बंगळूरू : IISC आणि ISRO संशोधकांनी अंतराळात वापरण्यासाठी विटा तयार करण्यासाठी बायोमिनेरलायझेशन ( biomineralisation ) नावाची प्रक्रिया विकसित केली आहे. बॅक्टेरिया आणि युरिया वापरून मंगळाच्या मातीपासून विटा बनवण्याची ही एक टिकाऊ पद्धत असल्याचे म्हटले जाते. या “स्पेस विटा” ( Space bricks ) मंगळावर अशा रचना तयार करण्यासाठी वापरल्या जाऊ शकतात ज्या लाल ग्रहावर मानवी वस्तीला सुलभ करू शकतील.
यांत्रिक अभियांत्रिकीचे प्राध्यापक अलोक कुमार आणि टाटा इन्स्टिट्यूट आणि इस्रोच्या टीमने मायक्रोबियल इंड्यूस्ड कॅल्साइट पर्सिपिटेशन (MICP) वापरून विटा तयार करण्यासाठी मार्टियन सिम्युलंट सॉइल (MSS) चा वापर केला. MSS, जे मूळतः पावडरच्या स्वरूपात असते, साधारण 15 ते 20 दिवसांत हळूहळू विटेमध्ये बदलते. असे म्हटले जाते की जीवाणू छिद्रांच्या जागेत खोलवर झिरपतात, त्यांच्या प्रथिनांचा वापर करून कण एकत्र बांधतात, छिद्र कमी करतात आणि मजबूत विटा बनवतात.
पृथ्वीवरील मातीचे जीवाणू
वापरलेले जिवाणू प्रत्यक्षात पृथ्वीवरील मातीचे जीवाणू होते. मंगळाच्या मातीमध्ये भरपूर लोह असते, जे विषारी असते. त्यात इतर हानिकारक रसायने देखील असतात ज्यामुळे जीवाणू टिकून राहणे आणि वाढणे कठीण होते. निकेल क्लोराईड जीवाणूंना आदरातिथ्य प्रदान करते: या विषारीपणापासून बचाव करण्यासाठी निकेल क्लोराईड (NaCl 2) वापरला जातो. निकेल क्लोराईड जोडणे ही माती जिवाणूंसाठी पाहुणचार करण्यायोग्य बनवण्यासाठी एक महत्त्वाची पायरी आहे.
विटांच्या निर्मितीसाठी जिवाणूंची वाढ
विटांच्या निर्मितीसाठी जिवाणूंची वाढ प्रेरित प्रक्रिया सेंद्रिय असल्याचे म्हटले जाते. ( Sporosarcina pasteurii ) नावाच्या जिवाणूचा वापर करून, संशोधकांची टीम ( ureolytic ) चयापचय चक्राद्वारे कॅल्शियम कार्बोनेट क्रिस्टल्स तयार करू शकते. यूरिया आणि कॅल्शियमचा वापर करून मार्गाद्वारे बॅक्टेरियाद्वारे क्रिस्टल्स तयार होतात.
बायपोलार सिमेंट
सूक्ष्मजंतूंद्वारे स्रवलेल्या बायोपॉलिमरसह क्रिस्टल्स, मातीचे कण एकत्र ठेवणारे सिमेंट म्हणून काम करतात. शिवाय, ग्वार गम, एक नैसर्गिकरित्या उद्भवणारे पॉलिमर, विटांना मजबुती जोडण्यासाठी वापरले गेले. ग्वार गम, जो गवार बीन्समधून काढला जातो, त्याचा वापर अन्न आणि औद्योगिक वापरामध्ये घट्ट करण्यासाठी केला जातो.
हेही वाचा - Solar Flare : सूर्याच्या प्रकाशापेक्षाही प्रकाशमान होऊ शकते सॅटेलाईट सिस्टीम
