तुम्ही जर वजन कमी करण्याचा विचार करत असाल किंवा गेल्या काही वर्षांपासून तुम्हाला निरोगी राहायचे असेल, तर तुम्हाला कदाचित हे दोन शब्द सारखे ऐकू आले असतील : ‘अधूनमधून उपवास’ करा. ख्यातनाम व्यक्तींपासून ते फिटनेस उत्साही लोकांपर्यंत, अधूनमधून उपवासाचे हजारो निष्ठावान समर्थक आणि वकिल ऑनलाइन आहेत. त्यांचा दावा असतो की उपवास करण्याच्या पद्दतीमुळे वजन कमी होण्यासाठी त्यांना मदत झाली आहे.
वजन कमी करण्याची पद्धत म्हणून मधूनमधून उपवास करण्याचे आवाहन करणे सोपे आहे. हे केवळ सोपेच नाही, तर ते लवचिक देखील आहे, प्रत्येक व्यक्तीशी सहजतेने जुळवून घेतले जाऊ शकते आणि आपल्याला अन्नपदार्थ काढून टाकण्याची किंवा कॅलरी मोजण्याची आवश्यकता नाही. परंतु त्याची लोकप्रियता असूनही, वजन कमी करण्याच्या बाबतीत मधूनमधून उपवास करणे इतर आहार पद्धतींपेक्षा चांगले असू शकत नाही.
आजच्या घडीला असंख्य अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की अधूनमधून उपवास करणे हे कॅलरी मोजण्याइतकेच चांगले आहे, जेव्हा वजन कमी करण्याचा विचार केला जातो, ज्यामध्ये एका वर्षाहून अधिक काळ सहभागींचा मागोवा घेतला होता. हे अनेक वेगवेगळ्या प्रकारच्या अधूनमधून उपवासाने देखील दर्शविले गेले आहे, ज्यात पर्यायी-दिवसाचा उपवास (जेथे तुम्ही दररोज उपवास करता किंवा कॅलरी मर्यादित करता), 5:2 आहार (आठवड्यातून साधारणपणे पाच दिवस खाणे, नंतर उपवास करणे किंवा दोन दिवस कॅलरी मर्यादित करणे) आणि वेळ-प्रतिबंधित खाणे (जेथे तुम्ही तुमच्या दिवसातील सर्व कॅलरी एका निर्धारित वेळेत खातात, जसे की फक्त आठ तासांच्या अंतराने खाणे आणि नंतर 16 तास उपवास करणे). परंतु पारंपारिक आहारापेक्षा अधूनमधून उपवास करणे हे अद्याप कोणत्याही अभ्यासात दिसून आलेले नाही.
अधून मधून उपवास केल्याने तुम्ही खाण्याचे प्रमाण कमी होते, परंतु त्याचे दुष्परिणाम होऊ शकतात. हे दोन्ही आपण करत असलेल्या शारीरिक हालचालींचे प्रमाण कमी करते आणि व्यायामादरम्यान आपण किती कष्ट करतो ते कमी करते. तुम्ही कितीही अधूनमधून उपवास करता याकडे दुर्लक्ष करून हे खरे आहे. हे सूचित करते की जेव्हा कमी कालावधीसाठी कॅलरीजचे सेवन लक्षणीयरीत्या कमी केले जाते तेव्हा व्यायामादरम्यान वापरल्या जाणार्‍या कॅलरीजची संख्या कमी करून शरीर अनुकूल बनते. तथापि, असे का घडते याबद्दल संशोधकांना पूर्णपणे खात्री नाही.
यामुळे वजन कमी होण्यावर परिणाम होत नसला तरी, शारीरिक हालचालींची पातळी कमी केल्याने आरोग्यावर इतर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतात. उदाहरणार्थ, अलीकडील पर्यायी-दिवसाच्या उपवास अभ्यासात असे आढळून आले आहे की या आहाराच्या फक्त तीन आठवड्यांनी शारीरिक हालचालींची पातळी कमी झाली आणि दररोजच्या कॅलरी प्रतिबंधित आहारापेक्षा स्नायूंच्या वस्तुमानाचे मोठे नुकसान झाले. चरबी कमी करण्यासाठी रोजच्या कॅलरी निर्बंधापेक्षा उपवास आहार देखील कमी प्रभावी ठरतो.
रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करणे आणि जसजसे आपण मोठे होतो तसतसे शारीरिकदृष्ट्या सक्षम राहणे यासह अनेक कारणांसाठी स्नायूंचे प्रमाण महत्त्वपूर्ण आहे. त्यामुळे स्नायूंच्या नुकसानास कारणीभूत असलेले आहार टाळले पाहिजेत. तथापि, प्रतिकार प्रशिक्षणासारख्या व्यायाम कार्यक्रमांसह अधूनमधून उपवास एकत्र केल्याने चरबी कमी होण्यास प्रोत्साहन देताना लोकांना पातळ स्नायू वस्तुमान चांगल्या प्रकारे राखण्यास मदत होऊ शकते.
उपवासाचे इतर फायदे आहेत का? - वजन कमी करण्याच्या बाबतीत अधूनमधून उपवास करणे हा चमत्कारिक उपाय असू शकत नाही, याचा अर्थ असा नाही की त्याचे इतर आरोग्य फायदे नसतील. अधूनमधून उपवासाच्या अलीकडील पुनरावलोकनात असे आढळून आले की यामुळे रक्तदाब सुधारला, इन्सुलिन संवेदनशीलता (शरीर रक्तातील साखरेचे किती प्रभावीपणे नियंत्रण करते) आणि कोलेस्ट्रॉलची पातळी दैनंदिन कॅलरी निर्बंधांप्रमाणेच कमी झाली. वजन कमी झाल्यामुळे हा परिणाम होण्याची शक्यता आहे. परंतु काही अभ्यासांनी एक वर्षापेक्षा जास्त काळ सहभागींचे अनुसरण केले असल्याने, हे परिणाम टिकून राहतात की नाही हे जाणून घेणे कठीण आहे.
काही संशोधने असेही सुचवतात की तुम्ही उपवास कसे महत्त्वाचे असू शकतात. अनेक अभ्यासांनी लवकर वेळ-प्रतिबंधित खाण्याचे आशादायक परिणाम दर्शविलेले आहेत, ज्यामध्ये तुमच्या दिवसाच्या सर्व कॅलरी दिवसाच्या सुरुवातीच्या भागात खाणे आणि संध्याकाळी उपवास करणे, साधारणपणे दुपारी 4 नंतर. दिवसा लवकर खाल्ल्याने अन्नाचे सेवन आपल्या नैसर्गिक सर्कॅडियन लयांशी जुळते, याचा अर्थ पोषक तत्वांवर अधिक कार्यक्षमतेने प्रक्रिया केली जाते.
वेळे आधी प्रतिबंधित खाणे देखील आरोग्याचे अनेक स्तर सुधारण्यासाठी दर्शविले गेले आहे, जसे की इन्सुलिन संवेदनशीलता, जो टाइप 2 मधुमेहासाठी एक प्रमुख जोखीम घटक आहे. या सुधारणा अगदी वजन कमी केल्याशिवाय दिसल्या. (डेव्हिड क्लेटन, नॉटिंगहॅम ट्रेंट युनिव्हर्सिटी, न्यूट्रिशन आणि एक्सरसाइज फिजियोलॉजीचे वरिष्ठ व्याख्याता यांच्या संभाषणानुसार )
हेही वाचा - सबा आझाद 'मिनिमम'च्या शुटिंगसाठी सज्ज, साकारणार फ्रेंच मुलीची भूमिका
