नवी दिल्ली : फुटबॉल हा जगातील सर्वात लोकप्रिय खेळांपैकी एक ( Corruption Allegations on FIFA ) आहे. फिफा विश्वचषक ही त्याची सर्वात मोठी स्पर्धा आहे. यजमानपदामुळे देशाला अनेक फायदे ( Scandals Related FIFA Football World Cups ) मिळतात. त्यामुळे फुटबॉल खेळणारे देश त्याचे आयोजन करण्यास उत्सुक आहेत. फिफा विश्वचषकाचे यजमानपद अनेक अर्थांनी महत्त्वाचे असल्याचे म्हटले जाते. अशा प्रकारच्या भव्य क्रीडा स्पर्धेच्या माध्यमातून संबंधित देशाला जागतिक व्यासपीठावर आपली खास ओळख निर्माण करण्याची संधी मिळते. त्याचबरोबर तेथील पायाभूत सुविधांचा विकास होण्यास मदत होते. यासोबतच फिफा विश्वचषक पाहण्यासाठी जगभरातून लोक येत असल्याने पर्यटनालाही चालना मिळते. यामुळे यजमान देशांच्या परकीय चलनाच्या साठ्यातही वाढ होते. यासोबतच राजकीय आणि आर्थिक स्तरावर अनेक फायदे मिळतात.
फ्रेंच फुटबॉल लिजेंड मिशेल प्लॅटिनी यांना चौकशीसाठी घेतले ताब्यात : FIFA 2022 चा विश्वचषक कतारला देण्यात आल्याच्या आरोपावरून फिफाचे माजी कार्यकारी मंडळ सदस्य आणि फ्रेंच फुटबॉल लिजेंड मिशेल प्लॅटिनी यांना चौकशीसाठी ताब्यात घेण्यात आले. डिसेंबर 2010 मधील धक्कादायक निर्णयाविरोधात चौकशी आणि आरोपांची लांबलचक रेषा आहे. यातून जाणून घेण्याचा प्रयत्न करूया.
झुरिचमधील फिफा मुख्यालयात बराच गोंधळ : असे म्हटले जाते की, 2 डिसेंबर 2010 रोजी झुरिचमधील फिफा मुख्यालयात बराच गोंधळ सुरू होता. या दिवशी 2018 आणि 2022 साठी फिफाच्या यजमान देशांची नावे जाहीर होणार होती. दावा मांडणाऱ्या देशांमध्ये इंग्लंड आणि अमेरिकेसारख्या देशांचा समावेश होता. याकडे तत्कालीन ब्रिटनचे पंतप्रधान डेव्हिड कॅमेरून आणि अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष बिल क्लिंटन यांची नजर होती. असे मानले जात होते की, इंग्लंड 2018 चे आयोजन करेल आणि अमेरिका 2022 चे आयोजन करेल. पण, फिफाचे तत्कालीन अध्यक्ष सेप ब्लाटर यांनी 2018 साठी रशिया आणि 2022 साठी कतारचे नाव काढले तेव्हा लोकांना आश्चर्य वाटले.
फिफा विश्वचषक फुटबॉल स्पर्धेच्या यजमानपदाचा अधिकार रशियाला : अशाप्रकारे 2018 च्या फिफा विश्वचषक फुटबॉल स्पर्धेच्या यजमानपदाचा अधिकार रशियाला मिळाला आणि 2022 मध्ये कतारला यजमानपदाचा अधिकार मिळाला. त्यावेळी रशिया आणि कतारचे आयोजन न करण्यामागे 3 मोठी कारणे देण्यात आली होती. पहिले कारण- रशिया आणि कतार या दोन्ही देशांवर सातत्याने मानवाधिकार उल्लंघनाचे आरोप होत होते. 2014 मध्ये क्रिमियावर बेकायदेशीर कब्जा केल्यापासून पाश्चात्य देश रशियावर निर्बंध लादत होते. त्याचवेळी इस्लामिक देश कतारवर धार्मिक कट्टरतेचा आरोप केला जात होता.
कतारमध्ये तापमान ४५ ते ५० अंश सेल्सिअस : दुसरे कारण सामान्यतः कतारमध्ये तापमान ४५ ते ५० अंश सेल्सिअस असते. कतारसारख्या देशाने या पातळीची दुसरी कोणतीही मोठी घटना यापूर्वी अनुभवली नव्हती. तसेच, त्यांच्याकडे उत्कृष्ट सुविधा असलेले आंतरराष्ट्रीय दर्जाचे स्टेडियमही नव्हते. शिवाय, तोपर्यंत कतारकडे स्वतःचा फुटबॉल संघही नव्हता. तिसरे कारण- कतारसारख्या देशात समलैंगिकांना उघड विरोध होत आहे. तर फिफामध्ये सहभागी होऊन सामने खेळण्याचे अनेक देशांमध्ये समलैंगिकांना घटनात्मक अधिकार मिळाले आहेत. एक क्रीडा संयोजक म्हणून, फिफा उघडपणे समलैंगिक विचारांना समर्थन देत आहे. अशा स्थितीत तेथील संघटना फिफाच्या विचारसरणीच्या विरुद्ध होती.
या मुख्य कारणांमुळे रशिया आणि कतारला होस्टिंगचे अधिकार मिळणार नव्हते : या 3 मुख्य कारणांमुळे रशिया आणि कतारला होस्टिंगचे अधिकार दिले जाणार नाहीत, अशी अटकळ बांधली जात होती. मात्र, या सर्व अनुमानांच्या विरोधात रशिया आणि कतारच्या यजमानपदाच्या घोषणेनंतर काही आंदोलने झाली होती. मात्र, नंतर प्रकरण शांत झाले. यानंतर, जून 2015 मध्ये, यूएस न्याय विभागाने 7 FIFA अधिकार्‍यांना अटक केली आणि स्वित्झर्लंडमध्ये विश्वचषक आयोजित करण्यासंदर्भात चौकशी सुरू केली. प्राथमिक तपासानंतर, न्याय विभागाने आरोप केला की, प्रसारण अधिकार मिळविण्यासाठी या कार्यक्रमात मार्केटिंग एजंट्सनी 1200 कोटी रुपयांहून अधिक लाच दिली होती. यानंतर अटकेची मालिका सुरू झाली.
फिफाचे तत्कालीन अध्यक्ष सेप ब्लाटर यांच्यावर खुर्ची सोडण्याचा दबाव : असे म्हटले जाते की, स्विस अधिकारी 2018 आणि 2022 च्या दाव्याची चौकशी करीत असताना, फिफाचे तत्कालीन अध्यक्ष सेप ब्लाटर यांच्यावर खुर्ची सोडण्याचा दबाव वाढत होता. असे म्हणून त्याने मध्येच खुर्ची सोडली. यासोबतच यूईएफएचे अध्यक्ष मिशेल प्लॅटिनी यांनाही आपल्या पदाचा राजीनामा द्यावा लागला. यानंतर अनेक अधिकारीही या प्रकरणात अडकले. सॅप ब्लाटर यांनाही तपासाचा भाग बनवण्यात आले आणि ब्लाटरवरही 8 वर्षांची बंदी घालण्यात आली. मार्च 2021 मध्ये बंदी 6 वर्षांसाठी वाढवण्यात आली. आता तो 2027 पर्यंत फिफाच्या कोणत्याही उपक्रमात सहभागी होऊ शकत नाही.
जरी या घोटाळ्याने फुटबॉल जगताला कलंकित आणि लाजिरवाणे केले होते. पण, फिफाचे यजमानपद रशिया आणि कतारकडून हिसकावून घेता आले नाही. 2018 मध्ये रशियामध्ये FIFA चे यशस्वी आयोजन करण्यात आले आहे. या वर्षी कतारदेखील भव्य पद्धतीने आयोजन करीत आहे.
नोव्हेंबर २०१० : फ्रान्सचे तत्कालीन अध्यक्ष आणि UEFA अध्यक्ष निकोलस सारकोझी, कतारचे तत्कालीन क्राउन प्रिन्स (आताचे अमीर) तमीम बिन हमाद अल-थानी आणि मिशेल प्लॅटिनी यांच्यात पॅरिसमध्ये कथित "गुप्त बैठक" उघडकीस आली. दोघेही, जे त्यावेळी UEFA चे अध्यक्ष होते आणि. फिफाचे उपाध्यक्ष.
डिसेंबर 2010 : FIFA ने घोषणा केली की, कार्यकारी समितीने दिलेल्या 22 पैकी 14 मतांच्या बाजूने मतदान झाल्यानंतर कतार 22 व्या विश्वचषकाचे यजमानपद देईल. हा निर्णय त्यावेळी आश्‍चर्यकारक व संशयास्पद असल्याचे म्हटले होते.
जानेवारी 2011 : सेप ब्लाटर, तत्कालीन फिफा अध्यक्ष, म्हणाले की त्यांना उष्णता टाळण्यासाठी हिवाळ्यात स्पर्धा आयोजित करण्याची आशा आहे.
मे 2011 : फिफा विश्वचषक कतार 2022 च्या आयोजकांनी फिफा विश्वचषक स्पर्धेच्या यजमानपदासाठी कतारसाठी मते विकत घेण्यासाठी फिफाच्या कार्यकारी समितीच्या सदस्यांना पैसे दिले गेल्याचे सर्व आरोप फेटाळून लावले आणि असे म्हटले की, त्यांचे नाव बदनाम करण्याचा हा एक अनावश्यक प्रयत्न होता.
जून 2011 : FIFA कार्यकारी समिती सदस्य मोहम्मद बिन हम्माम लाचखोरीत दोषी आढळले आणि सर्व आंतरराष्ट्रीय आणि राष्ट्रीय फुटबॉल क्रियाकलापांवर आजीवन बंदी घालण्यात आली. सहभागी होण्यास बंदी होती.
जुलै 2011 : अल-माजिदने नंतर त्याचे भ्रष्टाचाराचे दावे मागे घेतले आणि म्हटले की, त्याला कतारच्या आयोजन समितीने असे करण्यास भाग पाडले.
जुलै 2012 : FIFA ने त्यांच्या नैतिकता समितीचे प्रमुख मायकेल गार्सिया यांच्या नेतृत्वाखालील भ्रष्टाचाराच्या आरोपांचा अहवाल सादर केला.
सप्टेंबर 2013 : अॅम्नेस्टी इंटरनॅशनलने वर्ल्ड कप बांधकाम प्रकल्पांवरील "मानवी हक्कांचे उल्लंघन" उघड केले. "शोषणाची चिंताजनक पातळी" तपशीलवार अहवाल जारी केला.
डिसेंबर 2014 : 430 पृष्ठांच्या अहवालाचा "चुकीचा" सारांश प्रकाशित करण्याच्या फिफाच्या निर्णयाविरुद्ध अपील गमावल्यानंतर नीतिशास्त्र समितीचे प्रमुख मायकेल गार्सिया यांनी राजीनामा दिला.
मे 2015 : फसवणूक, षड्यंत्र आणि भ्रष्टाचाराच्या आरोपाखाली झुरिचमध्ये फिफाच्या सात अधिकाऱ्यांना अटक करण्यात आली, तर स्विस अधिकाऱ्यांनी 2018 आणि 2022 विश्वचषकाशी संबंधित पुराव्याच्या शोधात फिफा मुख्यालयावर छापे टाकले.
जून 2015 : ब्लाटर यांनी 17 वर्षांच्या फिफाच्या प्रभारी पदाचा राजीनामा दिला.
सप्टेंबर 2015 : स्विस अधिकाऱ्यांनी ब्लाटरविरुद्ध फौजदारी कारवाई सुरू केली. प्लॅटिनीला दोन दशलक्ष स्विस फ्रँक देण्यावर लक्ष केंद्रित केले. जानेवारी 1999 ते जून 2002 दरम्यान फिफा सल्लागार म्हणून प्लॅटिनी यांनी केलेल्या कामासाठी देयके देण्यात आली होती. परंतु, कतारला विश्वचषक स्पर्धेचे यजमान हक्क बहाल केल्यानंतर 3 महिन्यांनंतर 2011 पर्यंत काहीही केले गेले नाही.
ऑक्टोबर 2015 : ब्लाटर यांनी प्लॅटिनीवर 2018 च्या विश्वचषक स्पर्धेचे यजमानपद आणि युनायटेड स्टेट्स 2022 स्पर्धेचे यजमानपद भूषवणाऱ्या कराराचा भंग केल्याचा आरोप केला. ब्लाटर म्हणतात की, नोव्हेंबर 2010 मध्ये पॅरिसमध्ये सरकोझी आणि शेख तमीम यांच्या भेटीनंतर, प्लॅटिनीने आपला विचार बदलला आणि कतारला पाठिंबा दिला.
डिसेंबर 2015 : ब्लाटर आणि प्लॅटिनी यांच्यावर फिफाच्या आचार समितीने आठ वर्षांसाठी फुटबॉलमधून बंदी घातली.
एप्रिल 2017 : फ्रान्समधील राष्ट्रीय सरकारी वकील कार्यालयाने 2022 मध्ये रशिया आणि कतार यांना 2018 ची स्पर्धा कशी आणि का दिली गेली याचा तपास सुरू केला.
जून 2017 : FIFA ने अखेरीस संस्थेतील भ्रष्टाचाराबद्दल गार्सियाचा संपूर्ण अहवाल प्रसिद्ध केला.
जून 2019 : कतारला 2022 विश्वचषक देण्याच्या चौकशीच्या संदर्भात फ्रेंच पोलिसांनी पॅरिसमध्ये प्लॅटिनीची चौकशी केली.
8 इक्वेडोरच्या खेळाडूंनी कतार विरुद्ध इक्वेडोर सामना गमावण्यासाठी मिळाली लाच : 8 इक्वेडोरच्या खेळाडूंनी कतार विरुद्ध इक्वेडोर सामना गमावण्यासाठी मुद्दाम लाच दिल्याचे सांगून खळबळ उडवून दिली. विश्वचषकाच्या आयोजनाबाबत आतापर्यंत फक्त गंभीर आरोप केले जात होते. पण, जेव्हा हे सांगण्यात आले तेव्हा आणखीच गदारोळ झाला. सामरिक राजकीय घडामोडींचे तज्ज्ञ आणि सौदी अरेबियातील ब्रिटिश सेंटरचे प्रादेशिक संचालक अमजद ताहा यांनी सांगितले की, आठ इक्वेडोरच्या खेळाडूंवर कतारविरुद्धचा सामना हरण्याच्या बदल्यात 7.4 डाॅलर दशलक्ष लाच घेतल्याचा आरोप आहे.
कतारने इक्वेडोरच्या खेळाडूंना दुसऱ्या सहामाहीत एक निश्चित रक्कम हस्तांतरित करण्याची ऑफर दिली : पत्रकाराच्या अहवालात त्याच्या स्रोतांद्वारे दावा केला आहे की, कतारने इक्वेडोरच्या खेळाडूंना दुसऱ्या सहामाहीत एक निश्चित रक्कम हस्तांतरित करण्याची ऑफर दिली होती जर त्यांनी त्यांना पहिल्या सहामाहीत एका गोलने जिंकण्याची परवानगी दिली. मात्र, विश्वचषकाच्या सुरुवातीच्या वेळी कतार सरकारने किंवा कतार फुटबॉल फेडरेशनने कोणतीही टिप्पणी केली नाही किंवा अशा बातम्यांची दखल घेतली नाही.
