अमरावती: सर्वसामान्यप्रमाणे कॅलेंडरवर दर्शविलेल्या तारखेला सर्वत्र होळी साजरी केली जाते. मेघाटात मात्र प्रत्येक गावात वेगवेगळ्या दिवशी होळी साजरी केली जात असल्याची माहिती चिखलदरा येथील रहिवासी गणेश जामूनकर यांनी सांगितले. गावातील प्रमुख होळी कोणत्या दिवशी साजरी करायची हे ठरवतो असे ग्रामस्थांनी सांगतिले. आपल्या गावच्या होळीमध्ये लगतच्या गावातील रहिवासी तसेच सर्वांचे नातेवाईक सहभागी व्हावेत, या उद्देशाने प्रत्येक गावात वेगवेगळ्या दिवशी होळीचा सण साजरा करण्याची प्रथा असल्याचे गणेश जामूनकर यांनी सांगितले.
होळीनिमित्त भरतो बाजार: होळी निमित्ताने पंधरा दिवसापासूनच प्रत्येक घरात तयारीला सुरुवात होते. घर शेणाने सारवणे तसेच घराला रंगरंगोटी केली जाते. रोजगारानिमित्त बाहेर असणारे पुरुष मंडळी होळीला आपल्या रोजगारातून मिळालेला पैसा घेऊन घरी परत येतात. होळीनिमित्त बाजार भरतो. या बाजारात सात आठ गावातील कुटुंब होळीनिमित्त खरेदी करण्यासाठी येतात. होळीनिमित्त लागणाऱ्या वस्तू तसेच नवीन कपडे आणि मुलांसाठी खेळणी या बाजारातून खरेदी केल्या जाते.
दोन दिवस पेटवली जाते होळी: सर्वसामान्यप्रमाणे होळीच्या दिवशी होळी पेटवली जाते आणि दुसऱ्या दिवशी रंगपंचमी साजरी केली जाते. मेळघाटात मात्र होळीच्या दिवशी प्रत्येक घरी होळी पेटवली जाते. दुसऱ्या दिवशी गावातील सर्व कुटुंबाची एक सार्वजनिक होळी पेटवण्याची प्रथा आहे. पहिल्या दिवशी प्रत्येकाच्या घरी होळी पेटते त्या दिवशी पुरी, भाजी, शिरा, भजे असा स्वयंपाक प्रत्येकाच्या घरी केला जातो. पहिल्या दिवशी होळीनिमित्त केलेला स्वयंपाक दुसऱ्या दिवशी पहाटे घराबाहेर ठेवला जातो. दुसऱ्या दिवशी सकाळी गावातील युवक पुरुष मंडळी प्रत्येकाच्या घरासमोर ठेवलेले ताटातील जेवण शिदोरीत बांधून जंगलात लाकडे तोडण्यासाठी जातात. जंगलातून लाकडे तोडून आणल्यावर गावातील मुख्य चौकात होळी रचली जाते. सायंकाळी सार्वजनिकरित्या होळी पेटविण्यात येते. यावेळी गावातील लहान मुलांपासून वृद्धांपर्यंत सर्व एकत्रित येतात. या दिवशी प्रत्येकाच्या घरी मटन, मासोळीचे जेवण शिजते. होळीच्या निमित्ताने रात्रभर आदिवासी बांधव नृत्य सादर करून आनंद लुटतात अशी माहिती, जयतादेही येथील रहिवासी रमेश बेठे यांनी दिली.
होळीच्या पर्वावर अनेकांचे होते लग्न: आदिवासी बांधवांचा होळी हा अतिशय महत्त्वाचा सण आहे. होळीच्या पंधरा दिवसांच्या उत्सवात अनेक युवक युवतींचे लग्न देखील लावले जाते. दिवाळीच्या पर्वावर मेघाटातील हरीसाल या गावात भरणाऱ्या यात्रेत येणाऱ्या युवक युवतींचे लग्न ठरवले जाते. यानंतर या युवक युवतींचे लग्न होळीच्या पर्वावर लावण्याची प्रथा आहे. होळी सणाच्या उत्सवा दरम्यान अनेक गावांमध्ये लग्न सोहळ्याचा उत्साह देखील पाहायला मिळतो.
फगवा मागण्याची अनोखी प्रथा: होळीच्या पर्वावर पंधरा दिवस भगवा वागण्याची अनोखी प्रथा आहे. मेळघाटात येणाऱ्या लोकांची वाहने अडवून त्यांच्यासमोर आदिवासी महिला नृत्य करतात गाणे म्हणतात आणि त्यांना भगवा अर्थात होळीनिमित्त पैसे मागतात. या महिलांना दहा ते वीस रुपये भगव्याच्या स्वरूपात दिले जातात. ही प्रथा अतिशय जुनी असून मेघाटातील प्रत्येक गावातील महिला होळीच्या पर्वावर नित्यनेमाने भगवा मागतात. तसेच मेळघाटातील आदिवासी बांधव होळीचे पूजन आणि दहन उत्साहात करीत असतानाच होळीच्या पर्वावर मेघनाथ आणि रावणाची पूजा देखील करतात. मेळघाटातील काटकुंभ, चुरणी, हातरू, डोमा या गावांमध्ये मेघनाथ पूजेला अतिशय महत्त्व आहे. होळीच्या पर्वावर या गावांमध्ये आयोजित यात्रेत मेघनाथची मोठ्या उत्साहात पूजा केली जाते.
हेही वाचा: Holi 2023 अशी साजरी होते देशातील विविध राज्यांमध्ये होळी जाणून घ्या खास पद्धती
