हैदराबाद Middle East Conflict : गेल्या अनेक दिवसांपासून इस्रायल, पॅलेस्टाईन, सीरिया, लेबनॉन, इराण आणि इराकमध्ये झालेल्या हल्ल्यांच्या मालिकेनंतर मध्यपूर्वेत युद्ध भडकण्याची भीती आहे. हमासने 7 ऑक्टोबर रोजी इस्रायलमध्ये घुसखोरी केली आणि सुमारे 1,200 लोकांना ठार केले आणि 240 जणांचे अपहरण केले. गाझामध्ये 100 हून अधिक ओलीस आहेत.
इस्रायलच्या प्रत्युत्तरादाखल हल्ल्यांमध्ये सुमारे 22,000 लोक मारले गेले आहेत. इराणी रिव्होल्युशनरी गार्ड कॉर्प्स (IRGC) च्या सर्वोच्च कमांडरांपैकी एक असलेल्या सय्यद रझी मौसावी यांची 25 डिसेंबर 2023 रोजी सीरियामध्ये हत्या करण्यात आली. 2 जानेवारी 2024 रोजी बेरूतमध्ये ड्रोन हल्ल्यात हमासचा उपनेता अल-अरौरी इतर सहा जणांसह ठार झाला. 3 जानेवारी 2024 रोजी इराणमध्ये कासिम सुलेमानी (दिवंगत इराणी लष्करी कमांडर जो 2019 च्या यूएस ड्रोन हल्ल्यात मारला गेला होता) यांच्या थडग्यात झालेल्या दुहेरी स्फोटात जवळपास 100 लोक मारले गेले.
4 जानेवारी 2024 रोजी, युनायटेड स्टेट्स (यूएस) ने बगदादमध्ये ड्रोन हल्ला सुरू केल्यानंतर इराण-समर्थित मिलिशिया नेता मुश्ताक तालेब अल-सैदी मारला गेल्यानंतर या प्रदेशातील तणाव आणखी वाढला. या घटनांव्यतिरिक्त, 31 डिसेंबर 2023 रोजी, यूएस नेव्हीने मालवाहू जहाजातून आलेल्या कॉलला प्रतिसाद म्हणून तीन हुथी बोटी बुडवल्या. सर्व क्रू सदस्य ठार झाले.
4 जानेवारी 2024 पर्यंत, दक्षिणेकडील लाल समुद्र आणि एडनच्या आखातातून जाणाऱ्या व्यावसायिक जहाजांवर 25 हल्ले झाले. वॉशिंग्टनच्या नेतृत्वाखाली डझनहून अधिक देशांनी लाल समुद्रातील हुथी दहशतवाद्यांना इशारा दिला होता की त्यांनी हल्ले सुरू ठेवल्यास त्यांना परिणाम भोगावे लागतील. हा सागरी मार्ग जागतिक अर्थव्यवस्थेसाठी महत्त्वाचा आहे.
संरक्षण मंत्री योव गॅलंट नेसेट फॉरेन अफेअर्स अँड डिफेन्स कमिटीला सांगितले की, गाझा, लेबनॉन, सीरिया, जुडिया आणि सामरिया (वेस्ट बँक), इराक, येमेन आणि इराण यासह अनेक आघाड्यांवर इस्रायलला लक्ष्य करण्यात आले आहे. उत्तरेकडून लेबनीज हिजबुल्ला; दक्षिणेकडून हमास; येमेनमधील हुथी गट; इराकमधील हशद अल-शाबी आणि इराणने निधी पुरवलेले सीरियन गट युद्ध इस्रायलच्या सीमेवर आणतात.
या परिस्थितीच्या पार्श्‍वभूमीवर, प्रसारमाध्यमांच्या मते, इस्रायलने 'निली' या नावाने ओळखली जाणारी एक नवीन संस्था स्थापन केली. अल-अक्सा फ्लड ऑपरेशन (ऑक्टोबर 7 हल्ले) मध्ये भूमिका बजावलेल्या प्रत्येकाचा शोध घेण्यासाठी आणि त्यांना काढून टाकण्यासाठी हे तयार केले गेले. रेझा मौसावी आणि हमासचे नंबर दोन सालेह अल-अरौरी यांच्या हत्येने, इस्रायलने हमासच्या प्रमुख व्यक्तींना - मोहम्मद देईफ, याह्या सिनवार, इस्माईल हनीयेह, मौसा अबू मारझौक आणि हिजबुल्लाहचे शिया धर्मगुरू हसन नसराल्लाह - यांना स्पष्ट संदेश पाठवला.
इस्त्राईलने असेही म्हटले आहे की, यूएन ठराव 1701 (2006) च्या निर्णयांना न जुमानता ते लितानी नदीच्या दक्षिणेकडील लेबनॉनमधील हिजबुल्लाहच्या लष्करी हालचाली यापुढे सहन करणार नाहीत. असे असले तरी, इस्रायलला सध्या इराणशी नवीन संघर्ष सुरू करण्याचा धोका पत्करायचा नाही, परंतु त्याचे हल्ले हे अल-अक्सा पूर ऑपरेशनमध्ये सहभागी असलेल्यांना संपवण्याच्या धोरणाचा भाग असल्याचे दिसते.
इस्रायल आणि अरब देशांमधील राजनैतिक संबंध सुधारण्याच्या प्रगतीमध्ये अडथळा आणण्याच्या उद्देशाने तेहरान मध्यपूर्वेला आपल्या सामरिक हितसंबंधांनुसार ठेवण्याचा प्रयत्न करीत आहे. इराक, सीरिया आणि अरबी आखातात तैनात असलेले आपले सैन्य मागे घ्यावे आणि आसपासच्या आंतरराष्ट्रीय पाण्यात आपले नियंत्रण मजबूत करावे यासाठी अमेरिकेवर दबाव आहे.
उत्तर हिंदी महासागरात (जानेवारी 2023) संयुक्त नौदल सराव आणि उत्तर अरबी समुद्रातील ओमानच्या आखातात 'सुरक्षा बाँड-2023' या नौदल सरावाद्वारे इराण चीन आणि रशियासोबत आपले धोरणात्मक संबंध विकसित करत आहे. युद्धाऐवजी तेहरानचे समर्थन असलेले हे गट कुठेही इस्रायलच्या हितसंबंधांवर हल्ले वाढवू शकतात. हिजबुल्लाह इस्रायलविरुद्ध पूर्ण-प्रमाणावर युद्ध घोषित करण्याची शक्यता नाही, परंतु उत्तर इस्रायलवर वारंवार होणाऱ्या हल्ल्यांची तीव्रता कदाचित वाढवू शकते. इस्रायलच्या लेबनॉनच्या सीमेवर प्रत्युत्तर देण्याऐवजी, हिजबुल्लाह राजनयिक मिशन आणि ज्यू डायस्पोरावर हल्ले करून इस्रायलला लक्ष्य करू शकते.
इराणने इस्रायलवर जमिनीवर हल्ला करण्यासाठी पैसा, शस्त्रे आणि प्रशिक्षण देऊन हमासला संघर्षासाठी तयार केले आणि हुथींना लाल समुद्राची नाकेबंदी करण्याचा प्रयत्न करण्यास प्रोत्साहित केले. यामुळे ही प्रक्रिया सुरूच राहील आणि होर्मुझची सामुद्रधुनी बंद केल्याने तेलाच्या प्रमुख वाहतूक मार्गांना धोका निर्माण होईल, तेल व्यापार बंद होईल, ज्यामुळे तेलाच्या किमती वाढतील. अमेरिकेला संपूर्ण युद्ध नको असले तरी सध्याचा संघर्ष धोकादायक परिस्थिती निर्माण करू शकतो. जर लाल समुद्रात अमेरिकेच्या किंवा सहयोगी जहाजावर इराणच्या प्रॉक्सीने मोठ्या प्रमाणावर केलेल्या हल्ल्यामुळे गंभीर नुकसान झाले तर ते मजबूत लष्करी कारवाईला चालना देऊ शकते.
सहा वर्षांच्या शांत कालावधीनंतर, व्यावसायिक जहाजांचे अपहरण पुन्हा सुरू झाले आणि एडनच्या आखात आणि अरबी समुद्राच्या प्रदेशाजवळ संशयित समुद्री चाच्यांनी अपहरण करण्याचा प्रयत्न केला. अलीकडे भारतीय नौदलाच्या कमांडोंनी 5 जानेवारी 24 रोजी सोमालियाच्या किनार्‍याजवळ एमव्ही लीला नॉरफोक या मोठ्या वाहकाचे अपहरण करण्याचा प्रयत्न हाणून पाडला आणि 15 भारतीयांसह सर्व 21 क्रू सदस्यांची सुटका केली. अलीकडच्या काळात या भागातील हल्ले वाढल्यानंतर भारतीय नौदलाने अरबी समुद्रात आपली निगराणी वाढवली आहे.
इस्रायल-हमास युद्धानंतर अमेरिकन डॉलरच्या तुलनेत रियालच्या घसरणीमुळे इराणची अर्थव्यवस्था कमकुवत आहे. परिणामी, त्यात थेट गुंतून युद्ध गुंतागुंतीचे करणे इराणच्या हिताचे नसून, प्रतिकाराची धुरा तयार करण्याची त्यांची रणनीती कायम राहणार आहे. इस्त्रायलच्या बाबतीत, इराणबरोबर नवीन युद्ध आघाडी उघडून धोका पत्करण्यातही त्याला स्वारस्य नाही, जरी ते लक्ष्य हत्या सुरू ठेवतील.
संघर्ष वाढू नये म्हणून हिजबुल्लाहवर दबाव आणण्याच्या प्रयत्नात अमेरिका लेबनॉनसोबत राजनैतिक प्रयत्न वाढवण्याची योजना आखत आहे. त्यामुळे प्रादेशिक युद्धाची शक्यता खूपच कमी आहे. प्रादेशिक युद्धाच्या उच्च पातळीचे जागतिक आर्थिक, लष्करी आणि राजकीय परिणाम असतील. रशिया आणि इराण या दोन्ही देशांशी सौहार्दपूर्ण संबंध असलेल्या अमेरिका आणि त्याचे मित्र देश तसेच भारताकडे या प्रदेशातील अराजकतेचे खरे कारण लक्षात घेऊन स्फोटक वातावरण टाळण्याची चांगली कारणे आहेत.
हे वाचलंत का :
