नवी दिल्ली: धार्मिक मान्यतांनुसार, देव उथनी एकादशी 2022 च्या (Dev Uthani Ekadashi 2022) दिवशी भगवान विष्णू योगनिद्राने जागृत होतात. या दिवसापासून सर्व शुभ कार्य सुरू होतात. कार्तिक शुक्ल पक्षातील एकादशीला देवोत्थान, देव उथनी किंवा प्रबोधिनी एकादशी म्हणतात. शास्त्रानुसार चार महिन्यांपासून सुरू असलेला चातुर्मास या दिवशी संपतो. यावेळी देवोत्थान एकादशी 4 नोव्हेंबरला येत आहे.
प्रबोधनी एकादशी: पंचांगानुसार आषाढ महिन्यातील देव उथनी एकादशीच्या दिवशी भगवान विष्णू ४ महिने योगनिद्रात जातात. देवूतानी एकादशीच्या दिवशी भगवान विष्णूचा योग निद्रा समाप्त होतो. दरम्यान, कोणत्याही शुभ आणि शुभ कार्यावर बंदी आहे. ज्या विशेष दिवशी भगवान विष्णू योगनिद्राचा त्याग करतात त्याला देवोत्थान एकादशी किंवा प्रबोधनी एकादशी म्हणतात. या दिवशी तुळशीविवाहही (Tulsivivah) केला जातो.
एकादशी व्रत: यंदा देवोत्थान एकादशी ४ नोव्हेंबर (शुक्रवार) रोजी आहे. या दिवसापासून शुभ कार्याला सुरुवात होते. गाझियाबाद, गाझियाबाद येथील शिवशंकर ज्योतिष एवम वास्तु अनुसंध केंद्राचे आचार्य शिवकुमार शर्मा यांच्या म्हणण्यानुसार, जो व्यक्ती एकादशी व्रत करतो आणि त्याला समाप्त करू इच्छितो, तो या तिथीला करू शकतो. एकादशी तिथी 3 नोव्हेंबरला संध्याकाळी 7.30 वाजता सुरू होत आहे, तर एकादशी तिथी 4 नोव्हेंबरला संध्याकाळी 6.08 वाजता संपेल. अशा स्थितीत उदय तिथीनुसार देवोत्थान एकादशी ४ नोव्हेंबरला साजरी केली जाणार आहे. प्रबोधनी किंवा देवोत्थान एकादशीचे महत्त्व महाभारतातील पौराणिक कथांमध्येही वर्णन केले आहे. या व्रताच्या प्रभावाने पापांचा नाश होतो आणि मृत्यूनंतर मोक्ष प्राप्त होतो. या दिवशी एकादशी व्रत पाळणारे भक्त भगवान विष्णूंसोबत तुळशीजींचा विवाह करतात आणि ब्राह्मणांना दान देतात.
तुळशी विवाहाचे आयोजन: देवोत्थान एकादशीच्या दिवशी तुळशीवृक्ष आणि शाळीग्राम यांचा विवाह होतो. हे सामान्य लग्नाप्रमाणे पूर्ण थाटामाटात केले जाते. तुळशीला विष्णुप्रिया म्हटले जात असल्याने देवता जागृत झाल्यावर पहिली प्रार्थना ऐकतात ती म्हणजे हरिवल्लभ तुळशी. ज्या जोडप्यांना मुलगी होत नाही, त्यांनी आयुष्यात एकदाच तुळशीशी विवाह करून कन्यादान करण्याचे पुण्य प्राप्त करावे, असे शास्त्रात सांगितले आहे.
विवाह मुहूर्त: भारतीय पंचांगानुसार, अशा पाच तारखा आहेत ज्या विवाहासाठी न सांगता येणारे मुहूर्त आहेत. देवोत्थान एकादशी, बसंत पंचमी, फुलेरा दूज, अक्षय्य तृतीया आणि भदरिया नवमी. या स्वयंसिद्धी मुहूर्तामध्ये ज्या युवक-युवतींचे लग्न जमत नाही, त्यांचे लग्न कोणत्याही विद्वान किंवा ब्राह्मणाला न विचारता करता येते. देवोत्थान एकादशी 4 महिन्यांनंतर येणारी पहिली आहे, तो अचानक झालेला म्हणजेच स्वपक्षीय विवाह मुहूर्त आहे. ज्यासाठी तरुण-तरुणी आणि त्यांचे पालक वाट पाहत असतात. भारतात या तारखेला लाखो विवाह होतात.
विवाह सुरू होतील: देवोत्थान एकादशीनंतर पूजेशी संबंधित सर्व बंधने दूर होतात. विवाह मुहूर्त, गृहप्रवेश मुहूर्त आणि वैवाहिक कार्य सुरू होते. या वेळी नोव्हेंबर आणि डिसेंबरमध्ये देवोत्थान एकादशीचा विवाह मुहूर्त वगळता केवळ 7 विवाह आहेत. नोव्हेंबरमध्ये लग्नाचा मुहूर्त शुक्र अस्तामुळे खूपच कमी आहे. 2 आणि 4 नोव्हेंबरला शुक्राचा उदय होईल. त्यानंतर २८ नोव्हेंबरला लग्नाचा एकच मुहूर्त आहे. त्याचबरोबर डिसेंबरमध्ये लग्नाचा मुहूर्त 2, 3, 4, 7, 8 आणि 9 डिसेंबरला असेल. त्यानंतर 16 डिसेंबर ते 13 जानेवारीपर्यंत सूर्य मीन संक्रांतीत येऊन मलमास सुरू होईल. यामध्ये पुन्हा लग्न वगैरे शुभ कार्य थांबतील.
