अलवर ( राजस्थान ) - फिल्मी दुनियेत कधीही न संपणारी ओळख निर्माण करणाऱ्या आणि आपली अमिट छाप सोडणाऱ्या 'शोले' या चित्रपटाचे नाव आले की लोकांच्या मनात गब्बर सिंगचे पात्र चमकू लागते. गब्बर सिंगची भूमिका साकारणारा अमजद खान आणि त्याचा प्रसिद्ध डायलॉग 'जो डर गया... समझो मर गया' आजही लोकांच्या जिभेवर आहे. विशेष म्हणजे मुंबईत आपला ठसा उमटवणारे अमजद खान आणि त्यांचे वडील झकेरिया खान यांचे अलवरशी जवळचे नाते आहे. झकेरिया खान हे एक यशस्वी चित्रपट कलाकार देखील आहेत. फिल्मी दुनियेत येण्यापूर्वी झकेरिया हे अलवरमध्ये पोलीस अधिकारी म्हणून तैनात होते. ते राहत असलेल्या जिल्ह्यातील लोक आजही त्यांची आठवण काढतात. दिवंगत झकेरिया खान यांना चित्रपट जगतात 'जयंत' या नावाने ओळखले जाते.
जयंतचा जन्म 15 ऑक्टोबर 1915 रोजी नोदेह पायन (नवा काली), पेशावर, वायव्य सरहद्द प्रांत, ब्रिटिश भारत येथे झाला. त्याचे नाव झकेरिया खान होते. ते पश्तून कुटुंबातील होते. त्यांनी आपले प्राथमिक शिक्षण पाकिस्तानात पूर्ण केले. त्यानंतर ते कुटुंबासह भारतात आले. त्यांनी पुढील शिक्षण भारतात पूर्ण केले. जयंतच्या वडिलांची अलवरचे महाराज जयसिंग यांच्याशी मैत्री होती. त्यामुळेच त्यांचे राजघराण्यातही येणे-जाणे होते.
महाराज जयसिंग यांनी जयंतला पोलीस अधिकारी पद दिले होते - ते राजघराण्यातील प्रतिष्ठित आदरणीय सल्लागारांमध्ये गणले जायचे. महाराज जयसिंग यांनी जयंतला पोलिसात अधिकारी पद दिले होते. अनेक वर्षे त्यांनी पोलिसात अधिकारी म्हणून काम केले. अलवरच्या कतला भागातील चर्चसमोर जयंत यांचे घर आहे जिथे ते आपल्या कुटुंबासह राहत होते. मात्र, ते गेल्यानंतर ते घर दुसऱ्या एका मोठ्या कुटुंबाला विकले गेले. त्यांच्या आठवणी आजही लोकांच्या मनात असल्याचे स्थानिकांनी सांगितले. फिल्मी दुनियेत येण्यापूर्वी जयंत आपल्या दोन्ही मुलांसह आणि कुटुंबासह अलवरमध्ये राहत होते. आजही त्यांच्या नावाने एक संस्था चालते, ज्यांच्या वतीने वेळोवेळी अनेक कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते.
निर्माता-दिग्दर्शक विजय भट्ट यांनी 'जयंत' नाव दिले होते - जयंत उंच होते आणि त्याचा आवाजही भारी होता. जयंत या नावाने त्यांनी अनेक भारतीय चित्रपटांमध्ये काम केले आहे. त्यांनी विजय भट्ट यांचा पहिला गुजराती चित्रपट संसार लीला (1933) मध्ये काम केले. जयंत हे नाव त्यांना दिग्दर्शक आणि निर्माते विजय भट्ट यांनी दिले होते. बॉम्बे मेल (1935), चॅलेंज (1936), हिज हायनेस (1937) आणि स्टेट एक्सप्रेस (1938) यांसारख्या अनेक चित्रपटांमध्ये त्यांनी मुख्य भूमिका साकारल्या. जयंत विवाहित होते आणि त्यांना अमजद खान (गब्बर सिंग) आणि इम्तियाज खान ही मुले होती. ते शादाब खान, अहलम खान, सीमाब खान आणि आयशा खान यांचे आजोबा आणि शैला खान आणि कृतिका देसाई खान (इम्तियाजची पत्नी) यांचे सासरे होते.
त्यांचा मुलगा अमजद खानचा सर्वात यशस्वी चित्रपट शोले प्रदर्शित होण्याच्या दोन महिने आधी 2 जून 1975 रोजी वयाच्या 60 व्या वर्षी जयंत यांचे मुंबईत निधन झाले. घशाच्या कर्करोगामुळे त्यांचे निधन झाले. त्यांच्यावर मुंबईतील वांद्रे पश्चिम येथील नौपाडा स्मशानभूमीत अंत्यसंस्कार करण्यात आले. अमजद खान आणि त्यांचे वडील जयंत खान यांची आजही लोकांना आठवण आहे.
कुटुंबातील सदस्य सुंदर होते आणि अलवरमधील प्रसिद्ध कुटुंबांमध्ये ओळखले जात होते - स्थानिक लोकांनी सांगितले की जयंत आणि त्यांचे कुटुंब अलवरच्या सुप्रसिद्ध कुटुंबांमध्ये ओळखले जाते, त्यांचे कुटुंब सुशिक्षित विराज कुटुंबातील होते, सर्व सदस्य कुटुंबातील ते दिसायला सुंदर होते. फोटो काढण्यासाठी आणि त्याला भेटण्यासाठी लोक उत्सुक असत.
इप्टाचे सदस्य:- अमजद खान आणि त्यांचे वडील जयंत हे इप्टाचे सदस्य राहिले आहेत. मात्र, स्थानिक लोकांनी सांगितले की, अलवर सोडल्यानंतर ते परत कधीही अलवरला आले नाहीत. इप्टाच्या कार्यक्रमात त्यांना इथे आणण्याचा अनेकदा प्रयत्न झाला पण व्यस्ततेमुळे ते येऊ शकले नाहीत.
दंगली दरम्यान, संपूर्ण कुटुंब अलवर सोडून मुंबईला गेले: - जयंत आणि त्यांचे संपूर्ण कुटुंब अलवरमधील चर्च रोडवर ज्या हवेलीत राहत होते, ती जुन्या काळात मशीद होती. 1947 मध्ये स्वातंत्र्याच्या वेळी देशभरात दंगली उसळल्या होत्या. अलवर हा नेहमीच हिंदू संघटनांचा बालेकिल्ला राहिला आहे. अशा स्थितीत येथे झालेल्या दंगलीत संपूर्ण कुटुंब अलवर सोडून मुंबईला गेले.
हेही वाचा - जॉनी डेपने जिंकला मानहानीचा खटला, माजी पत्नी अंबर हर्ड देणार 1.5 अब्ज नुकसान भरपाई
