हैदराबाद :बहुतेक स्त्रीरोग तज्ञ सहमत आहेत की जीवनशैली आणि खराब आहाराच्या सवयी आणि पद्धती स्त्रियांमध्ये वंध्यत्व आणि पुनरुत्पादक आरोग्याच्या वाढत्या घटनांमध्ये मोठी भूमिका बजावतात. भारत आणि परदेशात केलेल्या अनेक संशोधनांमध्ये असेही नमूद करण्यात आले आहे की जीवनशैली आणि आहाराशी संबंधित अनारोग्यकारक सवयी स्त्रियांमध्ये वंध्यत्व आणि इतर प्रजनन समस्यांचा धोका वाढवू शकतात.
प्रजनन समस्या वाढत आहेत : उत्तराखंडमधील स्त्रीरोग तज्ज्ञ डॉ. विजयालक्ष्मी सांगतात की, आजकाल अशा महिलांची संख्या सातत्याने वाढत आहे. ज्या सामान्य लैंगिक संबंध असूनही गर्भधारणा करू शकत नाहीत. त्याच वेळी पुरुषांमध्ये शुक्राणूशी संबंधित समस्या देखील सामान्यतः दिसून येतात. ती म्हणते की यासाठी जबाबदार आणि धोकादायक घटकांपैकी वाईट जीवनशैली आणि खाण्यापिण्याच्या चुकीच्या सवयी बर्‍याच प्रमाणात जबाबदार मानल्या जाऊ शकतात.
आहार आणि जीवनशैलीचा प्रजनन आरोग्यावर मोठा प्रभाव : आहार आणि जीवनशैलीचा स्त्री आणि पुरुष दोघांच्या प्रजनन आरोग्यावर मोठा प्रभाव पडतो. आजच्या धावपळीच्या जीवनशैलीत शारीरिक हालचालींचा अभाव, झोपेच्या वेळेत अनियमितता, पार्टी कल्चरचा वाढता कल, अनैसर्गिक खाद्यपदार्थांचा वाढता वापर यासारखे वागणे दिसून येत आहे. जे शरीराचे काम आणि विश्रांतीचे संतुलन कमी करतात, शरीरातील पोषण पुरवठ्यावर परिणाम करतात, शरीराच्या जैविक घड्याळावर आणि त्याच्या कार्यावर परिणाम करतात, तणाव आणि नैराश्यासारख्या समस्या निर्माण करतात आणि विविध प्रकारच्या समस्या निर्माण करतात. त्यामुळे शारीरिक कमजोरी आणि अनेक रोग देखील होतात. विशेषत: स्त्रियांच्या बाबतीत अशा सवयी आणि वागणूक आणि त्यांच्यामुळे होणारे हार्मोनल आणि समस्या त्यांच्या पुनरुत्पादक आरोग्यावर खूप परिणाम करतात.
संशोधन आणि अहवाल काय सांगतात ? सन 2022 मध्ये, इंटरनॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ पॉप्युलेशन सायन्सेसच्या अहवालात म्हटले आहे की भारतात गेल्या काही वर्षांत 15-20 दशलक्ष भारतीयांमध्ये वंध्यत्वाची समस्या दिसून आली. कौटुंबिक आरोग्य आणि सर्वेक्षण अहवालानुसार, राष्ट्रीय स्तरावर महिलांच्या प्रजनन दरात 2.2 ते 2.0 पर्यंत घट दिसून आली. आणि इंडियन सोसायटी ऑफ असिस्टेड रिप्रॉडक्शनच्या एका अभ्यासात असे दिसून आले आहे की वंध्यत्वाचा परिणाम 10% ते 14% भारतीय जोडप्यांना होतो. ही समस्या शहरी भागात अधिक दिसून येते जेथे प्रत्येक सहा जोडप्यांपैकी एक वैद्यकीय मदत घेत आहे.
महिलांमध्ये वंध्यत्वाच्या समस्या : बैठी आणि व्यस्त जीवनशैली महिलांमध्ये त्यांचे काम-जीवन संतुलन बिघडवत आहे. ज्यामुळे त्यांच्यामध्ये केवळ स्त्री रोगांचे प्रमाण वाढत नाही तर त्यांच्या प्रजनन आरोग्यावरही परिणाम होत आहे. संशोधनात असे म्हटले आहे की बैठी जीवनशैली किंवा शारीरिक निष्क्रियतेमुळे स्त्रियामध्ये वंध्यत्वाची शक्यता जास्त असते, कारण यामुळे अनेकदा हार्मोनल असंतुलन, पॉलीसिस्टिक डिम्बग्रंथि रोग आणि गर्भावर परिणाम करणाऱ्या वजनाशी संबंधित समस्या उद्भवतात. याशिवाय देश आणि जगातील अनेक संशोधने आणि अहवालांमध्ये असेही नमूद करण्यात आले आहे की, गेल्या काही वर्षांत जीवनशैली, धकाधकीचे व्यावसायिक जीवन, अस्वस्थ आहार, धूम्रपान आणि यांसारख्या सवयींमुळे महिलांमध्ये वंध्यत्वाच्या समस्या वाढल्या आहेत. दारू
तज्ञ काय म्हणतात : डॉ. विजयालक्ष्मी स्पष्ट करतात की बहुतेक महिलांना हे माहित नसते की आहार किंवा जीवनशैलीचा त्यांच्या पुनरुत्पादक आरोग्यावर किती प्रमाणात आणि कसा परिणाम होतो. ती सांगते की, आजच्या काळात रोजच्या धावपळीत वाढ झाली आहे, पण शरीरासाठी आवश्यक व्यायाम किंवा शारीरिक आरोग्यासाठी फायदेशीर अशी कामे खूपच कमी झाली आहेत. केव्हाही उठणे, आवश्यक प्रमाणात झोप न लागणे, एकाच जागी जास्त वेळ बसणे, अति ताणतणाव, कधीही काहीही खाणे किंवा जास्त वेळ पौष्टिक आहार न घेणे, कमी पाणी पिणे या सवयींचा शरीरावर परिणाम होतो. स्त्रिया. त्यांचा केवळ जैविक घड्याळावरच परिणाम होत नाही तर इतरही अनेक समस्या निर्माण होतात. ज्याचा परिणाम त्यांच्या सामान्य आरोग्यासह त्यांच्या हार्मोनल आरोग्यावर मोठ्या प्रमाणात होतो. याच्या प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्ष परिणामामुळे महिलांचे प्रजनन आरोग्य कमकुवत होते, तसेच या स्थितीमुळे इतर अनेक स्त्रीरोग आणि काहीवेळा वंध्यत्व देखील होते.
या सवयींमुळे हार्मोन्समध्ये असंतुलन : सध्याच्या जीवनशैलीत महिलांमध्येही धूम्रपान किंवा मद्यपान करणे सामान्य झाले आहे. ज्या स्त्रिया धूम्रपान करतात, तंबाखूचे सेवन करतात आणि अल्कोहोलचे सेवन करतात, त्यांची प्रजनन क्षमता इतर स्त्रियांच्या तुलनेत खूपच कमकुवत असते कारण या सवयींमुळे हार्मोन्समध्ये असंतुलन तसेच अंडाशय, गर्भाशय ग्रीवा आणि फॅलोपियन ट्यूबला नुकसान होऊ शकते. त्यामुळे महिलांमध्ये गर्भपाताचा धोका वाढतो. म्हणूनच स्त्रियांना विशेषतः मुलांसाठी नियोजन सुरू करण्यापूर्वी धूम्रपान आणि अल्कोहोलपासून दूर राहण्याचा सल्ला दिला जातो.
प्रजनन आरोग्यावरही परिणाम : त्याचबरोबर चुकीचा आहार किंवा अवेळी खाण्याच्या सवयींमुळेही महिलांमध्ये वंध्यत्व येते आपल्या आहारात पोषक तत्वांच्या कमतरतेमुळे अनेक रोग होतात आणि शरीरातील आवश्यक घटकांच्या प्रमाणात असंतुलन होते. ज्याचा प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्षपणे महिलांच्या प्रजनन आरोग्यावरही परिणाम होतो. उदाहरणार्थ एनर्जी ड्रिंक्स, केक, तळलेले पदार्थ आणि इतर प्रकारचे जंक फूड, कॅफिन-समृद्ध अन्न आणि प्रक्रिया केलेले अन्न यांसारख्या विशिष्ट प्रकारच्या अन्नाचे सेवन केल्याने पुनरुत्पादनासाठी आवश्यक असलेल्या संप्रेरकांच्या प्रमाणात परिणाम होऊ शकतो किंवा ते असंतुलन निर्माण करू शकतात. त्याचबरोबर लठ्ठपणा, मधुमेह, हृदयविकार आदी समस्यांमुळे अयोग्य आहारामुळे महिलांच्या प्रजनन आरोग्यावरही परिणाम होत आहे. विशेषतः लठ्ठपणा हे स्त्रियांमध्ये वंध्यत्वाचे सर्वात मोठे कारण मानले जाते.
अशी घ्या काळजी : डॉ. विजलक्ष्मी सांगतात की त्या फक्त त्या महिलांनाच नाही ज्यांनी मुलाची योजना आखली आहे, तर लहानपणापासूनच सर्व मुली आणि महिलांनी त्यांचा आहार आणि जीवनशैली संतुलित ठेवण्याचा सल्ला दिला आहे. याच्या मदतीने शरीर सुरुवातीपासूनच मजबूत होऊ शकते जेणेकरून वेळ आल्यावर महिलांना स्त्रीरोग आणि प्रजनन समस्यांना सामोरे जावे लागणार नाही. याशिवाय शक्यतोवर सकस, पौष्टिक आणि नियमित आहारासोबतच, व्यायामाचा समावेश असलेली सक्रिय जीवनशैली अंगीकारणे आणि मानसिक आरोग्य निरोगी ठेवण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करणे देखील अत्यंत आवश्यक आहे. कारण तणाव आणि नैराश्यामुळे पुनरुत्पादनातही समस्या निर्माण होतात. याशिवाय महिलांनी मासिक पाळीशी संबंधित समस्यांकडे दुर्लक्ष करू नये किंवा कोणत्याही प्रकारच्या स्त्रीरोगविषयक आजाराकडे दुर्लक्ष करू नये आणि त्यावर त्वरित उपचार करावेत.
हेही वाचा :
