खायचे पान हे माउथवॉशच्या रूपात सर्वोत्तम मानले जाते, परंतु पान केवळ तोंडाची चव सुधारण्याचे काम करत नाही. केवळ आयुर्वेदातच नाही तर निसर्गोपचारातह पानांचे आरोग्यवर्धक गुणधर्म मानले जातात. त्यामुळे अनेक औषधे आणि घरगुती उपचारांमध्ये याचा वापर केला जातो. सुपारीच्या गुणधर्मामुळे ते आपल्या वैदिक परंपरेतही शुद्ध मानले जाते. म्हणून, जवळजवळ सर्व पूजा आणि संबंधित कामांमध्ये ( Amazing health benefits of betel leaves ) याचा वापर केला जातो.
मुंबईच्या निरोग आयुर्वेदिक हॉस्पिटलच्या डॉक्टर मनीषा काळे सांगतात की, सुपारी सोबत खायची पाने ही आयुर्वेदात अतिशय उपयुक्त वनौषधी मानली जाते आणि त्याचा उल्लेख चरक संहिता आणि सुश्रुत संहितेत आहे. ती सांगते की पानांमध्ये अनेक गुणधर्म आढळतात, त्यामुळे त्याचा उपयोग अनेक रोगांवर उपचार करण्यासाठी केला जाऊ शकतो. केवळ औषधाच्या स्वरूपातच नाही तर रोजच्या आहारात त्याचे नियंत्रित सेवन आरोग्याला अनेक प्रकारे फायदेशीर ठरू शकते.
त्या सांगतात की सुपारीचा प्रभाव उष्ण असतो आणि त्याच्या सेवनाने वात आणि कफमध्ये आराम मिळतो. याशिवाय त्यात असंख्य आरोग्यदायी फायदे आढळतात. आयुर्वेदात, हे संक्रमण-विरोधी, वेदनाशामक आणि दाहक-विरोधी मानले जाते. हे एक उत्कृष्ट पाचक आणि विशेषतः पुरुषांची लैंगिक शक्ती वाढवण्यासाठी फायदेशीर मानले जाते.
पानाची पोषक तत्वे -
पानांमध्ये आढळणाऱ्या पोषक तत्वांबद्दल सांगायचे तर, त्यात आयोडीन, पोटॅशियम, व्हिटॅमिन ए, व्हिटॅमिन बी 1, व्हिटॅमिन बी 2, निकोटिनिक ऍसिड, थायामिन, नियासिन, रिबोफ्लेविन, केराटिन आणि कॅल्शियम यासह अनेक पोषक घटक असतात. त्यात पाण्याचे प्रमाण खूप जास्त आहे आणि कॅलरीज शून्य आणि चरबी खूप कमी आहे. याशिवाय त्यात काही प्रमाणात प्रथिनेही आढळतात.
त्यात टॅनिन, प्रोपेन, अल्कलॉइड्स आणि फिनाइल देखील असतात.त्याच्या गुणधर्मांबद्दल बोलायचे झाल्यास, त्यात अँटी-फंगल, अँटी-बॅक्टेरियल, अँटीऑक्सिडंट, अँटी-इंफ्लेमेटरी आणि अँटीसेप्टिक गुणधर्म आहेत. जे शरीरातील वेदना, जळजळ आणि पेटके दूर करते आणि पोटातील खराब बॅक्टेरिया नष्ट करण्यास मदत करते.
पानाचे फायदे -
डॉ. मनीषा सांगतात की, आयुर्वेदात पोटाच्या समस्या दूर करण्यासाठी पाने आदर्श मानली जातात. यामध्ये अँटी-ऑक्सिडंट्स मुबलक प्रमाणात आढळतात, त्यामुळे ते पाचन तंत्राला हानिकारक फ्री रॅडिकल्स आणि टॉक्सिक रॅडिकल्सपासून दूर ठेवण्यास मदत करते. याचे सेवन केल्याने शरीरातील खराब पीएच पातळी दुरुस्त आणि संतुलित राहते, ज्यामुळे पोटाच्या समस्यांपासून आराम मिळतो आणि भूक वाढते.
पानांचा रस किंवा इतर माध्यमाचे सेवन आणि त्याचा बाह्य वापर सर्दी, ताप, खोकला आणि छातीत जडपणा आणि फुफ्फुसाच्या समस्या आणि दमा यांसारख्या आजारांसह अनेक संक्रमणांमध्ये देखील आराम देऊ शकतो. सामान्य सर्दी-खोकल्यामध्ये पानावर मोहरीचे तेल लावून ते गरम करून छातीवर दाबल्यास आराम मिळतो. याशिवाय लवंग, दालचिनी आणि वेलची इत्यादी मिसळून बनवलेला कांदा सर्दी-खोकल्यात खूप आराम देतो.
पानामध्ये वेदनाशामक, अँटी-सेप्टिक आणि अँटी-फंगल गुणधर्म आहेत. त्वचा कापणे, खाज येणे किंवा जळजळ होत असल्यास पानांची पेस्ट बनवून लावल्यास खूप फायदा होतो. त्यामुळे त्वचेतील वेदना आणि सूज यापासून आराम मिळतो. पानांच्या वापराने देखील सांधेदुखी आणि सांधेदुखीमध्ये आराम मिळतो.
बाळाला जन्म दिल्यानंतर काही वेळा काही कारणांमुळे महिलांच्या स्तनांमध्ये सूज येते. अशा स्थितीत सुपारीची पाने हलके गरम करून स्तन दाबून घेतल्यास सूज आणि वेदना दूर होतात.
डोकेदुखी सारख्या समस्येमध्ये पान डोक्यावर ओले ठेवल्यास किंवा त्याचे तेल वापरल्यास खूप आराम मिळतो.
डॉ मनीषा सांगतात की या व्यतिरिक्त पानांच्या सेवनाने इतर अनेक समस्यांमध्ये आराम मिळतो जसे-
- हृदयरोग मध्ये
- शरीरातील रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित ठेवते
- लघवीच्या समस्येत
- तोंडात दुर्गंधी, प्लेक, पोकळी आणि क्षय यासारख्या समस्यांमध्ये
- मुरुम आणि त्वचेशी संबंधित काही इतर समस्या
फक्त नियंत्रित प्रमाणात सेवन करा -
पान, मिठाई किंवा कोणत्याही माध्यमात पाने नियंत्रित प्रमाणात खावीत असे डॉ मनीषा सांगतात. कधी कधी त्याचे सतत आणि जास्त सेवन केल्याने अनेक समस्या निर्माण होतात. बाजारात पानाच्या अनेक जाती उपलब्ध असल्याचे त्या सांगतात. त्यातील काही आरोग्याच्या दृष्टीने अधिक फायदेशीर आहेत.
त्या म्हणतात की, अनेक वेळा लोक स्वतःहून कुठूनतरी वाचून किंवा कोणाचे ऐकून काही समस्यांवर उपचार करण्यासाठी पाने आणि इतर औषधी वनस्पतींचे सेवन किंवा वापर करू लागतात, जे योग्य नाही. मिठाई किंवा माउथवॉश, औषध म्हणून किंवा आरोग्य सुधारण्यासाठी कोणत्याही स्वरूपात पानांचे नियमित सेवन सुरू करण्यापूर्वी आयुर्वेदिक डॉक्टरांचा सल्ला घेणे चांगले. कारण अनेक वेळा सतत, जास्त प्रमाणात किंवा चुकीच्या पद्धतीने पानाचे सेवन केल्याने व्यसन लागण्याची शक्यता, पोटदुखी किंवा जुलाब आणि मळमळ, उलट्या यासह इतर काही समस्या देखील वाढू शकतात.
हेही वाचा - बंगालच्या SSKM रुग्णालयातील डॉक्टरांनी, प्रथमच स्तनाच्या कर्करोगाच्या शस्त्रक्रियेसाठी केला मॅट्रिक्सचा वापर
