हैदराबाद : अहिंसेचे पुजारी मोहनदास करमचंद गांधी यांची आज 75वी पुण्यतिथी आहे. 30 जानेवारी 1948 रोजी धर्मांध नथुराम गोडसेने दिल्लीतील बिर्ला हाऊसमध्ये 'बापू' यांना बेधडकपणे गोळ्या झाडल्या होत्या. ही घटना अशा वेळी घडली जेव्हा भारत इंग्रजांशी लढून आपल्या स्वातंत्र्याचा आनंद साजरा करीत होते. भारत स्वतंत्र होऊन ५ वर्षेही झाली नसतील, तर वयाच्या ७९ व्या वर्षी बापूंचे निधन झाले. देशाच्या स्वातंत्र्यात महात्मा गांधींची भूमिका किती प्रमाणात होती यावर आजही वाद सुरू आहेत.
वैयक्तिक, राजकीय प्रवास : गांधींचा वैयक्तिक आणि राजकीय प्रवास सिनेविश्वात वारंवार ठळकपणे मांडला गेला आहे. या चित्रपटांमध्ये गांधीजींचा महात्मा ते राष्ट्रपिता होण्यापर्यंतचा प्रवास दिसतो. गांधींच्या त्याग आणि विचारांवरही अनेक पुस्तके लिहिली गेली आहेत. अशा स्थितीत हॉलिवूड दिग्दर्शक रिचर्ड अॅटनबरो यांचा ‘गांधी’ हा चित्रपटही बापूंच्या जीवनाचे चित्रण करतो. गांधीजींच्या जीवनातील क्वचितच असा कोणताही पैलू असेल ज्यावर चित्रपट बनला नसेल. तुम्हाला बापूंना अधिक चांगल्या प्रकारे जाणून घ्यायचे असेल आणि समजून घ्यायचे असेल, तर खाली दिलेले हे चित्रपट तुमच्यासाठी खूप उपयुक्त ठरू शकतात.
गांधी : सोप्या भाषेत बापूंचे चरित्र : 1982 मध्ये ब्रिटिश दिग्दर्शक रिचर्ड अॅटनबरो यांनी राष्ट्रपतींवर 'गांधी' चित्रपट बनवला होता. या चित्रपटाने देशात आणि जगात चांगलीच खळबळ उडवून दिली होती. हॉलिवूड अभिनेता बेन किन्सले या चित्रपटात गांधींच्या भूमिकेत बसला होता. या चित्रपटाला ऑस्कर पुरस्कार मिळाला होता. या चित्रपटात रिचर्ड यांनी बापूंना सोप्या भाषेत या चित्रपटाद्वारे प्रेक्षकांच्या समोर आणले होते.
द मेकिंग ऑफ गांधी : आजही अनेक विरोधी विचारसरणीचे लोक गांधींना महात्मा म्हणण्याकडे पाठ फिरवतात. पण, गांधींना महात्मा ही पदवी का मिळाली हे जाणून घ्यायचे असेल, तर 'द मेकिंग ऑफ गांधी' चित्रपट तुम्हाला यात मदत करेल. प्रसिद्ध चित्रपट दिग्दर्शक श्याम बेनेगल यांनी ‘द मेकिंग ऑफ गांधी’ या चित्रपटात बापूंचा महात्मा बनण्याचा प्रवास दाखवला आहे. अभिनेता रजत कपूर 1996 साली प्रदर्शित झालेल्या चित्रपटात गांधींच्या भूमिकेत दिसला होता.
लगे रहो मुन्नाभाई : जगात अहिंसेच्या नावाने कोणाची ओळख असेल, तर ती एकमेव व्यक्ती महात्मा गांधी आहे. बापू किती अहिंसक आणि नम्र होते हे जाणून घेण्यासाठी 2006 चा 'लगे रहो मुन्नाभाई' हा चित्रपट पाहावा. बॉलीवूडच्या यशस्वी दिग्दर्शकांपैकी एक असलेल्या राजकुमारी हिराणी यांनी हा चित्रपट अतिशय सुंदरपणे मांडला आहे. या चित्रपटात संजय दत्तने लोकांसोबत 'गांधीगिरी' (अहिंसक) चा धडा वाचला आहे. 2006 साली प्रदर्शित झालेल्या या चित्रपटाने हिंदी चित्रपटसृष्टीत खळबळ उडवून दिली होती.
वैचारिक मतभेदांमुळे प्रश्न : भारताच्या स्वातंत्र्यात महात्मा गांधींचे किती योगदान होते हा प्रश्न आजही धगधगत आहे. अशा स्थितीत भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत गांधी ही एक कल्पनाच राहिली. भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीदरम्यान, समकालीन नेत्यांसोबत गांधींच्या वैचारिक मतभेदांवर आधारित चित्रपटही बनवले गेले, त्यावरही प्रश्न उपस्थित केले गेले.
'सरदार' : या संदर्भात १९९३ मध्ये ‘सरदार’ हा चित्रपट प्रदर्शित झाला होता. या चित्रपटात गांधी आणि सरदार पटेल यांच्या विचारांमधील विरोधाभास आणि मतभेद दाखवण्याचा प्रयत्न करण्यात आला आहे. या चित्रपटातून तुम्हाला गांधी आणि सरदार यांचे नाते समजून घेणे सोपे जाईल. या चित्रपटात अन्नू कपूर यांनी गांधींची भूमिका साकारली असून परेश रावल लोहपुरुष सरदार पटेल यांच्या भूमिकेत दिसले.
'डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर' : स्वातंत्र्यलढ्याच्या काळात महात्मा गांधी आणि डॉ. भीमराव बाबासाहेब आंबेडकर यांच्यात काही मुद्द्यांवरून मतभेद होते. यावर 2000 साली 'डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर' या दोन महापुरुषांमधील बिघडत चाललेल्या संबंधांवर भाष्य करणारा चित्रपट बनवला होता.
'द लिजेंड ऑफ भगतसिंग' : 2000 मध्ये अजय देवगन स्टारर 'द लिजेंड ऑफ भगत सिंग' हा चित्रपट बनला होता. राजकुमार संतोषी दिग्दर्शित या चित्रपटात अजय देवगणने शहीद भगतसिंग यांची भूमिका साकारली होती. चित्रपटात भगतसिंग गांधीजींपासून प्रेरित होऊन नंतर वैचारिक मतभेदांमुळे वेगळे होण्याची कथा दाखवण्यात आली आहे.
'गांधी माय फादर' : देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी शेवटच्या श्वासापर्यंत लढणाऱ्या महात्मा गांधींच्या वैयक्तिक जीवनावरही चित्रपट बनवण्यात आला होता. याच भागात 2007 मध्ये गांधी माय फादर हा चित्रपट प्रदर्शित झाला होता. हा चित्रपट फिरोज अब्बास-मस्तान या दोन भावांनी दिग्दर्शित केला होता. या चित्रपटाला राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार मिळाला होता. या चित्रपटात गांधी आणि त्यांचा मुलगा हरिलाल यांच्यातील बिघडलेले नाते दाखवण्यात आले होते. गांधीजींच्या वैयक्तिक आयुष्यातील एक दुःखी चेहरा या चित्रपटात दाखवण्यात आला आहे.
हे राम : 2000 मध्ये साऊथ फिल्म इंडस्ट्रीतील सुपरस्टार कमल हसन यांनी गांधीजींवर 'हे-राम' हा चित्रपट बनवला होता. या चित्रपटात ते महत्त्वाच्या भूमिकेत होते आणि गांधींची भूमिका नसीरुद्दीन शाह यांनी केली होती. या चित्रपटात बॉलिवूडचा 'पठाण' शाहरुख खानही एका खास भूमिकेत दिसला होता. 'हे राम' हा चित्रपट भारताची फाळणी आणि गांधी हत्येवर आधारित आहे.
हत्येनंतरच्या कथेवर चित्रपट : गांधींच्या लढ्यावर आणि स्वातंत्र्याच्या प्रत्येक चळवळीवर अनेक चित्रपट बनले, पण त्यांच्या हत्येनंतरही त्यांच्या जीवनाशी संबंधित गोष्टींवर चित्रपट बनवले गेले.
संगमचा रस्ता : 2010 मध्ये 'रोड टू संगम' या चित्रपटाचे दिग्दर्शन केले होते. चित्रपटाच्या कथेबद्दल सांगायचे तर, एका मुस्लिम कार मेकॅनिकला जुनी कार दुरुस्त करण्याची जबाबदारी सोपवण्यात आली आहे, परंतु मेकॅनिकला माहित नाही की ही ती कार आहे ज्यामध्ये महात्मा गांधींचे पार्थिव त्रिवेणी संगमात विसर्जित करण्यासाठी नेण्यात आले होते. या चित्रपटाचे दिग्दर्शन अमित राय यांनी केले होते.
'मी गांधींना मारले नाही' : गांधीजींवर एक चित्रपटही तयार करण्यात आला होता, ज्यामध्ये एका व्यक्तीला आपण गांधीजींची हत्या केली, असा भ्रम दाखवला आहे. 2005 साली बनवलेला हा चित्रपट आहे. हा 'मी गांधींना मारले नाही' हा या चित्रपटाचा विषय आहे. या चित्रपटात अनुपम खेर यांनी गांधीजींची हत्या केल्याचा भ्रम असलेल्या व्यक्तीची भूमिका साकारली होती. या चित्रपटाची निर्मिती जाह्नू बरुआ यांनी केली होती.
