची निदर्शक : संशोधकांनी हेदेखील शोधून काढले की, ज्या लोकांनी घाईघाईने निर्णय घेतले, समूहातील सर्वात आवेगपूर्ण सदस्य, कदाचित त्यांच्या डोळ्यांची हालचाल अधिक जोमाने होते. एकदा विषयांनी त्यांच्या निवडीचा निर्णय घेतला की, त्यांचे डोळे पुन्हा मंद झाले. "या निर्णय प्रक्रियेच्या रिअल-टाइम रीड-आउटसाठी विशेषत: मेंदूमध्ये आक्रमक इलेक्ट्रोड स्थापित करणे आवश्यक आहे. हे अधिक सहजपणे मोजले जाणारे व्हेरिएबल असल्‍याने अनेक शक्यता उघडतात," असेही कॉर्बिश यांनी सांगितले.

आजाराचे निदान करणे : मानव कसे निर्णय घेतात हे समजून घेण्यापेक्षा डोळ्यांचे चटके अधिक महत्त्वाचे असू शकते. माकडांवरील अभ्यासाने, उदाहरणार्थ, असे सुचवले आहे की, मेंदूतील काही समान मार्ग जे प्राइमेट्सना या किंवा त्या दरम्यान निवडण्यास मदत करतात ते पार्किन्सन असलेल्या लोकांमध्येदेखील खंडित होऊ शकतात. एक न्यूरोलॉजिकल आजार ज्यामध्ये व्यक्तींना हादरे, हालचाल करण्यात अडचण आणि इतर समस्या येतात.

डोळ्यांची मंद हालचाल मानसिक आजारांचे लक्षण : "मंद हालचाल हे पार्किन्सन्सचे केवळ लक्षण नाही तर नैराश्य आणि स्किझोफ्रेनियासारख्या मानसिक आरोग्य विकारांमध्येदेखील दिसून येते," अहमद म्हणाले. "आम्हाला वाटते की या डोळ्यांच्या हालचाली काही असू शकतात ज्याचा वैद्यकीय व्यावसायिक निदान साधन म्हणून मागोवा घेतात, विशिष्ट आजारांची प्रगती ओळखण्याचा एक मार्ग." डोळे, दुसऱ्या शब्दांत, ju पेक्षा बरेच काही खिडक्या असू शकतात आत्मा.

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.