सामान्यतः असे म्हटले जाते की मुलांबद्दल पालकांनी जास्त शिस्त किंवा संयम ठेवल्याने मुलांमध्ये वर्तनविषयक समस्या उद्भवू शकतात. पण तुम्हाला माहीत आहे का की त्यांना अतिसंरक्षणात्मक वातावरण देणे म्हणजे त्यांची प्रत्येक मागणी पुरवणे, त्यांच्या चुकांकडे दुर्लक्ष करणे आणि प्रत्येक योग्य-अयोग्य सवयी किंवा कृतीवर त्यांना पाठिंबा देणे यामुळेही मुलांमध्ये वर्तणुकीसंबंधी गंभीर समस्या उद्भवू शकतात!
मानसोपचार तज्ज्ञ डॉ. रेणुका शर्मा सांगतात की पालकांचे अतिसंरक्षणात्मक पालकत्व, म्हणजेच जिथे पालकांचा हस्तक्षेप मुलांच्या जीवनात खूप जास्त असतो, त्यामुळे मुलांच्या मानसिक आरोग्यावर आणि त्यांच्या वागणुकीवर खूप परिणाम होतो. त्या सांगतात की, अत्याधिक शिस्त आणि गरजेतून सूट या दोन्ही गोष्टी आदर्श पालकत्वाच्या श्रेणीत येत नाहीत. या दोन्ही टप्प्यांमध्ये मुलांच्या वर्तनावर त्यांचा आत्मविश्वास, निर्णय क्षमता, घटनांकडे पाहण्याचा त्यांचा दृष्टिकोन, त्यांच्या योग्य-अयोग्य वर्तनाची व्याख्या आणि इतरांसोबतच्या वागणुकीवर विशेष परिणाम होतो.
ओव्हर-पॅरेंटिंग
त्या पुढे स्पष्ट करतात की ओव्हर-पॅरेंटिंग हे पालकत्वाचे एक वातावरण आहे जिथे मुलाचे जीवन, जसे की तो काय, केव्हा आणि किती खातो, तो काय घालतो, तो कोणत्या मित्रांसोबत खेळतो, तो काय वाचतो आणि तो प्रत्येकाशी कसा वागतो. याचा निर्णय त्याचे आई वडील घेतात. त्याचे पालक त्याच्या सर्व गरजा आणि मागण्या आधीच पूर्ण करतात. प्रत्येक योग्य-अयोग्य वर्तनात ते त्याची बाजू घेतात आणि कोणत्याही कष्टाशिवाय किंवा संघर्षाशिवाय त्याच्या सर्व गरजा पूर्ण व्हाव्यात आणि त्याला कोणत्याही प्रकारचे अपयश, दुःख, कमतरता यांना सामोरे जावे लागू नये यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करतात. बहुतेक सर्व पालक आपल्या मुलाच्या आनंदासाठी काही प्रमाणात ही वागणूक पाळतात. परंतु अशा प्रकारच्या अति वर्तनामुळे मुलांच्या मानसिक आणि वर्तणुकीच्या विकासावर गंभीर परिणाम होतो.
हेही वाचा - COVID infections raise heart conditions : कोरोनामुळे हृदयविकाराचा धोका जास्त
व्यावहारिक विकासावर परिणाम
डॉ. रेणुका सांगतात की, मुलाला एखादी चूक करण्याची संधी दिली नाही किंवा त्याने चूक केली तरी अधिक आपुलकीने येऊन पालक त्याला ती चूक आणि त्याचे दुष्परिणाम समजून घेण्याची संधी घेऊ देत नाहीत. त्या चुका समजून घेण्याची आणि त्यांच्याकडून शिकण्याची संधीही तुम्हाला मिळणार नाही. किंवा चूक केल्यावर ती कशी दुरुस्त करायची हे त्याला शिकता येणार नाही.
मुलाला सुरुवातीपासून आवश्यकतेपेक्षा अधिक आरामदायक आणि बोट धरून ठेवण्यासारखे वातावरण दिले गेले तर भविष्यात कोणताही निर्णय घेण्याची, अपयश समजून घेण्याची, स्वीकारण्याची आणि त्यातून धडे घेऊन पुढे जाण्याची विचारशक्ती आणि समज त्याच्यात असणार नाही. त्याचा विकासावर परिणाम होतो. अशा परिस्थितीत, आपल्या अपयशाची कारणे समजून घेतल्यानंतरही, बहुतेक लोक मार्गदर्शनाशिवाय कोणतेही पाऊल उचलू शकत नाहीत. त्यांना त्यांचे निर्णय घेण्यासाठी नेहमी त्यांच्या पालकांची आणि इतरांची मदत लागते. याशिवाय, त्यांच्यात आत्मविश्वास, निर्णय क्षमता, समस्या सोडवण्याची कौशल्ये आणि आत्मसन्मानाची भावना कमी होते.
संतुलन आवश्यक आहे
डॉ. रेणुका स्पष्ट करतात की अशा वातावरणात वाढणारी मुले मोठी झाल्यानंतरही तणाव, चिंता, अस्वस्थता आणि नैराश्याच्या उच्च पातळीत असण्याची शक्यता असते. यासोबतच त्यांच्या जीवनाविषयी असमाधान आणि त्यांच्या आजूबाजूच्या लोकांवर जास्त अवलंबून राहणे हे देखील दिसून येते. म्हणूनच पालकांनी सुरुवातीपासूनच संगोपन करताना त्यांच्या वागण्यात समतोल राखणे अत्यंत आवश्यक आहे. शिस्त, स्वातंत्र्य, आपुलकी, चुका समजावून सांगण्याची योग्य पद्धत, कर्तृत्वावर योग्य प्रोत्साहन, स्वावलंबी होण्यास प्रवृत्त करणे आणि योग्य गोष्टींसाठी पाठिंबा, मार्गदर्शन आणि प्रोत्साहन देणे, मुलांचा मानसिक विकास यांसारख्या संतुलित संगोपन वर्तणुकीमध्ये संस्कार करणे, यामुळे मुलांचे मानसिक आणि व्यावहारिक आरोग्य चांगले रहाते. त्याचबरोबर त्यांचा गोष्टींकडे पाहण्याचा दृष्टीकोनही स्पष्ट होतो आणि प्रतिकूल परिस्थितीला चांगल्या पद्धतीने तोंड देण्याची क्षमता त्यांच्यात विकसित होते.
हेही वाचा - Rapid Antigen Test : रॅपिड अँटीजेन टेस्ट करण्यापूर्वी 'या' गोष्टी वाचा
